Morgunblaðið - 23.06.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. JUNI1979
Sighvatur Björgvinsson, alþm.:
Kæri Árni.
í blaði þínu, Þjóðviljanum, var
því slefjið upp á forsíðu í dag
(miðvikudag 20. júní), að við
afgreiðslu bráðabirgðalaganna í
farmannadeilunni hafi Alþýðu-
flokkurinn komið í veg fyrir, að
farmenn fengju með lögunum
sérstaka 3% kauphækkun og
komið þannig í veg fyrir kjara-
bætur, sem Alþýðubandalagið hafi
verið búið að samþykkja. Er auð-
séð, að Þjóðviljanum þykir þetta
hið versta. verk og væntanlega
vera í samræmi við fyrri afstöðu
Alþýðuflokksins, sem biaðið hefur
stundum lýst á þann veg að
Alþýðuflokkurinn krefðist kaup-
ráns, stundum að hann heimtaði
lög um fjöldaatvinnuleysi.
Nú skilst mér, að umræddur
fréttaflutningur Þjóðviljans frá
míðvikudeginum 20. júní hafi ekki
verið að þínu undirlagi, jafnvel
ekki með þinni vitund og
anna að gera upp við sig hvernig á
að afla þeirra; að standa ekki í
vegi fyrir góðri og þarfari fram-
kvæmd þótt ekki sé hægt að fá fé
til hennar nema með því að
sprengja samkomulag, sem gert
var um hámark erlendrar lántöku;
að leggjast ekki á móti því að
útvega hálfan fjórða milljarð að
láni til þess að forða tilteknum
aðilum frá erfiðleikum þótt eng-
inn viti hvar eigi að fá peningana
né hvernig á að borga þá til baka;
að skorast ekki undan því að lofa
hagsmunaaðilum að þeir þurfi
ekki að greiða orkugjafa hærra
verði en nú, þótt það mál sé ekki á
valdi íslenskra stjórnvalda og
enginn hafi hugmynd um hvað
innan og utan ríkisstjórnar og
Alþingis í allan vetur bæði áður
en forsætisráðherra lagði fram
margfrægt frumvarp sitt, sem í
upphafi var að mestu sniðið eftir
tillögum Alþýðuflokksins, á
meðan það var til umfjöllunar og
líka eftir að það hafði verið-
samþykkt. Allar bókanirnar, yfir-
lýsingarnar, öll upphlaupin, stór-
yrðin, allar tafirnar og skæklatog-
ið.
Manni er raun af að rifja allt
þetta upp. Þær tölur sem efna-
hagsstærðir, sem við alþýðu-
flokksmenn gerðum tillögur um —
um hámark ríkisútgjalda í hlut-
falli af þjóðarframleiðslu, um
hámark fjárfestingar, um lán-
tökurammann, um hámark á
magni peninga í umferð o.s.frv. —
Þær tillögur voru okkur síður en
svo heilagar tölur, sem yrðu að
samþykkjast óbreyttar. Það, sem
samræmda jafnvægisstefnu í
efnahagsmálum án þess þó að
setja nokkuð í staðinn", en um
þetta fjallaði greinaflokkurinn.
Um áhrif þessa verðum við
sjálfsagt aldrei sammála. Hitt er
ljóst og verður ekki á móti mælt,
að þótt ríkisstjórnin hafi mörgu
góðu komið til leiðar á árinu, þá
stöndum við nú í sömu sporum í
verðbólgumálum og fyrrverandi
stjórn stóð fyrir einu ari — um
sama leyti og við felldum stjórn
Geirs Hallgrímssonar. í þeim efn-
um hefur ekkert unnist. Þar hefur
farið nákvæmlega eins og við
alþýðuflokksmenn sögðum fyrir
um að fara myndi ef ekki yrðu
teknir upp nýir starfshættir við
stjórn efnahagsmála. Af þvi verða
menn lærdóm að draga, ef menn
þá á annað borð geta lært af
reynslunni — eða vilja það.
Um I>jódviljann,
þrjú prósent og það-
sameiginlegir kunningjar hafa
komist svo að orði, að umræddur
frásagnarmáti Þjóðviljans hafi
bæði verið leið mistök og mis-
skilningur, sem stafað hafi af
ókunnugleika. Vel trúi ég því. Ég
veit nefnilega ekki betur en að
svipuð viðhorf um að ekki ætti að
tiltaka kauphækkanir í bráða-
birgðalögum um gerðardóm hafi
komið fram á sameiginlegum
fundi þingflokks og framkvæmda-
stjórnar Alþýðubandalagsins
þegar málið var þar rætt og réðu
afstöðu þingflokks Alþýðuflokks-
ins til sama máls, þótt Alþýðu-
bandalagið hafi ekki tekið form-
lega afstöðu eins og við gerðum.
Þetta sögðu mér bæði þingmenn
og aðrir forystumenn Alþýðu-
bandalagsins og gat sú afstaða
hvorugum á óvart komið. Einnig
man ég ekki betur, en að forsætis-
ráðherra hafi lýst því yfir í viðtali
við fréttamann ríkisútvarpsins í
kvöldfréttatíma þann 19. júní s.l.,
að þær breytingar, sem ríkis-
stjórnin gerði þá um morguninn á
upphaflega texta bráðabirgða-
lagafrumvarpsins, hefðu verið
gerðar í fyllstu eindrægni og að
áliti ráðherra horft mjög til bóta.
Aðspurður nefndi forsætisráð-
herra sérstaklega niðurfellingu
3% ákvæðanna í því sambandi. Að
þessu athuguðu tel ég auðsætt að
rétt er frá hermt þegar sagt er, að
fréttaflutningur Þjóðviljans af
málinu frá 20. júní s.l. hafi verið
leið mistök sprottin af ókunnug-
leika og hvorki að þínu undirlagi
né annarra forvígismanna Al-
þýðubandalagsins. Þar með gæti
það mál verið úr sögunni og
verður ekki gert að frekara um-
ræðuefni hér. Tilefnið vil ég þó
gjarnan nota til þess að skýra með
nokkrum orðum aðdraganda máls-
ins og einnig ástæðurnar fyrir því,
að þingflokkur Alþýðuflokksins
taldi í hæsta máta óæskilegt að
setja í lög um gerðardóm fyrir-
mæli um hver niðurstaða dómsins
skuli verða. Með því þjóna ég að
hluta til málstað okkar beggja, því
eins og fyrr sagði komu þau
viðhorf einnig fram á fundi þing-
flokks og framkvæmdastjórnar
Alþýðubandalagsins og hlutu
þvílíkar viðtökur á fundi ríkis-
stjórnarinnar þegar þau voru þar
skýrð, að forsætisráðherra sá
ástæðu til þess að taka sérstak-
lega fram í útvarpinu, að þau
sjónarmið hefðu ekki aðeins verið
samþykkt í eindrægni heldur orðið
til mikilla bóta á frumvarpinu.
Samræmdar
aðgerðir
an af fleira
Opið bréf til Árna Bergmann, ritstjóra
og er viðhorf Alþýðuflokksins að
meginviðfagnsefni stjórnvalda
eigi að vera að vinna bug á
verðbólgunni — og að í þeim
efnum sé íslenska þjóðin að tapa á
tíma. Við höfum sagt, að árangur
muni enginn verða fyrr en mönn-
um hefur lærst að gamla stjórn-
leysisstefnan í efnahagsmálunum
— sú að láta allt vaða á súðum;
láta hverjum degi nægja sína
þjáningu; fást við hvern og einn
þátt efnahagsstjórnunar einn út
af fyrir sig án tillits til áhrifa
hans á alla hina og á lokaniður-
stöðuna — þessi efnahagspólitík
sé ekki aðeins gengin sér til húðar
heldur beinlínis til þess failin að
hvetja verðbólguna fremur en
letja. Því höfum við nú um margra
mánaða skeið lagt höfuðkapp á að
fá stjórnvöld til þess að feta þá
erfiðu og þyrnum stráðu braut að
móta samræmda heildarstefnu
um alla meginþætti efnahagsmála
þar sem fyllsta aðhalds væri gætt
á öllum sviðum og engin stærð
hreyfð, sem er á valdi stjórnvalda,
nema gætt væri að því hvaða áhrif
hún hefði á allar hinar og á þá
niðurstöðu, sem að væri keppt.
Þannig væri verðbólgan bókstaf-
lega „svelt í hel“ í áföngum.
Þessi aðferð krefst mikils af
stjórnmálamönnunum. Hún krefst
aga og ákveðni, skynsemi og
þekkingar, stefnufestu, sjálfsaf-
neitunar og talsverðrar hörku.
Einmitt þess vegna er hún erfið.
Gamla leiðin er svo miklu auð-
veldari — að eyða peningum í
upphafi árs en láta bíða til árslok-
gera eigi til þess að standa við
loforðið ef svo skyldi fara að
atburðarásin yrði öðruvísi o.s.frv.
o.s.frv. Ég veit að ég þarf ekki að
segja meira. Svo stolið sé bókatitli
frá mætum manni, þá er þetta
„Létta leiðin, ljúfa", sem liggur
fram af hömrunum. Sú leið, sem
ekki hefur aðeins skapað og við-
haldið 30—50% verðbólgu heldur
er einnig líkleg til þess að fyrst
tvöfalda, svo þrefalda og síðan
fjórfalda hana án teljandi fyrir-
hafnar.
Út af þessum beina og breiða
vegi höfum við Alþýðuflokksmenn
viljað brjótast. Það hefur ekki
reynst auðvelt verk. Freistingin er
svo sterk að fara bara í gömlu
slóðina. Hún er svo vel og vand-
lega troðin og auk þess öll undan
brekkunni, en ekki á fótinn.
Dómur
reynslunnar__________
Ég veit, að ég þarf ekki að vera
langorður um þær undirtektir,
sem við höfum til þessa fengið við
tillögum, sem við höfum gert um
framkvæmd samræmdrar jafn-
vægis- og aðhaldsstefnu í efna-
hagsmálum; hvað sem síðar
verður. Báðir munum við hverjar
viðtökur frumvarp ókkar Alþýðu-
flokksmanna um jafnvægisstefnu
í efnahagsmálum frá því í desem-
ber s.l. fékk. Báðir munum við —
reyndar öll þjóðin — hvernig
umræðurnar voru um þau mál
okkur gramdist, var að fá ekki
málin rædd á þessum grundvelli.
Fá aldrei umræður um hvernig
unnt mætti vera að ná samkomu-
lagi um slíka heildarstefnu um
þjóðarbúskapinn á grundvelli
áætlunargerða og um ákveðin
markmið, sem náð yrði eftir til-
teknum leiðum. Fá aldrei um-
ræður um hvernig afgreiðsla á
einum þætti þessara mála hefði
óhjákvæmilega áhrif á alla hina
og að lokum á sjálfa niðurstöðuna.
Við vildum láta reisa girðingu
til þess að veita verðbólgunni
viðnám. Við vildum að við það
starf hefðu menn jafnan styrk-
leika girðingarinnar allrar í huga
og þegar menn tækju ákvörðun
um hvar setja skyldi niður hvern
staur um sig hefðu menn hliðsjón
af áhrifum þess á alla hina stur-
ana og á styrk sjálfrar girðingar-
innar. En þessar umræður fengum
við aldrei. Þess í stað var bara
rifist og rifist og rifist um hvern
og einn staur út af fyrir sig líkt og
engir aðrir væru til í það sinnið og
enn síður nokkur girðing. Loks,
þegar tekist hafði seint og um
síðir að hrófla einhverju upp með
samþykkt laganna um stjórn efna-
hagsmála o.fl., þá manst þú, að
Þjóðviljinn birti daglega við hlið
leiðara úttekt á hverju og einu
atriði lagasetningarinnar. Ekki
man ég hvaða samheiti greina-
flokkur þessi hafði en heitið hefði
vel getað verið: „Hvernig ýmist
tókst að kafskjóta, slæva eða
drepa á dreif ýmsum megin-
atriðum i tillögum kratanna um
Fyrsl var skipió
li-ngt ng
siftan stylt aftur
... <Æ
Eins og flestum landsmönnum
er í fvrsku minni hefur það verið
t3%hækkun
[ hóll Vinnuveitendasamhandið haji
| hntVtó háselum þá hækkun
> ......*?■
\ í
I fvrir Júlllok. TeWi Um hafi samisl miHi ;
Vað taka sUu.i er íyrst og
»0 gfrftardðmur Irri
h»kkun meft ö6r“m P*™
213?= “ 1 't,f.““>5ssKS’
" »"J U“),VdV»ímb»l»di» bobubr. “»'»
srí».Rb'í.rs,';u
|i»
Árni
Bergmann
Afstaða
verkalýðshreyf-
ingarinnar
Þegar Ijóst var orðið, að starf
ríkisstjórnarinnar virtist ekki
ætla að bera árangur í þessum
mikilsverða málaflokki og þær
efnahagsstærðir, sem rikisstjórn-
in átti að hafa á valdi sínu, voru
komnar á skrið, fór að gæta
ókyrrðar í verkalýðshreyfingunni,
en gert hafði verið samkomulag
við hana um að grunnkaup hækk-
aði ekki fram til 1. desember sem
liður í samræmdum ráðstöfunum.
„Hvernig er hægt að ætlast til
þess, að það sé eina ráðstöfunin,
sem á að halda, þegar flest annað
er komið á skrið?“, spurðu laun-
þegar. Eðlilegt að spurt væri.
Opinberir starfsmenn felldu
launastöðvunarstefnuna og aðrar
stéttir fóru af stað.
Út frá sjónarmiðum launþega
gat þetta virst eðlileg niðurstaða
miðað við aðstæður. A.m.k. átti
hún ekki að geta komið mjög á
óvart.
Qrþrifaráð
Við slíkar aðstæður er hætt við
að þandar taugar fari að láta á sér
kræla og menn gjörist óðamála.
Slíkt kann ekki góðri lukku að
stýra. Áður en varir eru menn
farnir að tala hraðar en þeir
hugsa. Þá er voðinn vís.
Við þessar aðstæður, sem ég hef
nú lýst, gerðist það að farið var að
ræða um að grípa þyrfti inn í
almenn launamál með lagasetn-
ingu. Þótt þær efnahagsstærðir,
sem eru á valdi löggjafans, væru
komnar á skrið mætti slíkt hið
sama ekki gerast um launamálin.
Þar yrði löggjöfin að grípa tafar-
laust inn í og setja lög, þar sem
ákveðið væri hverjir skyldu fá
hvaða hækkun og hverjir enga,
hverjir fullar vísitölubætur,
hverjir hálfar og hverjir að einum
þriðja, hverjir skyldu mega semja
um meira og hverjir ekki og
hverjir skyldu til þess mega gera
verkfall og þá hvenær, en hverjir
ekki.
Mér fór fyrst eins og fleirum, að
ég tók ekkert mark á þessu tali.
Svo ágerðist það, Þá fór mér eins
og manni, sem stendur skýndilega
augliti til auglitis við afturgöngu
um hábjartan dag á ólíklegasta
stað. Því hvað var það, sem ég
heyrði? Bergmál frá umræðunum
í ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar
frá því nákvæmlega fyrir einu ári
eða áður en sú ríkisstjórn setti
„kaupránslögin". Og hvað var það,
sem ég sá? Afturgengna ráða-