Morgunblaðið - 21.09.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. SEPTEMBER 1978
Bætt tollakerfi getur
lækkað vöruverð
segir Ásgeir Pétursson
Á síðastliðnu ári skipaði Matt-
hías A. Mathiesen fjármálaráð-
herra nefnd til þess að endurskoða
gildandi lög og reglur um toll-
heimtu og tolleftirlit. Var formað-
ur nefndarinnar Ásgeir Pétursson
sýslumaður, en aðrir nefndarmenn
þeir Björn Hermannsson tollstjóri,
Halldór V. Sigursson ríkisendur-
skoðandi, Hjalti Pálsson fram-
kvæmdastjóri og Júlíus Sæberg
Ólafsson framkvæmdastjóri. Rit-
ari nefndarinnar er Þorsteinn
Geirsson skrifstofustjóri.
Nefndin skilaði fyrrverandi rík-
isstjórn áfangaskýrslu um málefni
þetta í ágúst s.l. Greindi Matthías
Á. Mathiesén frá þessu í viðtali við
Morgunblaðið fyrir nokkru. Af því
tilefni átti blaðið nýlega samtal
við formann nefndarinnar, Ásgeir
Pétursson, um þetta verkefni:
— Hvert hefur verið aðalvið-
fangsefni nefndarinnar?
— Nefndin taldi frá upphafi
æskiiegt að skipta verkefni sínu í
tvo áfanga og skyldi fyrri áfang-
inn fjalla um hugsanlega kerfis-
breytingu, sem einkum varðar
innheimtu tolla, þ.e. að taka upp
svonefnda „tollkrít" eða lán á
tollum en síðari áfanginn um
ráðstafanir, sem gerðar yrðu í því
skyni að efla almennt tolleftirlit í
landinu.
Verkefnið beindist að því að
kynnast og skilgreina þá þætti,
sem koma við sögu vinnubragða
við innflutning landsmanna. Það
voru atriði er varða komu varn-
ings til landsins, geymslu hans,
meðferð, skjalakerfið og greiðslur
aðflutningsgjaldanna. Leita þurfti
upplýsinga um heildarkostnað,
sem yrði við upptöku umræddra
breytinga og ætlanlegan sparnað.
— Hvernig myndast sá mikli
kostnaður, sem virðist vera sam-
fara meðferð varnings og toll-
skjalakerfi við innflutning til
landsins?
— Kostnaður vegna meðferðar
á vörum og skjalakerfi myndast
aðallega þannig að hann verður til
við uppskipun, geymslu og flutn-
ing varnings til innflytjenda og
tilfærslu milli geymslna. I öðru
lagi vegna skjalakerfis, útfyllingar
umsókna, ferða innflytjenda í
tollskrifstofu og bankana og vinna
og þátttöku í endanlegri afgreiðslu
tollskjala þar. Þetta eru auðvitað
atriði, sem varða samskipti stjórn-
valda og atvinnuinnflytjenda.
Spurning var því þá hvort unnt
væri að gera þetta allt eitthvað
einfaldara og ódýrara í fram-
kvæmd, þannig að bætt innflutn-
ings- og tollkerfi gæti hugsanlega
lækkað vöruverð i landinu.
— Er það talið að unnt sé að
gera breytingar, sem stefndu í þá
átt?
— Já, nefndinni virðist eftir
fyrstu könnun og seinna aðfengn-
um margháttuðum upplýsingum
frá opinberum aðilum, innflytj-
endum og þá sérstaklega sérfræði-
legri rannsókn J. Ingimars Hans-
sonar rekstrarverkfræðings, að
tollkrít gæti haft áhrif til lækkun-
ar á nær alla fyrrgreinda kostn-
aðarþætti.
Ljóst er strax að sé vara fyrr
leyst úr tolli, minnkar flutningur
milli hinna ýmsu vörugeymslna.
Þá er á það að líta að ef
heildarbirgðir varnings í landinu
minnka, leiðir það til lækkunar
vaxtakostnaðar. Loks má með
tollkrít og breytturn aðferðum við
geymslu varnings, einfalda sam-
skipti tollyfirvalda og innflytj-
enda. Það myndi minnka kostnað-
inn við meðferðina, fækka ferðum
innflytjenda í bankana og toll-
skrifstofur.
— En er ekki heimild í núgild-
andi lögum til þess að lána tolla?
— Jú, að vísu er takmörkuð
heimild til þess í lögunum um
tollheimtu frá 1969, og var af þeim
sökum kannað hvort eðlilegt gæti
talist að hefja endurskoðun slíkrar
reglugerðar, í því skyni að nefndin
skilaði síðan nýjum drögum að
reglugerð, sem geymdi ný og
endurskoðuð ákvæði um tollkrít og
framkvæmd hennar.
Tollar hafa stundum verið lán-
aðir en þá með sérstakri heimild
fjármálaráðuneytisins hverju
sinni.
Eftir könnun varð nefndin
sammála um það að eðlilegt væri
að fremur yrði stefnt að setningu
löggjafar um tollkrít, en að leysa
úr því efni með stjórnvaldaerindi.
Ákvæði tollalaga um heimild til
þess að lána tolla eru í eðli sínu
undantekning frá þeirri meg-
inreglu, sem ríkjandi hefur verið
um tollun, að þeir skyldu greiddir
út við móttöku varnings.
Ljóst er að þegar síðustu tolla-
lög voru sett voru ákvæðin um lán
á tollum bersýnilega undantekn-
ingarákvæði, sem sett voru til þess
að girða ekki fyrir að unnt væri að
leysa úr tollamálum, sem með
sérstökum þætti væru óvenjuleg, á
þann hátt að víkja frá kröfunni
um skilyrðislausa greiðslu tolla
strax og varan væri leyst út.
Væri því eðlilegt að líta svo á að
við setningu nýrra og víðtækari
ákvæða um lán á tollum væri verið
að setjá meginreglu, sem leysti af
hólmi gömlu regluna um greiðslu
tolla strax við afhendingu toll-
varningsins.
Það væri því meginregia að tolla
skyldi ekki lána og væri því
eðlilegt að ef ný og víðtækari
ákvæði yrðu sett um þessi efni, þá
fjallaði Alþingi um það í formi
löggjafar. Tollun með fresti á
greiðslu aðflutningsgjalda hlyti
staðfestingu Alþingis, þar sem um
nýmæli væri að ræða.
Alþingi hefði við setningu síð-
ustu löggjafar um tollamál ákveð-
ið að meginreglan skyldi vera sú,
að tollar skyldu staðgreiddir við
afhendingu varnings, en nú væri
stefnt að því að breyta þeirri reglu
og taka upp aðra, þ.e.a.s. lán á
tollum og yðri að telja vafasamt að
taka svo mikilvæga ákvörðun í
formi relgugerðasetningar að það
stæðist ekki lögfræðilega þær
kröfur, sem stjórnskipulega verður
að gera til fyrirmæla hins opin-
bera um svo þýðingarmikið mál.
— Eru tollar lánaðir í ná-
grannalöndunum?
— Já, á Norðurlöndum er það
gert. Danir settu t.d.. lög um þessi
efni á árinu 1971, Þar hefur hver
innflytjandi sérstakan viðskipta-
reikning hjá tollyfirvöldum þar
sem aðflutningsgjöld eru færð.
Eru tollarnir síðan yfirleitt
greiddir með gíróseðlum, að liðn-
um lánstímanum. Norðmenn hafa
einnig sett reglur um tollkrít. Þar
er líka lögð áherzla á að draga úr
pappírskerfinu. T.d. þurfa fyrir-
tæki að senda mann í tollinn
einungis einu sinni og er tollur og
gjöld færð á reikning innflytjenda,
með uppgjöri síðar. En tryggingar
fyrir greiðslu aðflutningsgjalda
þurfa aðilar að setja. Það eru bæði
bankaábyrgðir og ábyrgðir frá
tryggingafélögum og öðrum lána-
stofnunum, sem til greina koma.
— Ef tollkrít yrði tekin upp
hér á landi verður þá ekki að
setja ákvæði um tryggingu fyrir
greiðslu þeirra?
— Hugsanlegt væri að gera ekki
kröfu um tryggingar. T.d. kæmi ef
til vill til álita að fara að svipað og
nú er gert um söluskattinn. Hann
er reyndar innheimtur án þess að
þeir, sem honum eiga að skila setji
tryggingu fyrir skilum. En nefndin
varð sammála um það að tryggast
yrði að krefja innflytjendur um að
setja ótvíræðar tryggingar fyrir
skilum á greiðslu tollkrítar. Senni-
lega er heppilegast það sé í formi
bankatryggingar.
Aðrar tegundir trygginga koma
þó til greina, t.d. tryggingafélaga.
— Hvað myndi það kosta inn-
flytjendur?
— Eins og ég sagði samrýmist
bankatrygging þessu kerfi vel.
Kostnaður af henni er 1% fyrir
hálft ár og úr því 14 % fyrir hverja
3 mánuði sem bætast við. Þýðir
það í'/z% fyrsta árið en síðan
munu bankar, hygg ég, taka 1% á
ári, eftir að fyrsta ábyrgðaár er
liðið.
f framhaldi af þessu viðhorfi var
næst kannað hvort rétt væri að
binda gjaldfrestreglur við ákveðn-
ar vörutegundir. Leiddu umræður
og athuganir nefndarinnar til þess
að nefndarmenn urðu sammála
um að það ætti ekki að binda
slíkar heimildir um lán á tollum
við ákveðnar vörutegundir, heldur
skyldi einungis miðað við verð-
mæti vörusendingar, að viðbætt-
um gjöldum til ríkissjóðs.
— En nú er ljóst að lán á
tollum myndi seinka innheimtu
tekna af aðflutningsgjöldum.
Ifvernig er unnt að mæta því,
þegar staða ríkissjóðs er einatt
svo veik?
— Þetta efni er nú ef til vill
ekki svo einfalt mál. í fyrsta lagi
ber að lita á það að þótt nefndin
hefði orðið sammála um það að
stefna að því að koma á tollkrít á
innflutningi atvinnuinnflytjenda
var hún þó þeirrar skoðunar að
slíkt yrði að gerast smám saman.
Það er auðvitað ljóst að ef
tollkrít yrði komið á í einu
vetfangi, myndi tekjumissir ríkis-
sjóðs verða tilfinnanlegur. Telur
nefndin því rétt að koma tollkrít-
inni á smám saman enda fer þá
saman að gætt er tekjuhagsmuna
ríkissjóðs svo og að færi gefst í
tímalegum skilningi til þess að
þreifa sig áfram um starfshætti
við þessi nýmæli.
Það er einsýnt að tollkrít verður
ekki komið á nema í nánu
samstarfi fjármálaráðuneytisins
við Seðlabankann. Þessu verður
auðvitað að haga þannig að ekki
brjóti óhæfilega í bága við þanþol
ríkissjóðs og Seðlabanka um út-
streymi fjár.
— En hverjir eru það, sem
myndu fá heimild til þess að hafa
tollkrít?
— Það verður eðlilega að
ákveða það hverjir fái heimild til
þess að fá tolla lánaða. Nefndin
hefur orðið á einu máli um það að
ekki komi til álita að aðrir fái
tollkrít en þeir, sem stunda
innflutning sem aðalatvinnu, þ.e.
innflutningsfyrirtækin. Vissulega
kemur þó ekki til greina að ætla að
einskorða allan innflutning við
innflutningsfyrirtækin ein. Það
verður að sjálfsögðu að gera ráð
fyrir því að einstaklingar eða
leikmenn, sem taka þátt í inn-
flutningi hafi frjálsar hendur í því
hér eftir sem hingað til. En án
tollkrítar.
I beinu framhaldi af þessum
hugleiðingum hlýtur að vakna sú
spurning hvort ástæða sé til þess
að flokka eða skrásetja innflytj-
endur. Virðist eðlilegast að svara
því þannig, að slíkt komi vissulega
til mála, en þá fyrst þegar reynsla
er fengin á framkvæmd tollkrítar.
Kæmi því til álita að setja heimild
í lagafrumvarp um það að fjár-
málaráðuneytið geti með reglu-
gerð látið skrásegja innflytjendur,
sem nytu tollkrítar.
Rétt sýnist að það fari fram
könnun á innflytjendum og vöru-
flokkum. Þyrfti þá að kanna
hvernig innflytjendur flokkast að
því er varðar innflutt verðmæti,
tollagjöld, fjölda tollskjala og þá
ágalla, sem koma fram í þeim
skjölum. Að því er varðar vöru-
flokka, þyrfti að kanna magn,
tollagjöld og verðmæti hinna
einstöku sendinga.
— Þess hefur áður verið getið í
blöðum að nefndin hafi haldið
fund með innflytjendum á Akur-
eyri um þessi efni. Hvað er um
aðra innflytjendur að segja?
— Við töldum eðlilegt að könn-
un á þessum efnum færi ekki fram
einungis í Reykjavík, heldur yrði
einnig leitað út á land um viðhorf
til þessara mála. Fyrstur slíkra
funda var reyndar haldinn á
Akureyri. Þar mættu auk embætt-
ismanna þar nyrðra sextán full-
trúar frá fyrirtækjum, sem tengj-
ast innflutningi á Akureyri. Voru
það í senn fulltrúar frá iðnaðar-
fyrir2tækjum á Akureyri, frá
Kaupfélagi Eyfirðinga, frá Slipp-
stöðinni h/f, frá efnaverksmiðj-
unni Sjöfn, Leðurvörum h/f og frá
þeim heildverzlunum, sem starf-
andi eru á Akureyri.
Umræður voru þarna ítarlegar
og var helzta niðurstaðan af
fundinum sú að greinilega kom
fram að fundarmenn foru allir
hlynntir því að tekin yrði upp
tollkrít hér á landi. Helztu rök
heimamanna fyrir því að gera það
voru þau að í reynd myndi tollkrít
flýta fyrir tollafgreiðslu bæði hjá
tollyfirvöldum og innflytjendum.
Við það yrði minni bið og minna
vinnutap. Þá koma vörur fyrr á
markað og skemmdust þær síður í
vöruskemmum flutningsaðila. Þá
töldu Akureyringar að er fram í
sækti þýddi tollkrít auknar toll-
tekjur ríkissjóðs. Þeir benda og á
það að neytendur fengju nýrri og
betri vöru og að geymslugjöld yrðu
minni, sem beinlínis þýddi lægra
vöruverð. Loks töldu þeir að
vátrygging yrði lægri, sem enn-
fremur hefði áhrif til lækkunar
vöruverðs.
Hvort sem slíkur fundur er
nýmæli eða ekki er víst að hann
var nefndinni gagnlegur og upp-
lýsandi.
Þá voru haldnir fundir með
stjórn Félags stórkaupmanna og
stjórn Verzlunarráðs íslands i
Reykjavík. Kom glögglega fram
hjá þessum aðilum að tollkrít geti
vissulega haft áhrif á vöruverð í
landinu, til lækkunar. Talið var að
tollkrít yrði til þess að innflytj-
endur næðu hraðari veltu í sölu
varnings, en það greiddi fyrir því