Morgunblaðið - 04.05.1980, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MAÍ1980
Eftirfarandi bréf barst rit-
stjórum Morgunblaðsins moð
ósk um birtinxu þcirrar Kroinar,
som hér for á eftir.
Meðfylnjandi sendist yður |?rein
sem er andsvar við grein Vil-
mundar G.vlfasonar í Dagblaðinu
þann 22. apríl s.l. Grein þessi var
send ristjóra Dat;blaðsins þann
25. apríl s.l. ou var lofað birtinttu
á þriðjudauin 29. apríl s.l. Á
mánudaií var birtin|{u itreinarinn-
ar hafnað af ritstjóra Datcblaðs-
ins. Undirritaður hafði þá sam-
band við ritstjóra Vísis Ellert
Schram og óskaði birtinicar í því
blaði. Eftir lestur ureinarinnar
var henni einniu hafnað á Visi.
Bæði siðdeicisblöðin hafa viljað
kalla sík frjáls ok óháð daublöð
sem opin væru fyrir andstæðum
skoðanaskiptum. Þau hafa bæði
tekið inn (ireinar ou lesendabréf
með andskrifum Ke|?n Krein Dr.
Þorsteins Sæmundssonar „Frá
Keflavík til Bessastaða" sem birt-
ist í Mbl. þann 12. apríl s.l.
Þe^ar þessum blöðum er síðan
send Krein sem tekur undir sjón-
armið Dr. Þorsteins, þá er ekki
lenKur rými í þessum blöðum til
frjálsra skoðanaskipta.
Þar sem Krein min fjallar m.a.
um huKtökin „skoðanakÚKun" ok
„tjáninKarfrelsi" ok ljóst er að hin
frjálsu daKblöð viðhafa skoðana-
kÚKun ok skerðinKu tjáninKar-
frelsis, þá vil ég láta reyna á,
hvort ristjórn MorKunblaðsins er
sáma sinnis eða vill standa vörð
um einn af hornsteinum lýðræðis-
ins þ.e. tjáninKarfrelsið.
Með fyrirfram þökk.
Valdimar J. MaKnússon.
Þriðjudaginn 22. apríl ritaði
Vilmundur Gylfason grein í
Dagblaðið, þar sem hann dróttar
ýmsum óhæfum að dr. Þorsteini
Sæmundssyni. Tilefni greinar
Vilmundar er grein dr. Þorsteins
„Frá Keflavík til Bessastaða“ sem
birtist í Morgunblaðinu 12. apríl
s.l. Vilmundur telur dr. Þorstein
vega að skoðanafrelsi og draga
borgara landsins í dilka og skipa
þeim í virðingarsess eftir afstöðu
til varnarmála. Hér verður vikið
nokkrum orðum að þessum að-
dróttunum, þótt Vilmundur
Gylfason hafi reyndar ekki fært
fram nein rök fyrir fullyrðingum
sínum.
Þegar Vilmundur Gylfason not-
ar orðið skoðanafrelsi á hann
sennilega við tjáningarfrelsi.
Jafnvel í þrælkunarbúðum Sov-
étríkjanna geta menn haft sínar
skoðanir. Enginn getur takmarkað
frelsi manna til að hugsa og hafa
skoðanir. Frelsi manna til að tjá
hug sinn er hins vegar unnt að
takmarka. Það er tjáningarfrelsi,
sem um er að tefla. Undirritaður
kýs að nota orðið tjáningarfrelsi
þar sem Vilmundur talar um
skoðanafrelsi.
erindi um daginn og veginn í
október 1974, þar sem hún lýti
vanþóknun á stóryrðum í almenn-
um umræðum. Askorun hennar
um hógværð í málflutningi virðist
þó ekki hafa átt að taka til þeirra,
sem ausið hafa forystumenn Var-
ins lands óhróðri, því í júní 1975
stofnaði hún ásamt nokkrum sam-
herjum sínum sjóð til að veita
þeim fjárstyrk, sem forystumenn
Varins lands höfðu sótt til saka
fyrir ærumeiðingar.
í þriðja lagi var vikið að smekk
leikhússtjórans, sem fram kemur í
vali hennar á leikriti, er tekið var
til sýningar í október 1976. Sá
smekkur er í sama farvegi og
smekkur Þjóðviljamanna og
herstöðvarandstæðinga, sem hafa
haft einkar mikið dálæti á
veggspjaldi með teikningu eftir
Sigrúnu Eldjárn af forystu-
mönnum Varins lands og tveimur
vísum eftir Þórarinn Eldjárn o.fl.
Bæði í leikriti og á veggspjaldi
nær hin listræna tjáning hámarki
í ljóðlínunni „Hér stöndum við
með stjárfa hönd á pung.“
í fjórða lagi benti dr. Þorsteinn
Sæmundsson á, að Vigdís Finn-
bogadóttir hefði átt sæti í þing-
kjörinni nefnd sem fulltrúi Al-
þýðubandalagsins.
Við þessa upptalningu má nú
bæta, að í svari sínu við spuning-
um Morgunblasins 15. apríl s.l. er
Vigdís enn við sama heygarðs-
hornið og reynir enn að villa á sér
heimildir. Hún víkur sér undan
því að gangast við þátttöku sinni í
stjórnmálabaráttu, sem felst í
forystuhlutverki því, sem hún
hefur gegnt í áróðursherferðum
herstöðvarandstæðinga. Hún við-
urkennir að hafa gengt trúnaðar-
starfi á vegum Alþýðubandalags-
ins, en reynir að þyrla upp mold-
ryki og fela þá staðreynd með
vaðli um að hún hefði getað
hugsað sér að hljóta trúnað ann-
arra flokka. En staðreyndirnar
tala sínu máii.
Um tilraunir
til að skerða
tjáningarfrelsi
Þjóðviljinn hefur á ýmsan hátt
átt sérstöðu í íslenzkri blaða-
mennsku. Hann hefur ávallt átt á
að skipa ritstjórum, blaða-
mönnum og aðstandendum, sem
ástunda níð og illyrði um þá, sem
eru á öndverðri eða annarri skoð-
un. Brigsl hans hafa borið árang-
ur. Blaðinu hefur tekizt að þagga
Valdimar J. Magnússon:
upplýsingar studdar tilvísunum í
skráðar heimildir. Með þátttöku
sinni í fundum, flokksferðalögum,
nefndum og með undirskriftum
undir alls kyns mótmæli og álykt-
anir hefur Vigdís Finnbogadóttir
skipað sér í flokk með herstöðvar-
andstæðingum og menningar-
„kommissörum" Alþýðubanda-
lagsins. Dr. Þorsteinn Sæmunds-
son gefur skoðunum Vigdísar enga
einkunn í grein sinni. Það ætti að
mega gera ráð fyrir að frambjóð-
andinn sé stoltur af þessari sem
annarri þátttöku sinni í opinberu „
lífi. Sú þátttaka hlýtur að vera-
miklu mikilvægari grundvöllur
fyrir afstöðu kjósenda á kjördegi
en sjálfhól forsetaframbjóðenda í
samtölum við sjálfa sig og velunn-
ara sína í kosningabaráttunni.
Það er alveg út í hött, þegar
Vilmundur Gylfason lætur að því
liggja í grein sinni, að það sé
atlaga að skoðanafrelsi (tján-
ingarfrelsi) að rifja upp stað-
reyndir, sem farnar eru að gleym-
ast.
Fyrir skömmu var Vilmundur
dagskrárstjóri í eina klukkustund
í útvarpi. Hann notaði tækifærið
til að dusta rykið af ýmsum
sannindum, sem allt of margir
þekkja ekki. Efnið kom sér illa
fyrir tiltekinn minnihlutahóp,
sem mótmælti kröftuglega m.a. í
útvarpsráði. Er nokkur ástæða til
að segja að Vilmundur Gylfason
hafi með dagskrárstjórn sinni
gert atlögu að tjáningarfrelsi?
Nei, það væri af sömu ástæðu út í
hött.
Enginn þeirra hugsuða og bar-
áttumanna fyrir frelsi og mann-
réttindum á nítjándu öld, sem
Vilmundur Gylfason telur sig and-
lega skyldan, myndi hafa tekið
undir þá skoðun, að einstök hóg-
vær grein, sem auk þess greindi
eingöngu frá staðreyndum, gæti
flokkast undir tilraun til skerð-
ingar tjáningarfrelsis. Snjöll
grein getur vissulega haft mikil
sem mestan ofstopann sýndu. Með
því lagði Vigdís blessun sína yfir
öll þau orð, sem Vilmundur segir
að ekki séu hennar. Enginn hefur
eignað henni þau, hún tók þau
sjálf upp á sína arma með undir-
skrift sinni undir fyrrnefnda yfir-
lýsingu og skipaði sér sjálf í
fylkingarbrjósti baráttusveitar
fyrir niðfrelsi Þjóðviljands með
þátttöku í stofnun málhelsissjóðs-
ins.
Undirritaður getur ekki látið
hjá líða að víkja í þessu samhengi
að svari Vigdíar Finnbogadóttur
við spurningum Morgunblaðsins
15. apríl sl. Hún notar tækifærið
til að lýsa því yfir, að hún sé á
móti allri skoðanakúgun (tak-
mörkun tjáningafrelsis?). Það er
öfugmæli. Eins og hér hefur verið
bent á hefur hún sjálf stutt
Þjóðviljann og aðstandendur hans
í viðleitni hans til að takmarka
tjáningarfrelsi með ærumeiðing-
um. Tilraunir til að takmarka
„skoðanafrelsi" er ekki til á
Islandi í neinni mynd, ef níðiðja
Þjóðviljans fellur ekki undir það
heiti. Með afstöðu sinni, orðum og
gjörðum hefur Vigdís Finnboga-
dóttir miklu fremur skipað sér í
sveit með þeim sem sækja að
tjáningarfrelsi en með hinum sem
verja það.
Til
hvort þeir eru meirihlutamenn
eða minnihlutamenn. Hann notar
varnarmálin sem viðmiðun. En
hvers vegna notaði hann ekki
eitthvað sérstefnumál Alþýðu-
flokksins? Þeir sem styðja þá
stefnu hefðu þá orðið minnihluta-
hópur. Sennilega hefði Vilmundur
verið stoltur af að heita minni-
hlutamaður í þeim skilningi (?).
Vel er unnt að ímynda sér, að
þeir sem bæði eru herstöðvarand-
stæðingar og forsvarsmenn níð-
skrifa Þjóðviljans, og þar með
mjög þröngur minnihlutahópur,
finni til eins konar innilokunar-
kenndar. Sú kennd myndi þó ekki
stafa af neinni ytri takmörkun
tjáningarfrelsis, heldur væri hún
persónulegt vandamál.
Af gefnu tilefni:
Vilmundur Gylfason segir
Vigdísi Finnbogadóttur svara vel
spurningu Morgunblaðsins 15.
apríl s.l. um þátttöku frambjóð-
enda í stjórnmálum. Þar kemur
stjórnmálarefurinn upp á yfir-
borðið í Vilmund, það kitlar hann,
að Vigdís svarar spurningunni alls
ekki eða út í hött, þótt svarið sé
langt.
Flestir kjósendur vilja vafalítið
kjósa forseta á grundvelli upplýs-
inga um orð, gjörðir, lífsskoðanir
og hæfileika frambjóðenda, en
ekki með hliðsjón af því hvaða
hugmyndir frambjóðendur hafa
um það, hvernig góður leikari ætti
að leika hlutverk forseta ef honum
væri falið það. Ef slíkt væri
aðalatriðið, þá er eins gott að lýsa
rullunni í eitt skipti fyrir öll og
ráða atvinnuleikara til að fara
með hlutverk forseta að staðaldri.
Hvers vegna skrifar
Vilmundur Gylfason
svona grein?
Vilmundur Gylfason hefur
reynt að geta sér orð fyrir að vera
óvæginn talsmaður sannleika og
réttlætis, þótt honum eins og
öðrum mannlegum kunni oft að
skjátlast. Hann hefur í því sam-
bandi komið fram í ýmsum gerv-
um: sem rannsóknarblaðamaður,
sagnfræðingur og dómsmálaráð-
herra. í þessari síðustu grein hans
er sannleikurinn allt í einu orðinn
tjáningarfrelsi
(Svar til Vilmundar Gylfasonar)
Hvað stóð í grein-
inni „Frá Keflavík
til Bessastaða“?
Það er farið að fyrnast yfir
sumt í grein dr. Þorsteins Sæm-
undssonar. Útúrsnúningar og
mishermi hafa brenglað í huga
sumra efni hennar og þeir eiga þá
erfitt með að átta sig á því, hvað
stóð í greininni sjálfri og hvað
aðrir hafa lagt höfundi hennar í
munn. Því er rétt að rifja upp í
nokkrum orðum höfuðatriði grein-
arinnar.
I fyrsta lagi vék dr. Þorsteinn
Sæmundsson að því í grein sinni,
að Vigdís Finnbogadóttir virtist
reyna að villa á sér heimildir í
viðtali í Vísi, þar sem hún svarar
villandi spurningu blaðamanns
um þátttöku hennar í stjórnmál-
um, sem m.a. hefur verið fólgin í
forystuhlutverki í baráttu her-
stöðvarandstæðinga.
I öðru Iagi vakti dr. Þorsteinn
athygli á tvískinnungi hennar í
afstöðu til notkunar gífuryrða í
almennum umræðum á íslandi.
Hún undirritaði yfirlýsingu með
meiðandi ummælum um for-
göngumenn Varins lands, sem
birtist í Þjóðviljanum 28. júní
1974, og þar er því m.a. lýst yfir,
að ein mesta níðherferð Þjóðvilja-
manna og fylgiliðs þeirra í sög-
unni sé „eðlileg viðbrögð" við
undirskriftasöfnun Varins lands.
Þá flutti Vigdís Finnbogadóttir
niður í mörgum. Forgöngumenn
Varins lands fóru ekki varhluta af
ófrægingum Þjóðviljans frekar en
aðrir, sem eru á öndverðum meiði
við það blað, en reyndar má segja
að aldrei hafi Þjóðviljamönnum
þótt meiri ástæða til að ausa
menn auri og óhróðri en einmitt
meðan á undirskriftarsöfnun Var-
ins lands stóð.
Um þær mundir komu tveir
lögfræðingar, sem hafa tekið
drjúgan þátt í starfi stjórnmála-
flokks, að máli við einn forystu-
manna Varins lands. Þeir greindu
frá því, þó hvor í sínu lagi, að þeim
hefði meira en dottið í hug að
stinga niður penna til að veita
Vörðu landi lið. Báðir sögðust
hafa komizt að þeirri niðurstöðu,
að það gætu þeir þó ekki, það sem
þeir myndu þá eiga yfir höfði sér
rógskrif Þjóðviljans, sem kynnu
að skaða fyrirtæki þeirra og
vinnuveitendur. Það var ekki sízt
til að stemma stigu við slíkri
skerðingu tjáningarfrelsis, sem
nokkrir forystumenn Varins lands
höfðuðu meiðyrðamál gegn ritsóð-
um Þjóðviljans.
í umræddri grein dr. Þorsteins
Sæmundsson var í nokkrum vel
völdum orðum rifjaðar upp upp-
lýsingar um skoðanir og afskipti
Vigdísar Finnbogadóttur af póli-
tískum málefnum. Allt voru það
áhrif og komið sér illa fyrir
einhvern. Það er önnur saga.
Öðru máli gegnir um það, þegar
flokksmálgagn Alþýðubandalags-
ins — Þjóðviljinn — stundar róg
og níð um nafngreinda einstakl-
inga mánuð eftir mánuð og jafnvel
ár eftir ár. Með síbylju áróðurs og
ályga má skaða orðstír manna og
kúga þá til að hafa hljótt um sig,
jafnvel hætta öllum afskiptum af
opinberum málefnum. Slíkt er
tvímælalaust tilraun til að tak-
marka tjáningarfrelsi.
Tjáningarfrelsi og
hugsjónir Vigdísar
Finnbogadóttur
Vilmundi Gylfason sést í grein
sinni yfir nokkrar staðreyndir,
sem varða hlut Vigdísar Finn-
bogadóttur í þessu samhengi. Hún
skrifaði undir yfirlýsingu þess
efnis að meiðyrði um forystumenn
Varins lands væru eðlileg við-
brögð við undirskriftasöfnun
þeirra, og hún stofnaði ásamt
öðrum sjóð, sem hefur haft því
hlutverki einu að gegna — fram að
þessu — að veita þeim fjárstyrki,
sem gengu fram að mestu offorsi í
svívirðingaherferð gegn Vörðu
landi. Hún tók þannig persónulega
undir meiðyrðin og veitti þeim lið,
*
I almenningi
eða dilkum
Athugasemd Vilmundar Gylfa-
sonar þess efnis, að dr. Þorsteinn
Sæmundsson dragi borgara í dilka
eftir afstöðu til vestrænnar sam-
vinnu er barnalegur útúrsnúning-
ur. Dr. Þorsteinn skipar borgurum
hvergi í grein sinni í virðingarsæti
eftir skoðunum. Hann upplýsti
hins vegar m.a. að Vigdís Finn-
bogadóttir væri herstöðvarand-
stæðingur. Það ert hugarfóstur
Vilmundar sjálfs, að þar með sé
henni skipað á hinn óæðri bekk-
inn. Dr. Þorsteinn greindi aðeins
frá því hvar hún væri hagvön, það
er Vilmundur Gylfason, sem dreg-
ur hana í dilk og úthlutar dilkun-
um einkunnir. Vilmundi er e.t.v.
vorkunn að hafa fallið í þessa
gryfju. Vigdís víkur sér sífellt
undan að gangast við fyrrgreindri
skoðun sinni í herstöðvarmálinu,
og því getur auðveldlega læðst að
lesendum sá grunur, að hún sjálf
álíti þá skoðun annars flokks
viðhorf.
í grein dr. Þorsteins gætir
lítillar virðingar fyrir æruþjófum
og má þess vegna hiklaust skipa
þeim á hinn óæðri bekkinn.
í grein sinni dregur Vilmundur
Gylfason borgara í dilka eftir því
bannvara. Skoðanir og gjörðir
manna, sem stefna til æðstu
embætta þjóðarinnar, skipta ekki
lengur neinu máli. Úndirritaður
kann ekki aðra skýringu á því en
þá, að hér með sé Vilmundur að
flytja sig niður á sama plan, sem
þeir búa á, sem Vilmundur hefur
helzt gagnrýnt. Það er greinilega
atkvæðafangarinn Vilmundur
Gylfason, sem skrifar greinina —
ekki rannsóknarblaðamaðurinn.
Sagnfræðingurinn eða rann-
sóknablaðamaðurinn Vilmundur
Gylfason virðist t.d. draga þá
ályktun af upplýsingunuin, sem
dr. Þorsteinn Sæmundsson dregur
fram í sviðsljósið í grein sinni, að
Vigdís Finnbogadóttir geti talizt
kommúnisti. Atkvæðabiðillinn
Vilmundur Gylfason reynir hins
vegar að má þennan smánarblett,
sem rannsóknarblaðamaðurinn
setti á frambjóðandann, af henni
aftur.
Garðabæ 25. apríl 1980.
Valdimar J. Magnússon
Grein þossi var tekin til birtingar
i Dagbiaðinu föstudaginn 25. april
og birtingu lofað á þriðjudag. En
skjótt skipast veður i lofti; ó mánu-
degi var tilkynnt, að blaðið myndi
ekki birta greinina. Ilver kippti i
spotta á hinu „frjálsa og óháða
blaði“ og hvers vegna?
V.J.M.