Morgunblaðið - 15.04.1980, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. APRÍL 1980
fttwgttiiÞIfifeifr
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.800.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 240
kr. eintakiö.
Glundroði
í kjaramálum
Erfitt er að henda reiður á því, hvað gerast mun í
kjaramálunum. Vaxandi óþreyju gætir greinilega hjá laun-
þegum. Allur annar andi ríkir hjá verkalýðsforystu Alþýðubanda-
lagsins en fyrir tveimur árum, þegar hún blés til orrustu gegn
stjórnvöldum og Alþingi. Nú situr Guðmundur J. Guðmundsson á
Alþingi. Hann var þar einn fjögurra flutningsmanna að tillögunni
um 10% hækkun útsvars. 1978 stóð hann fyrir banni á útflutning
og olíuinnflutning frá og með 1. maí og skyndiverkföllum 1. og 2.
mars til að brjóta á bak aftur lög frá Alþingi. Þá lýsti hann því
yfir, að kjörseðillinn í alþingiskosningunum væri vopn í
kjarabaráttunni. Nú eru samþykktar ályktanir víða um land, þar
sem kvartað er undan lélegri forystu Verkamannasambands
Islands, þar sem Guðmundur gegnir formennsku, og hans gamla
félag Dagsbrún, leggur fram sérkröfur utan við Verkamannasam-
bandið. Félagar í Dagsbrún senda því úrsagnir sínar og ganga í
Verslunarmannafélag Reykjavíkur til að bæta kjör sín á
svipstundu.
Þegar núverandi ríkisstjórn var mynduð skýrði Alþýðubanda-
lagið aðild sína að henni með því, að það væri að tryggja
kaupmáttinn og forða aðför að honum. Sama viðbára var höfð
haustið 1978. Þá þóttist flokkurinn einnig sjálfskipaður fulltrúi
loforðsins um samningana í gildi. 1979 var kaupmáttur að
ársmeðaltali 1.9 stigi lægri en 1978. Ásmundur Stefánsson
framkvæmdastjóri Alþýðusambands íslands sagði í viðtali við
Morgunblaðið 3. apríl sl.: „Kaupmáttarrýrnunin hefur verið all
veruleg á undanförnum misserum og lækkunin á kaupmætti á
fyrsta ársfjórðungi þessa árs er um 2% miðað við meðaltal 1979.“
Skattahækkanirnar hafa verið framlag ríkisstjórnarinnar til
kjaramálanna síðan hún tók við völdum. Magnús L. Sveinsson
nýkjörinn formaður Verslunarmannafélags Reykjavíkur hefur
sagt, að þær séu „ósvífin árás á hinn alfnenna launamann og í
algjörri andstöðu við fyrirheit ríkisstjórnarinnar um aðgerðir í
efnahagsmálum sem miða áttu að því að draga úr hinni óðu
verðbólgu og auka kaupmátt launa."
Fjármálaráðherra Ragnar Arnalds upplýsti alþjóð um það í
sjónvarpi, að rikisstjórnin hefði lítið sem ekkert fjallað um
kjaramálin. Ráðherrann kemur þó fram fyrir hönd ríkisins í
kjarasamningum við Bandalag starfsmanna ríkis og bæja. Sem
slíkur hefur hann sagt, að grunnkaupshækkanir komi ekki til
greina. Jafnframt hefur hann mælst til þess, að BSRB biði eftir
þróun í almennum kjarasamningum. Um þá beiðni hefur Kristján
Thorlacíus formaður BSRB sagt: „Þetta er bara úrelt afstaða frá
því er gerðadómar ákváðu okkar kjör, sem áttu að taka mið áf
öðrum." Forysta BSRB sætir þungri gagnrýni þeirra, sem kalla sig
„áhugasama félaga" og segjast vera arftakar þeirra, er knésettu
forystuna í allsherjaratkvæðagreiðslu fyrir tæpu ári. „Áhugasam-
ir félagar" hafa dreift bréfi um „bögglauppboð ríkisstjórnarinnar"
og varað BSRB-félaga við því að „ánetjast félagsmálapakkaversl-
un“.
Vinnuveitendasamband íslands hefur mótað skýra afstöðu. í
ályktun þess um kjaramál er lögð áhersla á, að ekki sé í komandi
kjarasamningum unnt að semja um aukinn kaupmátt enda hafi
vöxtur þjóðartekna stöðvast. Kröfugerð Alþýðusambandsins undir
yfirskini launajöfnunar er talinn hreinn blekkingaleikur. Lagðar
eru fram skýrar tillögur um breytingar á vísitölukerfinu og óskað
er eftir svonefndum þríhliða viðræðum til að móta sameiginlegar
aðgerðir stjórnvalda og aðila vinnumarkaðarins.
Á meðan verkalýðsforystan sætir æ þyngra ámæli fyrir slælega
frammistöðu og ríkisstjórnin veit ekki í hvorn fótinn hún ætlar að
stíga, verða 400 starfsmenn frystihúsa á ísafirði atvinnulausir
vegna hráefnaskorts, sem stafar af verkfalli sjómanna. Gjörbreyti
kjaraviðræður á Bolungarvík ekki ástandinu blasir vinnustöðvun
við á fleiri stöðum á Vestfjörðum.
Öllum ætti að vera ljóst, að við svo búið má ekki standa. Síðustu
efnahagsráðstafanir ríkisstjórnarinnar ganga þvert á það, sem
aðilar vinnumarkaðarins telja skynsamlegt. Stjórnin hefði að
sjálfsögðu átt að haga aðgerðum sínum þannig, að þær stuðluðu að
friði á vinnumarkaðnum. Þess í stað hefur hún valið þann kost að
auka glundroðann. Fásinna er að halda, að hún komist út úr
vandanum með því að efna til „bögglauppboða“. Úr því að
ríkisstjórnin hefur þannig skorist úr leik, hvílir það alfarið á
aðilum vinnumarkaðarins að leysa úr vandanum. Afstaða
Vinnuveitendasambandsins er skýr en innan verkalýðshreyfingar-
innar er hver höndin upp á móti annarri og alls engin samstaða
hefur náðst innan Alþýðusambandsins um ýmis höfuðatriði eins
og til dæmis verðbótaákvæðin. Ef til vill verður ASÍ næsta
fórnarlamb glundroðans og vinnuveitendur verði því að semja við
hvern aðila fyrir sig.
Cfóí iUir inniiKÍnn^
ppixrdi iiur mgurmn
W-
II
Hér birtist önnur
grein af fimm í flokki
um breytingaskeið
karlmanna, og fjallar
sálfræöingurinn Ed-
mond G. Hallberg um
áhrif þessa breyt-
ingaskeiðs á hjóna-
bandið. Hann ráð-
leggur mönnum að
kynnast konum sínum
á nýjan leik og veitir
leiðbeiningar sem
að gagni mega koma
í því sambandi:
Miðaldra maður í sjálfsmynd-
akreppu, eins og þeirri sem rætt
var um í fyrstu grein, stendur ekki
aöeins andspænis spurningum,
sem snerta hann sjálfan. Eftir
áratuga hjónaband er fleira komið
til en það aö þessi fyrirvinna, sem
hefur fengiö á sig orö fyrir aö vera
„dugleg aö skaffa“, spyr nú ekki
aðeins: „Hver er ég?“ — heldur
einnig: „Hvaö er orðið af þessari
yndislegu stúlku, sem ég gat ekki
hugsað mér aö lifa án? Hvað varö
um rómantíkina?"
Skoðanakannanir hafa leitt í
Ijós að fólk á miöjum aldri er
yfirleitt vansælt í hjónabandinu.
Þegar á heildina er litið viröist þar
jafnt á komið með körlum og
konum, og yfirleitt fer aö bera
aivarlega á þessari óánægju þeg-
ar börnin fara aö tínast að heiman
eöa eru að losa tengsl sín við
heimiliö meö öðrum hætti. Niöur-
stööur einnar könnunar gáfu til
kynna að af fólki, sem hafði verið í
hjónabandi 20 ár og lengur, voru
aðeins 6% fullkomlega ánægö og
gátu ekki hugsað sér aö yfirgefa
maka sinn. Önnur athugun benti
til þess að af karlmönnnum yfir
fertugt voru það 66%, sem kváð-
ust ekki ánægðir í hjónabandi.
Þegar frátaldir eru menn, sem
aöeins eru í hjónabandi skamma
hríð, eru flestir karlmenn, sem
skilja, á aldrinum 40—44 ára.
Lester nokkur, sem greinarhöf-
undur ræddi viö, haföi sögu að
segja, sem e.t.v. lýsir vel afstööu
miöaldra manna til hjónabandsins
og skýrir hvers vegna þeir taka
þeirra, sem einangra sig frá fjöl-
skyldunni, en halda áfram að búa
undir sama þaki og fólk, sem hann
hefur í rauninni litlar mætur á.
Aörir fara þá leið að finna sér
nýjan maka — í fyrstu til að fá
tilbreytingu frá hversdagsleikan-
um eða finna „einhvern til að tala
við“. Áður en langt um líður eru
þeir komnir lengra og lengra út á
Kynnstu konu
ekki af skariö í staö þess að vera
áfram í sambúö, sem þeir una illa
í rauninni:
„Ég hef hugsaö mikið um
hversu mikill léttir þaö hlyti aö
vera að losna viö þetta heimili og
að losna úr hjónabandinu. En mér
finnst ég ekki geta fariö frá
krökkunum. Þau þarfnast mín og
þegar á allt er litið er þetta
kannski ekki svo slæmt. Elaine er
sæmileg húsmóöir og henni er
annt um aö krakkarnir séu vel til
fara. Nú, þegar ég er farinn að
hafa minni áhuga á starfi mínu en
áður var og hef þar af leiðandi
betri tíma ætti ég sennilega að
sinna fjölskyldunni meira. En ég ef
bara engan sérstakan áhuga á því.
Þaö er eins og okkur leiöist öllum.
Við förum á fætur á sama tíma til
aö gera það sama — mér finnst
viö jafnvel boröa það sama alla
vikuna. Hver er tilgangurinn meö
þessu lífi? Hvers vegna er maöur
giftur? Hverju er maöur giftur?"
Þessi maöur er á breytinga-
skeiöi og hann notar hjónabandið
til aö skella á skuldinni fyrir þaö,
sem honum finnst hafa farið
úrskeiðis, enda þótt kjarni málsins
sé sá, aö honum finnst hann hafa
brugöizt sjálfur. Hann er einn
braut framhjáhaldsins, og aö und-
anförnu hefur færzt í vöxt að
hjónabönd slíkra manna endi með
því að þeir sæki um skilnaö.
Margir miöaldra menn gera sér
óljósa grein fyrir því að þeir séu
langt frá því aö vera fullkomnir, en
þeir þora ekki aö horfast í augu
við sannleikann og finna sér því
einhvern til að skella skuldinni á.
Oft er það eiginkonan, sem er sett
í hlutverk sökudólgsins, því að oft
er hún nærtækust, og með því er
vítahringurinn hafinn. Sumir vor-
kenna sjálfum sér óskaplega og
eru síkvartandi. í rauninni eru þeir
ekki að nöldra eða koma illu af
staö, heldur er þetta þeirra aðferö
til að biðja um samúð. Slíkir menn
segja setningar eins og þessar í
tíma og ótíma: „Hvaö hef ég ekki
lagt í sölurnar fyrir þig?“ „Finnst
þér ég eiga þetta skilið af þér?"
„Hvernig geturöu gert mér þetta?"
Menn beita ýmsum ráöum til aö
einangra sig á heimilinu. Þeir eru
búsettir þar, en eru algjörlega
óvirkir í því, sem fram fer, og gætu
trúlega ekki steikt sér egg þótt líf
lægi viö. Þeir heilsa þegar þeir
koma heim úr vinnunni, en draga
sig síöan í hlé, taka aö sinna
hugðarefnum sínum, hvort sem
Dr. Jónas Bjarnason:
Hin „nýja stétt“
stjórnmálasköri;
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að tíðindasamt hefur verið
á pólitískum vígstöðvum að und-
anförnu. Landið barst fyrir þung-
um sjóum efnahagslegs öngþveitis
og jafnvel hofskeflum brotsjóa.
Stjórnleysið var að verða þrúg-
andi, og stjórnmálamenn kepptust
við að lýsa því yfir, að utanþings-
stjórn væri það versta, sem landið
gæti hent. Það hljóta náttúrulega
allir að sjá. Forseta Islands tækist
aldrei að finna hóp hæfra manna
utan Alþingis, sem farið gæti með
stjórnvöld þjóðarskútunnar! Alla
helztu hæfileikamenn þjóðarinnar
var vitaskuld að finna við Austur-
völl. Þeir, sem einfaldir eru, tóku
hins vegar eftir því, að ástandið í
þessu landi virtist fara batnandi
meðan valdalítil kratastjórnin
vermdi ráðherrastólana. Helztu
verðbólguforstjórar landsins lögð-
ust ekki svo lágt að bera upp
hótanir sínar við kratagreyin. Ef
bara tekizt hefði að ákveða skatt-
vísitölu og örfáar nauðsynlegar
lagasetningar, hefði sennilega allt
gengið bærilega með gömlum lög-
um.
En það eru tímar sem þessir,
sem geta af sér hina raunverulegu
stjórnmálaskörunga, mennina,
sem beðið hafa eftir kalli tímans.
Á hinni réttu stundu birtast þeir
eins og Þorgeir Ljósvetningagoði
forðum og taka hinar einu réttu
ákvarðanir.
Sjálfstæðisflokkurinn er
þjóðlegur umbótaflokkur
Þegar þjóðin stendur á kross-
götum og í straumiðukasti póli-
tískra sviptinga, þarf hugrakka
einstaklinga til að slíta af sér
flokksböndin, þessa klafa klíku-
hugsunar og þetta valdatæki
flokkseigendafélaga. Þá gefst
einnig tækifæri til að afneita
stefnuskrám þeim, sem eitthvert
flokksapparatið útbjó, því að skv.
stjórnarskránni er það samvizkan,
sem á að ráða. Það er hluti af
samvizku stjórnmálaskörunganna
að afneita heimskulegum stefnu-
skrám, þegar svo ber undir. Þá
reynir á það, hvort það voru ekki
persónurnar sjálfar en ekki mála-
myndastefnuskrár, sem kjósendur
í raun kusu. Úr þessu fæst aldrei
endanlega skorið. Sjálfstæðis-
flokkurinn er þjóðernissinnaður
flokkur, sem vill standa vörð um
þjóðerni íslendinga og þjóðleg
verðmæti. Þessi bakgrunnur gerir
það að verkum, að stundum verða
menn að setja málefnin ofar eigin
hagsmunum og metnaði og fylgja
kalli samvizkunnar, þegar þjóleg
verðmæti eru í veði. Ástkæra,
ylhýra málið verður hin raunveru-
lega stefnuskrá, sem fara ber
eftir. Þegar til ágreinings um
skilning á lagareglum eða samn-
ingstextum kemur, eru það aðeins
hinir þjóðlegu stjórnmálaskör-
ungar, sem geta haft réttan skiln-
ing. Aðrir í hópi meðalmenna gera
sig bara seka um hinn mesta
misskilning.
Lýðræðishugsjónin er
holsteinn Sjálfstæðis-
flokksins og
stjórnarskrár lýðveldisins
Raunverulegt lýðræði tryggir
réttindi minnihlutahópa, en þegar
í kekki kastast í félagsmálum svo
vinslit verða, er það oft álitamál,