Morgunblaðið - 15.05.1982, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. MAÍ1982
í raun orðið of
seint að bjarga
hitaveitunni fyr-
ir næsta vetur

eftir Elínu Páimadóttur
Svo er nú komið fyrir Hitaveitu
Reykjavíkur, rúmum 50 árum eft-
ir að fyrsta heitavatnsholan var
boruð í Reykjavík og síðan þróuð
af framsýni þar til hún þjónaði
98,4% af íbúunum á öllu hita-
veitusvæði hennar, að ekkert ann-
að en máttarvöldin geta með hlýj-
um vetri bjargað því að ekki komi
til vatnsskorts á næsta vetri. I
fyrravetur mátti engu muna þegar
kuldakasti lauk, og nú verður hita-
veitan enn verr undir veturinn bú-
in. í fyrsta lagi vegna skipulegrar
kyrkingar ríkisvaldsins á þessu
besta fyrirtæki í landinu undan-
farin ár með banni á því að Hita-
veita Reykjavíkur geti aflað sér
rekstrar- og uppbyggingarfjár
með því að selja heita vatnið á
kostnaðarverði. Og nú síðast
vegna þess að svo lengi hefur verið
dregið í borgarstjórn sjálfri að
undirbúa í vor ráðstafanir til að
bjarga málum, að útséð er um að
hægt verði að bora nauðsynlega
nýja holu og virkja hana fyrir vet-
urinn.
Það er komið í ljós nú, þegar á
síðasta borgarstjórnarfundi fyrir
kosningar er heimilað að bora
tvær holur í Reykjavík til að fá
viðbótarafl og tvær á Nesjavöllum
vegna framtíðarvirkjunar, ef hægt
verður að útvega lánsfé til þess, þá
er orðið of seint að tryggja bor
Elín Pálmadóttir
nægilega snemma til þess að hægt
verði að bora og virkja holu nægi-
lega snemma fyrir veturinn.
Jarðboranir höfðu tilkynnt, að
Reykjavíkurborg yrði að vera búin
að ákveða sig fyrir 6. apríl, ætlaði
hún að fá borun í sumar. Þar sem
ekki er búið að fá lánið, er það í
rauninni varla ákveðið ennþá.
Þegar loks var ljóst í síðustu viku,
að heimild er fyrir því að taka lán-
ið, er svo komið, að áhöfnin á
bornum hefur verið færð í annað
verkefni á öðrum bor, Jötni, til að
bora 3 holur fyrir norðan og leggja
á meðan þeim bornum sem hér
getur unnið, og ekki hægt með
þjálfuðu liði að byrja hér boranir
fyrr en í september. Þótt takist að
bora eina holu á hvorum stað, tel-
ur hitaveitustjóri varla mögulegt
að virkja holuna í Reykjavík og
taka í not fyrir veturinn. Ekki
þætti þetta björgulegt ef húsráð-
endur á heimili sýndu slíkt fyrir-
hyKftjuleysi og settu sig í slíkan
vanda á þessu kalda landi.
Svona er nú fyrir misstjórnun
komið fyrir besta og skynsamleg-
asta fyrirtækinu í landinu, sem
byggt var upp og þróað af mikilli
forsjáini, jafnvel á tímum þegar
minna var um fé í þessu landi en
þó er nú. Þetta viðfangsefni var í
áraraðir látið hafa forgang hjá
borgaryfirvöldum, sem ekki var
neitt sjálfsagt þegar margt brýnt
verkefni þurfti að leysa hér í borg,
því markmiði þannig náð að hita
öll hús með heitu vatni sem hægt
er og hafa nægt vatn fyrir ný-
byggingar og fyrir nágrannasveit-
arfélög áður en olíukreppan skall
á.
Síðasta áratug hefur ríkisvaldið
þrengt kosti Hitaveitunnar með
verðstöðvun, og síðustu árin hefur
verið svo að henni þrengt — vegna
allt annarra og óskyldra mark-
miða en að sjá fólki í þessu landi
fyrir hagstæöum hita — að síðan
1976 hefur hún ekki haft fyrir
rekstri af afnotagjöldum sínum.
Og ekki hefur verið endurnýjaður
nú á undanförnum árum einn ein-
asti götuspotti í gamla kerfinu,
svo að bilanir fara svo í vöxt að
hitaveitumenn geta varla lengur
annað þeim. Er þetta nokkurt vit í
landi norður við heimskautsbaug
og á svæði þar sem býr meira en
helmingur þjóðarinnar? Á meðan
sitja nefndir á vegum iðnaðar-
ráðuneytis og velta fyrir sér að-
ferðum og möguleikum á að skatt-
leggja þennan orkugjafa hér i
Reykjavík til niðurgreiðslu á ann-
arri og dýrari hitun í stað þess að
leyfa fólkinu sjálfu með vatns-
kaupum sínum að byggja hana
upp.
Fulltrúar allra flokka í borgar-
stjórn eru sammála um og þar
ekki ágreiningur, að hitaveitan
verði að fá 43% hækkun á gjaldi 1.
júní, ef hún á að lifa af og halda
áfram að veita og tryggja fólki á
hitaveitusvæðinu, helmingi lands-
manna, hitaveituvatn til upphit-
unar nú og á næstu árum. Síðasta
neyðarkalli var mætt i iðnaðar-
ráðuneytinu með náðarsamlegri
viðurkenningu á 17% hækkun.
Þetta hefði ekki þurft að vera
svona mikil hækkun, ef skynsam-
lega hefði verið farið að. Þegar
hitaveitan þurfti að fara í stór-
framkvæmdir, m.a. með nýrri að-
allögn frá Reykjum, var hægt og
skynsamlegt að stækka markað-
inn til nágrannasveitarfélaga. Og
hefði ríkisvaldið ekki skipt sér af
og vatnið verið selt á kostnaðar-
verði, var reiknað út að það gæti
orðið 12%*ódýrara á öllu svæðinu
með stærri markaði til Hafnar-
fjarðar og Garðabæjar, og liklega
nú orðið 30% ódýrara upphitun-
arvatn. En með því að herða svona
kyrkingarólina og láta Reykvík-
inga í raun greiða niður heita
vatnið og taka erfið lán sem greiða
þarf af, er nú svo komið, að ríkis-
valdið neyðir þá til að selja vatnið
til nágrannasveitarfélaganna und-
ir kostnaðarverði. og greiða niður
heita vatnið þangað, sem þessi
sveitarfélög kæra sit ekki um og
vilja ekki. Hvernig er hægt að
koma málum í meira klúður?
Og nú síðast, þegar svo er kom-
ið, að ekki má gera langt kulda-
kast næsta vetur, svo að ekki verði
skortur á heitu vatni, þverneitar
iðnaðarráðuneytið nokkurri til-
slökun um gjaldskrá. Og Reykja-
víkurborg er svo sein að trúa þvi-
líkri þvermóðsku, að málum verð-
ur ekki bjargað. Við verðum bara
að setja von okkar á þá sem veðr-
um ráða og skipta um stjórnendur
Bláfjöll eru eitt vinsælasta útivistarsvæði Reykvíkinga og bæjarfélaganna í næsta nágrenni við Rvk. Enda býður
skíðaíþróttin upp á þátttöku allrar fjölskyldunnar saman. Bláfjallasvæðið var tryggt með samvinnu sveitarfélaganna i tið
Sjálfstæðisfiokksins uppúr 1970 og svo mikið lá á að byrja að nýta svæðið að Reykjavíkurskáli var byggður áður en
fólkvangurinn var formlega stofnaður. Þá þegar var farið að huga að stærra og glæsilegra húsi og var Manfreð
Vilhjálmsson arkitekt ráðinn 1978 í tíð Elínar Pálmadóttur þáverandi formanns Bláfjallanefndar. öll uppbygging f
Bláfjöllum varð strax forgangsverkefni í borgarstjórn og hefur hún verið ótrúlega hröð, þó að enn megi bæta um betur
vegna vinsælda staðarins.
Munurinn er mikill
Eftir Björgu Einarsdóttur
Oft er því haldið fram að enginn munur sé á stefnu stjórn-
málaflokkanna. í þessu felst mikil mistúlkun. Grundvallar-
munur er á miðstýringu og áætlanabúskap og frjálsu framtaki
og markaðsbúskap.
Samsteypustjórnir
Munur á stjórnmálastefnum
kemur ekki alltaf nægjanlega
skýrt fram í stjórnarathöfnum.
einn
Björg Einarsdóttir
Hér á landi hefur enginn
flokkur fengið meiri hluta í kosn-
ingum, enda þótt Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi komist næst því,
þegar meira en 40% kjósenda
greiddu honum atkvæði.
Af þessu leiðir, að hér hafa
lengst af verið samsteypustjórnir
og þeir flokkar, sem mynda meiri-
hluta hverju sinni gert með sér
sáttmála til að byggja stjórnar-
athafnir á. í slíku samstarfi er
óhjákvæmilegt að taka tillit til
ólíkra sjónarmiða þeirra flokka,
sem eiga í hlut. Hversu langt er
gengið til móts við slík stefnumið
fer þá væntanlega eftir pólitiskum
styrk stjórnarflokkanna. Blöskri
kjósendum miðjumoðið snýr það
að þeim sjálfum og því, hvernig
þeir gerðu upp hug sinn í undan-
gengnum kosningum.
Kosiö um meginstefnur
I kjörklefanum er valið um
meginstefnur og brýnt að fólk hafi
gangskör
Umsjón: Ásdís J. Rafnar
Erna Hauksdóttir
á hreinu hverjar þær eru. í fáum
orðum mætti segja að um hrygg
brotni varðandi fjármagnið. Á að
safna arðinum af starfi lands-
manna saman á einn stað, í einn
sjóð, og deila honum síðan út það-
an — eða skal stuðla að því, að
hver og einn ráðstafi sjálfur sem
mestu af eigin aflafé.
Sjálfstæðismenn leggja áherslu
á frjálst framtak einstaklinganna
og markaðsbúskap, aukna verð-
mætasköpun sem forsendu bættra
lífskjara og viðskiptahætti, þar
sem hagur beggja, neytenda og
framleiðenda, er í heiðri hafður.
Og að framleiðslunni sé komið í
verð á erlendum og innlendum
mörkuðum.
Svigrúm einstaklinganna og
samtaka þeirra til að nýta hug-
kvæmni sína og þekkingu, sam-
fara raunhæfri vaxtastefnu,
tryggir hreyfingu fjármagnsins og
stuðlar að myndun sparifjár.
Forsjárstefna er
lítilsvirðing
Skipting verðmætanna er slíkt
kappsmál fyrir sósíalista, að með
tímanum vill þeim gleymast að
afla þeirra. Þess vegna er stöðnun
og afturför einkenni á stjórnar-
háttum kommúnista þegar til
lengdar lætur. Formúla þeirra er
að taka sem mest af tekjum
manna í beinum sköttum og
mynda af þeim digra opinbera
sjóði — sveitarsjóði og ríkissjóð.
Fáir útvaldir eru síðan settir til að
ráðstafa fénu, settir til að hafa vit
fyrir fólki.
í raun er slík forsjá einhver
mesta lítilsvirðing, sem hægt er
að sýna þegnunum. Fólki er bein-
línis tilkynnt með þessu, að það
kunni ekki fótum sínum forráð,
einhverjir aðrir viti betur hvað
hverjum og einum sé fyrir bestu.
Skilyrði til sjálfstæðra athafna
skipta mestu máli, að hver sem
hefur til þess burði og stendur
fram úr hnefa fái staðið á eigin
fótum af eigin rammleik, en sam-
eiginlega sé stutt við bakið á þeim
sem fara halloka.
Stefna í hnotskurn
Stundum er sagt að vænlegra til
útskýringa sé að segja dæmisögu
en hafa uppi iangar orðræður. í
hug mér kemur saga, sem alþekkt
er í einu leppríkja Sovétmanna,
þar sem skopið er oft eina vörn
fólksins gegn ofstjórn valdhaf-
anna.
Á samyrkjubúinu höfðu áætlan-
irnar meira en staðist og eftir árið
fékk verkafólkið sinn deilda verð,
10 egg hver maður. Heim kominn
hélt Pjotr fjölskyldu sinni dýrlega
eggjaveislu og öll rómuðu þau
kerfið. En ívan nágranni þeirra
fór öðruvísi að. Hann lét heimilis-
fólk sitt herða mittjsólina og setti
egginn í útungun. í fyllingu tím-
ans höfðu þau komið sér upp
hænsnabúi og lífleg viðskipti hóf-
ust.
Þegar hér var komið sáu stjórn-
völd sig knúin til að taka í taum-
ana. Fiðurféð var gert upptækt og
því slátrað á samyrkjubúinu, ívan
sendur í útlegð fyrir andsósíaiískt
athæfi, en Pjotr útnefndur hetja
hins sósíalíska hversdagslífs.
Hvað frásaga á borð við þessa
segir vinum okkar í austurvegi
veit ég ekki, en við skynjum í
hnotskurn mismuninn á miðstýr-
ingu og einkaframtaki. Annars
vegar magafylli og hins vegar um-
setning verðmæta.
Dómur reynslunnar
Undanfarin ár og mánuði hafa
landsmenn mátt hlusta á einn af
ráðherrum Alþýðubandalagsins
klifa á því að nú skuli tekið frá
þeim sem meira hafa og afhent
þeim er minna hefðu. Fyrir utan
það, að í tali sem þessu felst hótun
um að gera suma að ölmusuþegum
og einnig óréttlæti gagnvart þeim,
sem hugsanlega hafa spjarað sig,
þá er skiptaáráttan hér í algleym-
ingi.
I stað þess að koma fram með
hugmyndir um hvernig unnt sé að
skapa öllum, sem þess eru um-
komnir, skilyrði til sjálfstæðra at-
hafna og benda fólki á heppilegar
leiðir til að auka aflafé sitt, þá
liggur ráðamaðurinn sjálfbirg-
ingslegur yfir deilingu.
Niðurstaðan er líka sú, að nú
þegar aðilar vinnumarkaðarins
ætla að hefja samninga um kaup
og kjör, er minna til skiptanna en
síðast þegar samið var. Þjóðar-
framleiðslan hefur dregist saman
og tekjur á mann minnkað. Kenn-
ingin um stjórnarhætti kommún-
ista, sem lýst var fyrr í þessari
grein, sannast áþreifanlega á nú-
verandi stjórnvöldum. Stöðnun og
afturför hafa haldið innreið sína í
íslenskt þjóðfélag.
III!
I