Morgunblaðið - 30.06.1981, Page 22

Morgunblaðið - 30.06.1981, Page 22
30 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚNÍ1981 lega ritfær að frásögn og íslensku máli, dugnaðarmaður, félagslynd- ur og starfaði mikið í ungmenna- félagshreyfingunni og Good- templarareglunni austur þar. Kona hans, móðir Sigurbjörns, var Gíslrún Sigurbjörnsdóttir frá Háukotey, hún andaðist á besta aldri 1913, er Sigurbjörn var í frumbernsku. Hún var af Sverr- issenætt. Hún var kona vel gefin og bar með sér sterkan persónu- leika hefur sagt mér háaldrað fólk ,er man hana frá sínum æskudög- um. Magnea Þorkelsdóttir er dótt- ir Þorkels Magnússonar og konu hans, Rannveigar Magnúsdóttur. Þá þrjá daga er prestastefnan var haldin í Menntaskólanum í Reykjavík 1979 voru dagar góðrar minninga, glaðværra stunda í hin- um almenna menntaskóla. Margt rifjaðist upp eftir 6—7 ára dvöl þar af æskunnar unaðsdögum og framtíðardraumum. Allt kennara- liðið var horfið að mestu til annars heims utan cand. theol. Einar Magnússon rektor. Furðu ern og spengilegur eins og í fyrri daga á árdegi æsku okkar. Þá var eigi verið að bjóða upp á endurreisn, að taka prófin upp að nýju á haustin ef menn höfðu fallið í vordögum eða hlotið reisu- passann um veturinn. Þannig var með okkur bekkjar- félagana 7 saman síðasta veturinn í skóla, en 9 voru eftir í bekknum. Þá hittumst við á förnum vegi við gömlu bekkjarbræðurnir, Sig- urbjörn Einarsson stud. theol. og ég stud. art. Við tókum nú tal saman um ástand og horfur á menntabrautinni og var það úr að hann bauð mér heim. Þótti mér þar gott að koma og er ég hafði litast um varð mér að orði með hvatleika þeirra Engeyjarmanna: „Mér þykir þú vera orðinn trúað- ur, biblíur hér og guðsorðabækur og helgimyndir á veggjum, allt fágað og prýtt." Og Sigurbjörn svaraði með hógværð: „Eg er nú trúlofaður, Pétur.“ Kom þá auð- vitað mín uppáhaldsspurning, hvaðan er hún ættuð? En hvað sem ræður okkar urðu langar, þá varð niðurstaðan sú, að hann bauð mér að lesa með mér frönsku og fór ég til hans í tíma. En því drep ég á þetta atvik að frá þessu tímaskeiði í lífi Sigurbjörns Ein- arssonar hefur vegur hans legið til góðs og gæfu í lífinu. Eigi svo að skilja að allir hlutir hafi verið honum greiðir, heldur hefur hann notið sinna miklu gáfna og greindar og hefur farn- ast vel í þeim virðingarsessi, er hann hefur hlotið hverju sinni. Það var snemma trú meðal skólabræðra Sigurbjörns að hann væri til mikilla hluta hæfur, enda er hann sjálfur kappsamur í eðli sínu og ótrauður að berjast áfram í lífinu til góðra ævistarfa. Enda kom það berlega í ljós er hann tók sig upp með konu sinni og hélt til Svíþjóðar að nema guðfræði árið 1933. Til gat sú kona verið er hefði latt mann sinn til þessarar farar og talið að honum myndi nægja nám hér heima, en ég er þess fullviss að hún hefur hvatt hann til þessarar ráðabreytni enda flutti hún út með honum og hélt fyrir hann hús með nægjusemi og myndarskap. Bjuggu þau í útborg Uppsala og höfðu hægt um sig og ræktuðu þar garð sér til búsdrýg- inda. Er skemmst frá því að segja að Sigurbjörn gerðist mikill lær- dómsmaður, hann náði slíku valdi á sænskri tungu að hann talaði málið eins og innfæddur væri, er minnir á Rasmus Kristján Rask og franska sendikennarann Andre Courmont um leikni þeirra í íslenskri tungu. Haustið 1937 kom Sigurbjörn heim og fjölskylda hans og lauk hann guðfræðiprófi vorið 1938 og vígðist til Breiðabólstaðar á Skóg- arströnd, eins minnsta brauðs landsins, en sagt var að hlyti jafnan ágæta presta, annar biskup hóf þar prestskap, Pétur Péturs- son biskup. Árið 1941 var Sigurbjörn kosinn prestur í Hallgrímsprestakalli í Reykjavik, var þar þá engin kirkja, enda prestakallið nýstofn- að. Skólavörðuhæðin var auð, með grágrýtisklöpp til að standa á og himininn til að horfa á. En fólkið var samstillt og hinir nýju klerkar bjartsýnir. Þótti Sigurbjörn mikill ræðu- maður og vel látinn í sínu starfi. Hófst söfnuðurinn handa um að byggja Guðshús helgað sr. Hall- grími Péturssyni. Urðu þó deildar meiningar um þessa framkvæmd, einkum eftir að hornsteinninn var lagður með sálmasöng og þakkar- bæn safnaðarins er átti einhuga trú á þessari framkvæmd Drottni til dýrðar og söfnuðinum til bless- unar. Mundaði þá sr. Sigurbjörn ritstíl sinn og sótti fram á ritvöll- inn og þótti vel takast og hopaði hvergi. Kom þá í ljós það er vinum hans var kunnugt, að hann var slyngur og skýr í hugsun til sóknar og varnar og er gæddur ríkum hæfileikum til að sjá kjarna mála. Munu þessi skrif hafa frekar orðið til að þoka söfnuðinum saman um byggingu þessa veglega húss. En það hefur öðlast á liðnum árum vináttu og fórnarhug margra meðal þjóðar vorrar. Eftir farsælt brautryðjenda- starf sem þjónn heilagrar kirkju hlaut Sigurbjörn prófastsembætti við Guðfræðideild Háskólans árið 1943. Hófust þá náin kynni hans við prestsefni landsins. Eg efa eigi að hann hafi haft gott vald á efninu og verið skýr í hugsun í starfi sínu er byggt var á sannri trú og lífsreynslu hans. Og þá hafi komið í Ijós hans mikli lærdómur í hinum helgu fræðum. Á þessum árum bjuggu þau Sigurbjörn og Magnea að segja má í túnfæti Hallgrímskirkju, í litlu húsi foreldra hennar er var á Freyjugötunni. Þó þar væri eigi salir né stórar stofur ríkti þar hlýleiki og eining. Mér fannst eins og húsakynnin stækkuðu eftir því sem börnunum fjölgaði svo mikil var samstilling og góður andi í heimilisranni þeirra hjóna. Hógværð og alúð frú Magneu Þorkelsdóttur í allri framgöngu samfara persónuleika sem ekki var að berja sér né með úrtölur. Sr. Sigurbjörn Einarsson naut því vel sinna hæfileika og afrekaði miklu og óx að virðing í störfum sínum. Kona hans var honum þar mikil stoð og vildi veg hans í öllu, enda er hún vel gefin kona og var eigi síður námskona en hann námsmaður. Er þeim það sameig- inlegt báðum að þau þóttu í skóla hafa óvenjulegt vald á íslensku máli í tali og ritun. Á þessum árum lét Sigurbjörn ýmis rit frá sér fara, en þegar í skóla þótti hann mikill námsmaður einkum um erlend mál, íslenska tungu og stílisti góður, aftur lagði hann sig ekki eftir tölvísi. Þá var hann manna mælskastur og hafði skýra og hljómfagra rödd og þýða. Eftir hann liggur því margt gott í lausu máli. Má þar fremst nefna ævisögu Albert Schweitzers trúboða og læknis í Mið-Afríku, er má telja öndvegis verk á sínu sviði. Þá þýddi Sigurbjörn tvær bækur eftir hinn kunna danska prest Kaj Munk og bók eftir Martin Nie- möller, þýskan biskup, voru þetta ræðusöfn þeirra. Það lætur að líkindum að honum hafi verið ræðugerð hugleikin enda hefur hann gefið út ræðusöfn er hafa orðið vinsæl. Á árunum 1947—55 gaf hann út tímaritið „Víðförli" er fjallaði um guðfræði, biblíuþýðingar og endurreisn Skálholtsstaðar. Hafði hann stofnað félag er hét Skál- holtsfélagið meðal áhugamanna um að hefja biskupssetrið til vegs og virðingar að nýju. En um þessar mundir var faðir hans, Einar Sigurfinnsson bóndi á Iðu í Skálholtssókn, í sóknarnefnd. Þá ætla ég að þetta félag, sem að vísu var eigi fjölmennt, hafi vakið fólk til hugsunar um þetta mál og gjört þar sitt gagn. Oftlega er talað um að sagan endurtaki sig, er meistari Brynj- ólfur Sveinsson hálærður kom til Iandsins 1632. Stóð yfir biskups- kjör og leist mörgum vel á hann. En hann fékk eigi nægilegan meðbyr til biskupskjörs og gáfu menn sig lítt að honum. En 1638 var hann kosinn með niiklu fylgi til biskups í Skálholti sér nauðug- um og varð einn af merkustu biskupum landsins. Á prestastefnu árið 1939, er var sú fyrsta er Sigurgeir Sigurðsson biskup hélt og var í Menntaskól- anum í Reykjavík, var mikill hugur í klerkum og deildu menn mjög um sálmabókarnefndina svonefndu sem vann sitt verk vel er hún hóf störf að fullu. Reis Sigurbjörn Einarsson úr sæti sínu og lýsti skoðun sinni á málinu, en ekki gáfu höfðingjar fundarins því sérstakan gaum en héldu áfram að ræða um sálmabókarnefndina. En árin liðu, 20 ár, og Sigurbjörn óx að virðingu meðal kennimanna og þjóðar sinnar fyrir störf í þágu þjóðarinnar og heilagrar kirkju. Hann hlaut biskupskjör í kosn- ingu árið 1959, löglega kosningu, sem talið var mjög erfitt að fá með þáverandi kosningalögum um biskupskjör. Sýndi þetta traust klerkastéttarinnar á honum. í viðtali við Sigurbjörn að kvöldi þess dags er úrslit kosningar hans var heyrum kunn drap hann á það við fréttamann, um þá röð biskupa er þá höfðu tekið sér bagal í hönd allt frá tíð Isleifs Gissurarsonar biskups í Skálholti. I æsku hafði syni meðhjálpar- ans í Langholtskirkju i Meðallandi þótt það mikil virðing sér sýnd að varðveita kirkjulykilinn í greip sinni við messugjörðir. Honum var nú á sínum manndómsárum fenginn í hendur hirðisstafur sem biskup yfir Islandi. Mjór er mikils vísir, segir máltækið. Grýta og Lágakotey eru áþekk bæjarnöfn, en munu eigi gleymast vegna þeirra manna er þar ólust upp, biskupanna Jóns Arasonar bisk- ups á Hólum og Sigurbjörns Ein- arssonar biskups í Reykjavík, er án efa báðir ætluðu sér mikla hluti á starfsævi sinni og hlutu það. Biskupsstarfið er eigi eingöngu upphefð, heldur margvíslegt og annasamt embætti. Það lýtur bæði að boðskap heilagrar kirkju og stjórnsýslu. Það krefst að biskup sé leiðtogi fólksins í land- inu og fulltrúi lands vors utan þess. Á margan hátt hefur herra Sigurbjörn Einarsson skarað þar fram úr í starfi sínu. Má þar nefna að nútíminn hefur gefið honum óvenjugott tækifæri til að flytja boðskapinn í útvarpi og sjónvarpi á stórhátíðum kirkju vorrar. Hef- ur biskupinn unnið hugi manna á slíkum stundum að það má tala þá um einn söfnuð í voru víðlenda landi, hvort heldur er í hringiðu mannlífsins eða fásinni útskag- ans. Hefur hann náð undraverðum tökum á þjóðinni. Ætla má að öðrum biskupum lands vors hafi eigi slík lýðhylli fallið í skaut frá því postilla Jóns Vídalíns biskups var lögð á hilluna hjá íslending- um. Ég fann það líka best er ég fór í vísitasíuferð með biskupi um Húnavatnssýsluprófastsdæmi hve hann var fimur að blanda geði við söfnuðinn er hann ræddi um hagi þeirra til lands og sjávar og um andleg hugðarefni. Oftlega hefur kona hans, Magnea, verið með manni sínum í þessum ferðum og hefur þá með sinni hógværu framkomu og ljúfu geði unnið hug fólksins ásamt skynsamlegum umræðum. Fólki hefur því fundist koma kirkju- höfðingjans og konu hans vera góð og er það í samræmi við það hve biskupi er oft boðið í kirkjuafmæli í landinu. Allt vitnar þetta að þau hjón eru vel látin og hafa eigi afneitað sínum æskuhögum og þjóðlífi í Skaftárþingi forðum daga. Eigi síður mun biskup sem málamaður ágætur, vel að sér í guðfræði og drottinhollur heilagri kirkju hafa verið góður þegn lands vors út á við, reynst mikilhæfur við að tala við sína embættisbræður á Norð- urlöndum og hina kaþólsku er sunnar dregur í álfuna, svo sem hinn heilaga föður páfa og aðra slíka Guðs menn á vorri tíð. Herra Sigurbjörn Einarsson biskup og kona hans Magnea Þorkelsdóttir kunna vel með virð- um að vera jafnt innlendum sem erlendum, hvort heldur eru fyrir- menn meðal þjóða og kirkjuhöfð- Afmælisgjafa- sjóður biskups Nokkrir vinir biskups, sem stofnað hafa afmælis- gjafasjóð Sigurbjarnar bisk- ups til kaupa á prcdikunar- stól fyrir Hallgrímskirkju, vilja hvetja þá sem ætla að samgleðjast biskupi með gjöfum, hlómum eða skeyt- um að leggja fremur and- virði þess í sjóð þennan. Bók liggur frammi í Ilallgríms- kirkju, þar sem gefendur eru beðnir að skriía nöfn sin og verður hún afhent bisk- upi að kvöldi afmælisdags hans. Hallgrímskirkja er opin 9—6 og er þar tekið á móti framlögum. Biskup hef- ur fagnað þessu frumkvæði, enda er Ilallgrimskirkja honum mikið hjartans mál. ingjar eða söfnuðir og sóknar- nefndir hér á landi í héraði og út um Islands byggðir. Árin hafa liðið 55 síðan við gengum saman inn í Menntaskól- ann ungir drengir. Er því margs að minnast frá liðnum tímum fyrir okkur bekkjarbræður hans. Árin líða hraðar eftir því sem lækkar í tímaglasinu að manni virðist. Þau biskupshjón Sigur- björn Einarsson og Magnea Þor- kelsdóttir geta nú á efri árum litið yfir gæfuríka samfylgd á liðinni ævitíð. Sigurbjörn Einarsson er tilfinn- ingaríkur maður og hefur átt margar hugsjónir er hann hefur viljað koma í framkvæmd. Oftlega hefur honum orðið að trú sinni og stundum eigi erfiðislaust. Og í ýmsum baráttumálum fengið sig- ur. Hann hefur aldrei safnað auði né allsnægtum á veraldarvísu. Kona hans hefur verið honum traust bjarg er reyndi á um veraldar hagi, hefur átt holl ráð til uppkírvunar og honum til auð- legs stuðnings er hefur gefið honum hvíld hugans til að upp- hugsa vegi sína að nýju. Líf þeirra biskupshjóna hefur verið á þá lund er eldri hjón tóku sér í munn er þau litu liðna ævi, líða fram. „Sá sem aðhyllist drott- in verður jafnan gæfusamur, því að drottinn er með honum og meiri hamingju getur ekki.“ Sr. Pétur Þ. Ingjaldsson Biskupinn herra Sigurbjörn Einarsson er sjötugur í dag. Hann fæddist 30. júní 1911 á Efri- Steinsmýri í Vestur-Skaftafells- sýslu. Jónas Hallgrímsson líkir mannsævinni við sumarsólina, „Bláa vegu brosfögur sól gengur glöðu skini". Það er samlíking, sem kært er um að hugsa á þessum hásumarsdegi, sem jafn- framt er afmælisdagur biskups- ins. í sömu andránni verðum við þess áskynja að „dagur líður fagur, fríður". Tíminn fer hratt fram og ekkert veitir honum viðnám. Ég man þá daga, þegar Sigurbjörn biskup var yngstur presta á landinu og gegndi prests- þjónustu í prestakalli sínu að Breiðabólstað á Skógarströnd. Og þá eru mér minnisstæð árin, sem hann og séra Jakob Jónsson voru prestar i Hallgrímssöfnuði í Reykjavík. Þá var engin kirkja komin á Skólavörðuhæð og Leifsstyttan ein á holtinu. Þá messuðu þeir eitt sinn þar úti á glöðum sólskinsdegi undir berum himni og gjallarhornin fluttu óminn af söng og tali langt yfir helga jörð, sem átti í vændum að bera uppi hið rismikla og fagra musteri, Hallgrímskirkju. Á þeim árum var grundvöllurinn lagður að þessari miklu kirkjubyggingu, sem enn er í smíðum. Það var átak á þeim tíma að hefja verkið og brautryðjendastarfið í söfnuðin- um mikils virði. Haustið 1943 varð Sigurbjörn Einarsson kennari við guðfræði- deild háskólans. Til þeirra starfa var hann vel menntaður og mikl- um hæfileikum gæddur. Hann hreif okkur nemendur sína og kennsla hans fékk ómgrunn í sál okkar. Þá var barnastarf á vegum guðfræðideildar, og sóttu börn úr nágrenni háskólans sunnudaga- skóla í háskólakapellunni. Er mér það í fersku minni, hve Sigurbirni tókst vel að tala við börnin og gera þeim skiljanlegt það, sem hann var að boða þeim. Á vísitasíuferð- um sínum ávarpar biskup börnin og gerir það snilldarlega, svo að unun er að heyra. Um margþætt og víðtæk störf biskups er fátt eitt hægt að nefna í stuttri blaðagrein. Undir hans leiðsögn og forsjá hefur margt og mikið áunnist í starfi kirkjunnar fyrir kristni þessa lands. I orðs- kviðunum segir: „Manninum verð- ur hrósað eftir vitsmunum hans“. Samkvæmt því á Sigurbjörn Ein- arsson mikið hrós skilið. Hann á hvorttveggja í ríkum mæli, þekk- ingu og vizku. Og hann er hverjum manni færari að tjá sig í ræðu og riti. Þannig hefur hann náð at- hygli alþjóðar. Þjóðin hlustar, þegar hann talar, og les það sem hann skrifar. Það er lán kirkjunnar að eiga slíkan fræðara og forustumann sem hann er. Kenning kristin- dómsins er lífslind, og það varðar miklu að sá boðskapur komist vel til skila. Sigurbjörn Einarsson hefur það til brunns að bera, að þetta er öllu öðru fremur köllun hans, svo sem það var í prests- þjónustu hans og kennslustörfum, að lesa öðrum, — tjá öðrum og kunngera boðskap heilagrar ritn- ingar. Um þá náðargjöf kristni spáði Jesaja forðum: Og þér mun- uð með fögnuði vatn ausa úr lindum hjálpræðisins. Sigurbjörn biskup er ekki einn í starfi sínu. Við hlið hans er kona hans, Magnea Þorkelsdóttir bisk- upsfrú. Frú Magnea styður mann sinn í lífi og starfi, sem honum er ómetanlega mikils virði. Það að starfsferill biskups er svo glæsi- legur og árangursríkur má einnig þakka frú Magneu. Biskupshjónin eiga blessunarríkt heimili, og ljós kærleikans hefur lýst þeim í dagsins önn og allri þjónustu fyrir kirkju og kristni þessa lands. Fyrir hönd Prestafélags hins forna Hólastiftis sendi ég biskupi einlægar hamingjuóskir á þessum merku tímamótum. Félagið þakk- ar honum allan stuðning og upp- örvun í starfi á liðnum árum. Fyrir hönd okkar hjóna árna ég herra Sigurbirni Einarssyni bisk- upi allra heilla á þessum degi. Við þökkum honum og frú Magneu gestrisni, góðvild og hlýhug gegn- um árin. Megi sumarsólin ríkulega blessa Sigurbjörn biskup og fjöl- skyldu hans á þessum merkisdegi og hvern dag, sem Guð gefur yfir. Pétur Sigurgeirsson Þegar saga íslenskrar kristni á 20. öld verður skráð, leikur ekki vafi á að nafn Sigurbjörns Ein- arssonar biskups mun standa þar ásamt nöfnum þeirra annarra sem markað hafa spor er seint munu mást. Sú saga verður ekki skráð hér, né úttekt gerð á sporum Sigur- björns biskups. Hér verður aðeins fáum orðum þakkað fyrir þá þjónustu hans, sem markað hefur dýpst spor í vitund sjálfs mín og reyndar margra annarra, þjón- ustu orðsins. Það er almannarómur að þjóðin hlusti, þegar biskupinn talar. Fá- ir, ef nokkur, núlifandi íslendinga eiga hægara með að ná hlustum áheyrenda sinna. Þar fer saman óvenjulegt vald á íslenskri tungu, smekkvísi og auðskilin framsetn- ing. Þetta eitt, þótt mikilsvert sé, nægir þó hvergi. Hitt varðar meiru, að hann á ætíð erindi við áheyrendur sína, erindi sem hon- um liggur á hjarta að koma til skila. Og þetta erindi er ekki hans, heldur þess er kallaði hann til að þjóna orðinu, — ekki hvaða orði sem er, heldur því orði sem varð hold, Jesú Kristi. I því umróti sem guðfræði aldamótanna olli veiktist staða Biblíunnar og játningu kirkjunnar í vitund margra. Ég þori að fullyrða að koma séra Sigurbjörns Einarssonar að guðfræðideild Há- skóla Islands og síðar kjör hans til biskupsembættis hafi verið svar

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.