Morgunblaðið - 27.04.1980, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. APRÍL 1980
21
Yngsti Kennedy-
bróðirinn, arf-
taki Kennedy-
goðsagnarinnar,
Edward Kenne-
dy.
Edward og Joan Kcnnedy fagna kosningasigri í Boston í Massachusetts. en
þar sigraði Kennedy Cartcr með miklum yfirburðum í prófkosningum fyrr á
þessu ári.
Joan, eiginkona Edwards Kenne-
dy. Hún hefur átt við áfengisvanda-
mál að stríða. og er það taiið hafa
spillt fyrir framboði eiginmanns
hennar. Nú virðist hún hins vegar
hafa náð tökum á vandamálinu. og
hún fylgir manni sinum á tugi
framboðsfundi daglega, auk þess
sem hún talar ein á mörgum fund-
um. Tímaritið Newsweek sagði ný-
lega, að hún hefði gjörbreyst síðustu
mánuði, og væri nú orðin manni
sinum styrkur á framboðsfundum
hans.
Kenncdybræðurnir hafa jafnan átt mikið fylgi meðal hlökkumanna, sem og
margra annarra þeirra er minna mega sín í bandarisku þjóðfélagi. Hér er
Robert Kennedy ásamt blökkumannalciðtoganum James Mercdith.
Edward Kennedy þykir afburða
ræðumaður þegar honum tekst vel
upp, og hann hefur feiknamikil tök
á áheyrendum sinum. Þessi mynd er
tekin þegar hann iýsti yfir forseta-
framboði sinu siðastliðið haust.
John F. Kennedy forseti Bandarikj-
anna að störfum i Hvita húsinu.
Hann féli fyrir morðingjahendi árið
1%3, og þá varð Kennedygoðsögnin
endanlega til.
komi. Skyndilega kemur lítil þyrla
fljúgandi og lendir rétt hjá ræðu-
pallinum. Ut úr þyrlunni hlaupa
nokkrir menn, frambjóðandinn og
lífverðir hans. Þeir hlaupa upp
tröppurnar að ræðupúltinu, en
síðustu tröppurnar hleypur fram-
bjóðandinn einn, og ber þannig
yfir mannfjöldann. Hann flytur
stutta ræðu, og slær þá gjarna á
strengi hvers byggðarlags, og
venjulega eru ræðurnar þannig
byggðar upp að þær framkalla
mikil fagnaðarlæti mannfjöldans.
Ræðunni lýkur síðan, frambjóð-
andinn varpar sér út í mannfjöld-
ann ásamt lífvörðum sínum, tekur
í hendur eins margra kjósenda og
hann getur, en fer síðan upp í
þyrluna á ný. I henni flýgur hann
síðan til næsta flugvallar, þar sem
leiguþota bíður hans, og flytur
hann síðan til næstu borgar, þar
sem kjósendur eru þegar farnir að
bíða þess að sjá átrúnaðargoð sitt
birtast. Þetta fyrirkomulag hefur
hentað Kennedy mjög vel síðustu
vikur, og fundarmönnum á fund-
um hans hefur farið ört fjölgandi.
Allar nánari útlistanir á stefnu
frambjóðenda er siðan að finna í
miklu magni bæklinga, í sjón-
varpsauglýsingum, í sjónvarpsvið-
tölum og umræðuþáttum og í
útvarpi.
Kennedy gegn
Carter
Auk þess, sem þegar hefur verið
sagt um stefnumál Kennedys, þá
hefur hann að sjálfsögðu afmark-
að stefnu sína í fjölmörgum mála-
flokkum vegna þessarar kosn-
ingabaráttu sérstaklega, og eink-
um beinist stefna hans gegn Cart-
er, sem enn er aðalandstæðingur-
inn.
Kennedy hefur bent á, hve
verðbólga hefur vaxið í tíð Cart-
ers, og bendir hann á verðstöðvun
sem leið til að ráða niðurlögum
hennar. Hann hefur bent á hve
framfærslukostnaður hefur aukist
í stjórnartíð Carters á sama tíma
og laun fari lækkandi. Hann
bendir á ört vaxandi orkukostnað
og gagnrýnir afstöðu Carters-
stjórnarinnar til olíufélaganna.
Hann bendir á að verð á íbúðar-
húsnæði fari nú ört hækkandi, og
að það sé að verða hinum venju-
lega bandaríska borgara ómögu-
legt að eignast þak yfir höfuðið.
Þá hefur hann gagnrýnt Carter
harðlega fyrir undanlátsama og
óútreiknanlega utanríkisstefnu.
Hann segir stjórn Carters hafa
eina stefnu í Hvíta húsinu, og aðra
á vettvangi Sameinuðu þjóðanna,
eina stefnu gagnvart ísrael í dag
og aðra á morgun, undanlátsemi
við Sovétmenn á borði en hörku í
orði og fleira og fleira. Hefur
Kennedy meðal annars sagt, að
linkind Carters í garð Sovétmanna
vegna afskipta þeirra á Kúbu og
vegna afskiptaleysis þeirra við
yfirgangi Kúbumanna í Afríku, þá
hafi Bandaríkjamenn boðið heim
hættunni á innrás í Afganistan.
Sovétmenn hafi vitað, að Banda-
ríkjamenn myndu ekkert aðhaf-
ast. Þessa gagnrýni setti Kennedy
fyrst fram í frægri ræðu fyrir
nokkrum mánuðum í George
Washington háskólanum í Wash-
ington D.C. Samkvæmt henni er
ekki ástæða til að ætla að Kenne-
dy myndi bregðast eins við innrás
á Svalbarða og spáð var í grein-
inni um fall Evrópu og nýlega var
birt hér í Morgunblaðinu. Og þótt
Kennedy hafi oft verið borið það á
brýn að vera einangrunarsinni, þá
hefur hann jafnan verið þeirrar
skoðunar að Bandaríkjamenn eigi
að standa við skuldbindingar
sínar erlendis, til dæmis í Vestur-
Evrópu. Það eiga þó ekki að þýða
að Evrópumenn verði ekki að
leggja eitthvað á sig sjálfir.
Margt fleira mætti nefna af
stefnumálum Kennedys en hér
hefur verið talið upp. En á fram-
angreind mál hefur hann lagt
mesta áherslu, auk þess sem hann
segist vera maður sem bandariska
þjóðin geti sameinast um, þannig
að Bandaríkjamenn muni á ný líta
til Hvíta hússins með stolti og
trausti, eins og var á dögum John
F. Kennedys. Aðstoðarmenn
Kennedys segja, að með því að
kjósa Kennedy geti Banda-
ríkjamenn lagt sitt af mörkunum
til þess að koma leiðtoga á ný í
forsetaembættið, og eiga þá við að
Carter geti ekki talist raunveru-
legur þjóðarleiðtogi.
Kennedygoðsögnin
En fylgi Kennedys byggist á
fleiri atriðum en stefnu hans
einni. Stór hluti þeirra sem nú
styðja hann studdu bræður hans
einnig, áður en þeir féllu fyrir
morðingjahendi árin 1963 og 1968.
Um Kennedybræðurna hefur
myndast goðsögn, sem enn skiptir
miklu máli í bandarískum stjórn-
málum.
Menn hafa aldrei verið á eitt
sáttir um ágæti John F. Kennedys
sem forseta. Víst er, að hann gerði
margar skyssur á embættisferli
sínum, en flestir hallast þó að því
að hitt hafi verið meira um vert,
er hann gerði vel. I nýlegri grein
um Kennedygoðsögnina í breska
blaðinu Observer, segir til dæmis,
að Kennedy hafi verið góður
forseti, og að hann hafi vaxið í
embætti. Eðlilegast sé því að ætla
að hann hefði reynst vel hefði
honum enst aldur. En um slíkt
verður þó að sjálfsögðu aldrei
neitt fullyrt. En Kennedys verður
meðal annars minnst vegna þess
að hann barðist ötullega fyrir
borgaralegum réttindum blökku-
manna, og fyrir það að hann var
maðurinn sem sýndi Sovétríkjun-
um í tvo heimana á Kúbu.
Fyrir þetta og margt fleira var
og er Kennedy dáður um öll
Vesturlönd. En hann var einnig
dáður fyrir það hve ungur hann
var, og fyrir það hve mikinn
ferskleika hann færði inn í Hvíta
húsið. Hann var raunverulega
bæði „poppstjarna" og þjóðarleið-
togi í senn. Hann var dýrkaður
sem hetja um leið og aðrir virtu
hann sem stjórnmálamann. Allar
þessar staðreyndir voru fyrir
hendi áður en hann lést, en þær
mögnuðust eðlilega er hann var
myrtur. Þá varð hetjan að píslar-
vætti, og þá varð Kennedygoð-
sögnin endanlega til. Það er til
dæmis um þá atburði, að flestir
Vesturlandabúar geta enn þann
dag í dag sagt til um, hvar þeir
voru staddir og hvað þeir voru að
gera, þegar þeim barst fréttin um
morðið á Kennedy.
Robert Kennedy tók upp merki
bróður síns. Hann hafði staðið við
hlið hans í kosningabaráttunni,
hann var við hlið hans í Kúbudeil-
unni. Hann var til kallaður að
styrkja ekkju forsetans og börn
við morðið, og hann fékk Kenne-
dygoðsögnina í arf og efldi hana.
Það var því í hæsta máta eðlilegt,
að hann reyndi að ná útnefningu
sem forsetaefni demókrata árið
1968, þegar vinsældir Lyndons B.
Johnsons fóru mjög þverrandi
eins og Carters nú.
Eins og um Kennedy forseta, þá
hafa menn aldrei verið á einu máli
um ágæti Roberts Kennedys sem
stjórnmálamanns. Mjög margir
virtir Bandaríkjamenn hafa þó
jafnan varið hann, eins og til
dæmis hinn kunni sagnfræðingur
og rithöfundur Arthur M. Schles-
inger jr., sem var náinn sam-
starfsmaður þeirra Johns og Rob-
erts. Hann segir meðal annars svo
í formála hinnar kunnu bókar
sinnar, Robert Kennedy and His
Times: „Ef það er talið nauðsyn-
legt, að sá maður er ritar ævisögu
Roberts Kennedys, telji hann hafa
verið lítilsigldan stjórnmálamann,
þá er ég ekki hæfur til að rita
ævisögu hans.“
En hvað um það, Kennedygoð-
sögnin var orðin að veruleika, og
þegar Robert Kennedy var myrtur
var röðin komin að yngsta bróð-
urnum, Edward M. Kennedy.
Möguleikar Kenn-
edys nú
En hverjir eru þá möguleikar
Kennedys á því að verða kjörinn
næsti forseti Bandaríkjanna. Þeir
virðast ekki miklir, en þeir eru þó
fyrir hendi.
Ennþá eru eftir forkosningar í
fjölmörgum ríkjum, og tölfræði-
lega á Kennedy vel möguleika á
því að ná útnefningu Demókrata-
flokksins. Þau ríki sem eftir eru,
eru til dæmis fjölmenn iðnað-
arríki eins og Michigan, New
Jersey og Ohio, og einnig er eftir
að kjósa í hinu fjölmenna ríki
Californíu. Þótt það ríki virðist ef
til vill ekki líklegt fyrir Kennedy,
þá má minna á að þar sigraði
Robert Kennedy í forkosningum
sama dag og hann var myrtur
1968. Það bendir til nokkurs
styrks frjálslyndra sjónarmiða í
ríkinu, og það mun veita Edward
Kennedy samúð í baráttu hans
þar. Enn getur hann því hæglega
unnið Carter í mörgum ríkjum,
þótt vafasamt sé að hann eigi
nokkra möguleika í þeim 'Suður-
ríkjum sem eftir eru.
Eitt af því sem getur styrkt
Kennedy í baráttunni við Carter,
er að demókratar sjái fram á að
Carter muni tapa fyrir Reagan, ef
þeir berjast um forsetaembættið í
haust. Víst er að það er ekki
skemmtileg tilhugsun fyrir demó-
krata, og haldi þeir að Kennedy
eigi meiri möguleika gegn hinum
aldna kvikmyndaleikara, munu
þeir færa sig yfir á hann.
Enn má nefna það, að takist
Kennedy að sýna styrk sinn í þeim
kosningum sem eftir eru fram að
flokksþingi Demókrataflokksins,
þá muni verða sterkur vilji til að
útnefna hann, jafnvel þótt Carter
hafi fleiri kjörmenn. Jafnvel er
farið að ræða um að breyta
reglunum í þessu skyni-
Allt verður þetta til þess, að
Kennedy er staðráðinn í að halda
baráttu sinni til streitu, þótt ekki
blási beint byrlega nú eins og er.
En Kennedy er einnig mikið í
mun að halda baráttu sinni fram,
jafnvel þótt hann nái ekki útnefn-
ingu flokksins í haust. Því lengur
sem hann er í slagnum, því minna
verður rætt um persónulega hagi
hans, og því meira verður rætt um
stefnu hans. Hyggi hann á fram-
boð síðar, mun umræðan um
bílslysið og drykkjuskap konu
hans því líklega verða tæmd, og
kjósendur geta þá farið að snúa
sér að öðru. Þetta mun koma
Kennedy til góða árið 1984, fari
svo að hann nái ekki kjöri núna.
Verði Carter kjörinn til setu
annað kjörtímabil, mun hann
sjálfkrafa hætta árið 1984, og
ólíklegt er að Reagan verði við
völd lengur en til 1984 af aldurs-
ástæðum, nái hann kjöri í nóvem-
ber. Verði Kennedy að lúta í lægra
haldi núna, þá hlýtur hann að
verða í myndinni að fjórum árum
liðnum, og sumir þykjast jafnvel
sjá fram á baráttu hans við
Walter Mondale núverandi vara-
forseta, um útnefningu Demó-
krataflokksins.
En svo mikið er að minnsta
kosti víst, að Kennedygoðsögnin
er enn til staðar, jafnvel þótt hún
virðist hafa orðið fyrir nokkru
áfalli síðustu vikur. Andstæðingar
Kennedys segja að Kennedygoð-
sögnin muni ekki líða undir lok
fyrr en Kennedy verði kjörinn
forseti, og standi sig illa í emb-
ætti. Þar með fari goðsögnin um
hann og bræður hans út úr
heiminum. Aðdáendur Kennedys
segja hins vegar, að Kennedygoð-
sögnin muni aldrei deyja út, því
Kennedy muni ekki standa sig illa
í Hvíta húsinu. Og jafnvel þótt
hann komist ekki þangað, þá eigi
þeir bræður, John, Robert og
Edward, allir syni, og sumir
þeirra séu þegar farnir að skipta
sér af stjórnmálum, einkum synir
Roberts, sem átti ellefu börn!
Næstu mánuðir munu skera úr
um hvort Edward Kennedy mun
verða næsti forseti Bandaríkj-
anna, og þótt útlitið sé ekki bjart
fyrir hann eins og ér, þá er enn of
snemmt að afskrifa hann. Um það
eru stjórnmálaskýrendur sam-
mála. Og ekki hafa síðustu atburð-
ir í íran veikt stöðu hans.
— Anders Hansen.
Heimildir: Time, Newsweek, Observer.
New York Times, Senator Ted Kennedy eftir
Theo Lippman jr„ Robert Kennedy and His
Times eftir Arthur M. Schlesinger jr„
AP-fréttaatofan.