Morgunblaðið - 29.06.1980, Blaðsíða 30

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. JÚNÍ1980
Biblíulestur
Vikuna 29. Júní — 5. júlí
Sunnudagur 29. júní Lúk. 6: 36—42.
Mánudagur 30. júní Jóh. 8: 1—11.
Þriöjudagur 1. júlí II. Kor. 2: 5—11.
Miðvikudagur 2. júlí Matt. 5: 43—48.
Fimmtudagur 3. júlí Matt. 18: 15—20.
Föstudagur 4. júlí Róm. 15: 1—7.
Laugardagur 5. júlí Gal. 6: 1—5.
þó aldrei alveg. Hin sístæða
messa er íslendingum öllum vel
kunn af hátíðarsöngvum sr.
Bjarna Þorsteinssonar, sem
hljóma í flestum kirkjum á
stórhátíðum kirkjuársins. Nú er
unnið að því að íslenska kirkjan
endurheimti á ný sinn forna arf
í almennri guðsþjónustu safnað-
anna.
Sístæð messa er umfram allt
safnaðarathöfn. Ekki konsert
eða eitthvað sviðsett af presti og
kór, heldur safnaðarathöfn, þar
sem allir eiga að vera virkir í
tilbeiðslunni. Form hennar mið-
ast ekki við fegurðargildi eða
hátíðaskrúð, heldur að það sé
eðlilegur búningur hinna helgu
sanninda, sem trúin tjáir. Hin
sístæða messa er óslitin bæna-
og lofgjörð í sjálfu sér, sem
myndar eina heild, þar sem
ívafið er hinar stóru staðreyndir
kristinnar trúarvitundar og
stefnt markvisst að því hámarki
er Drottinn gengur sjálfur til
móts við söfnuðinn í heilögum
táknum holdtekju sinnar og
kærleiksfórnar, í sakramenti
altarisins. Fyrsti liður messunn-
ar er miskunnarbænin, Drott-
inn, miskunna þú oss! Það er
neyðaróp syndugra manna, bæn
Bartímeusar og tollheimtu-
mannsins, og svar Drottins
hljómar með lofgjörð englanna á
jólanótt: Dýrð sé Guði í upphæð-
um ... Þannig erum við minnt á
hvernig Guð svarar neyð mann-
anna: Hann gaf son sinn, Jesúm
Krist. Á þennan hátt tjáir guðs-
þjónustan sjálf grundvallar-
hugsun kristinnar trúar, sýnir
fagnaðarerindið í leikrænni
tjáningu. Orð Guðs hljómar í
textum Biblíunnar, og söfnuður-
inn svarar með trúarjátning-
unni, sem rifjar upp í fáum
meitluðum setningum kjarna-
atriði trúarinnar. I öllu þessu er
stefnt að virkri hluttöku við-
staddra í söng og lestri, og m.a.
ætlast til að leikmenn úr söfnuð-
inum lesi texta úr Gamla testa-
mentinu svo og pistilinn. Prédik-
unin er svo útlegging textans til
samtíðarinnar, en að henni lok-
inni er flutt bænagjörð frá
altarinu með þátttöku safnaðar-
ins. Altarisgangan er síðan há-
punktur guðsþjónustunnar, þar
sem Kristur sjálfur gefur sig
einstaklingnum persónulega í
brauði og víni, en sameinar um
leið alla í „einum líkama".
á ... skapara
himins og jarðar
í upphafi skapaði Guð. Þannig
hefst ritningin. Grundvöllur hinn-
ar kristnu sköpunartrúar liggur í
þessum orðum. Allt sem er á sér
upphaf í vilja og vitund Guðs. Guð
sagði... og það varð ... og sjá það
var harla gott. Sköpunarsögurnar
í fyrstu köflum Biblíunnar hafa
löngum orðið bitbein þróunar-
sinna annars vegar og sköpun-
artrúarmanna hins vegar með
þeim afleiðingum að hvorugur
aðilinn hefur komið auga á hinn
raunverulega boðskap þess sem
þar er sagt. Sköpunarsögur eru
fyrst og fremst voldug játning
hins trúaða manns að ekkert,
nákvæmlega ekkert í sköpuninni
hafi orðið án vitundar og vilja
skaparans. í sköpunarsögunum
lesum við ekki náttúrufræði held-
ur trúarjátningu. Náttúruvísindin
geta föndrað við að skýra hin
ýmsu fyrirbæri sköpunarinnar og
framvindu lífsins á jörðinni. Sí-
breytilegar niðurstöður þeirra og
skýringar geta gjarnan glatt
hjarta trúmannsins og kallað
fram játningu um mikilleika skap-
arans. Ætli náttúruvísindin sér
hins vegar að nota niðurstöður
sínar sem grundvöll undir afneit-
un á skaparanum og verkum hans
hætta þau þar með að vera vísindi
og verða að trúarjátningu guðleys-
ingjans sem hljóðar svo: Eg trúi
að enginn Guð sé skapari himins
og jarðar.
En hvað felur hin kristna sköp-
unartrú í sér? Um það mætti
skrifa langt mál. Hér verður látið
nægja að hugleiða lítillega út frá
skýringu Lúthers á þessari grein
trúarjátningarinnar. Lúther segir:
„Ég trúi að Guð hafi skapað mig
...“ Þetta beinir sjónum mínum
að sjálfum mér sem sköpun Guðs.
Og hvaða merkingu hefur það í
raun og veru. Það merkir m.a. það
að ef ég lifi í þessari trú, þá lifi ég
„eins og sá sem þiggur lífið, með
öllu sem því tilheyrir, úr hendi
skapara síns. Án skaparans er
hinn skapaði ekkert." (R. Arendt).
Sú sköpunarsaga sem fyrst og
fremst kemur hverjum manni við
er skráð í 139. sálmi Davíðs. „Því
að þú hefur myndað nýru mín, ofið
mig í móðurlífi. Ég lofa þig fyrir
það að þú hefur birst ægilega
undursamlegur: Undursamleg eru
verk þin og sál mín þekkir það vel.
Beinin í mér voru þér eigi hulin,
þegar ég var gjörður í leyni,
myndaður í djúpum jarðar. Augu
þín sáu mig, er ég var enn
ómyndað efni, ævidagar voru
ákveðnir og allir skráðir í bók
þína, áður en nokkur þeirra var til
orðinn."
Þegar Lúther þannig byrjar
skýringu sína á þessum orðum: Ég
trúi að Guð hafi skapað mig.
Undirstrikar hann að það að trúa
á Guð sem skapara er fyrst og
fremst að lifa sem sköpun, en ekki
það að hafa endanlega skýringu á
upphafi lífsins. Hvað er þá fólgið í
því að vera sköpun? „Það er
játning mannsins að Guð sé Drott-
inn og heimurinn heyri honum til,
umhyggja hans verndi manninn
og honum skuli maðurinn hlýða.“
(Bultmann).
En er hið illa þá ekki líka frá
Guði komið? Þannig hefur mörg-
um orðið á að spyrja. Er ekki
syndin aðeins ófullkomleiki
mannsins sem sköpunar? Þetta er
misskilningur. „Hið illa á sér ekki
rætur í því að maðurinn sé sköpun
heldur í því að maðurinn lætur sér
ekki nægja að vera sköpun." (Ar-
endt). Það er að segja maðurinn
kaus fyrir áeggjan freistarans að
lúta fremur eigin vilja en vilja
Guðs og hrifsaði þar með til sín
drottinvaldið sem skaparanum
einum ber. í því var syndafallið
fólgið. Og svo kyrfilega hefur
maðurinn gleymt því að vera
sköpun, að ekki dugir minna en
nýsköpun til þess að maðurinn
geti á ný lifað sem sköpun, sem
hann hefur að vísu alltaf verið en í
þrjósku sinni neitað að vera. Nýja
testamentið flytur okkur fagnað-
arerindið um nýsköpun mannsins í
Jesú Kristi (Sjá t.d. Jóh. 3.1—16).
Að lifa sem sköpun er að lifa
með öllu sem skapað hefur verið
sem meðsköpun. Sérhver maður er
þannig meðbróðir. Enginn maður
verður „yfir-maður“ í þeim skiln-
ingi að hann sé tilbeiðslu verður
og enginn maður er svo lítilsigldur
að nota megi hann sem tæki. Að
vera skapaður jafngildir því að
vera elskaður af skaparanum.
Fyrir sköpunartrúnni merkir það
að vera til hið sama og að vera
elskaður. Að. lifa sem sköpun
merkir þá einnig að þiggja þess
elsku og lifa í elsku til skaparans
og alls þess sem hann hefur
skapað.
Umajón: Séra Jón Dulbú Hróbjarisson
Séra Karl Siynrbjörnsson
Siyuróur Pdlsson
AUDROrTINSDEGI
Guðsþjónusta. Þar mætast
Guð og menn. Guð, sem varð
maður í Jesú Kristi til að þjóna
og gefa líf sitt til lausnar
mönnunum og kallar menn til
lífs í þjónustu, kærleika og trú,
og menn, sem heyrt hafa þá
köllun Guðs og gleðjast yfir
henni, fagna og gleðjast og þrá
að heyra meir, læra meir, styrkj-
ast í trú, von og kærleika. Guð og
menn mætast, Guð kemur til
okkar í orði sínu og sakrament-
um og mennirnir taka á móti
honum, veita honum lotning,
tigna hann og biðja til hans.
Guðsþjónustan á sér djúpar
rætur. Þegar þú gengur í Guðs-
hús í dag, þá heyrir þú þar
enduróm genginna kynslóða. Svo
lengi sem menn hafa búið í þessu
landi hefur hér verið flutt krist-
in Guðsþjónusta. Paparnir í
Kirkjubæ sungu hér guðsþjón-
ustur. Það gerði líka Friðrik
biskup, sem kom með Þorvaldi
víðförla til að boða Islendingum
kristni fyrir senn réttum þúsund
árum. Síðan hefur óslitið verið
messað á íslandi hvern helgan
dag.
Áhrifamesta messa á íslandi
hefur eflaust verið, er sungin var
messa á eystri bakka Almanna-
gjár sumarmorguninn bjarta ár-
ið 1000. Ýmis stef þeirrar messu
hljóma enn í kirkjum landsins.
Þau eiga rætur allt aftur til
musterisins í Jerúsalem. Orð
eins og AMEN, HALLELÚJA og
HÓSÍÁNNA og ýmis stef sálma
og lofsöngva. Og eins á sama
hátt og í samkunduhúsinu í
Nasaret er lesið úr heilagri
ritningu og hinn lesni texti
útskýrður í prédikuninni. Guðs-
þjónustunum, sem Jesús sótti
frá barnæsku í Nasaret, lauk
ávallt með þvi að lýst var
blessun upplyftum höndum á
sama hátt og hér hjá okkur með
orðum 4. Mós.: „Drottinn blessi
þig og varðveiti þig ...“
Skrúði prestsins er runninn
frá klæðum Jesú og postulanna á
jarðlífsdögum þeirra og hafa
þann tilgang að beina athyglinni
frá persónu prestsins til þess
Drottins sem hann þjónar.
Helstu kirkjudeildir Vestur-
landa hafa frá öndverðu fylgt
hinni sístæðu hefð í guðsdýrkun
sinni. Um skeið rofnaði íslenska
kirkjan úr tengslum við systur-
kirkjur sínar að þessu leyti, en