Morgunblaðið - 13.08.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 1982
HERPES
„ÉG HAFÐl slíkar kvalir og svo
mikinn hita, að ég neyddist til að
leggjast í rúmið,“ segir skrifstofu-
stúlka í New York. „Kvalirnar
minntu á þegar maður rispar sig á
hné og stráir salti í sárið."
„Verkirnir voru óbærilegir," segir
kona í Boston. „Mér var gersamlega
fyrirmunað að fara á salernið. Það
munaði minnstu að heimilislæknir-
inn minn legði mig inn á sjúkrahús."
„Ég hélt ég myndi ekki lifa
þetta af,“ segir kona, sem vinnur
hjá opinberri stofnun á Manhatt-
an. „F]g gat ekki lagst niður, ég gat
ekki sest, né beygt mig. Ég gat
ekki einu sinni gengið."
20 milljónir tilfella
Konurnar þrjár hér að ofan eru
að lýsa reynslu sinni af þeim
sjúkdómi, sem mest er rætt um í
Bandaríkjunum þessar vikurnar.
Sjúkdómurinn hefur breiðst ótrú-
lega ört út þar og nú er talið að
um 20 milljónir Bandaríkjamanna
hafi sýkst af honum. Gert er ráð
fyrir 500.000 sýkingartilfellum til
viðbótar á þessu ári.
Mikil hræðsla ríkir gagnvart
þessum vágesti á meðal yfir-
manna heilbrigðisþjónustu vest-
anhafs og er ekkert lyf sagt vinna
á honum. Þessa sjúkdóms nefur
orðið vart hérlendis nýverið, en
læknar hér eru ekki eins uggandi
um þróun hans hér á landi og í
Bandaríkjunum. Telja líkurnar á
faraldri vera hverfandi og að allt
of mikið hafi verið gert úr þeirri
hættu, sem sjúkdómnum er sam-
fara. Fyrirbrigðið heitir Herpes
og sækir á kynfæri fólks.
„Hvert tilfelli er skráð í þann
stóra hóp, sem við þegar höfum,"
segir Yehudi M. Felman, læknir
við heilbrigðiseftirlit New York-
borgar. „Það versta við þennan
sjúkdóm er sú staðreynd, að hann
skýtur alltaf upp kollinum aftur,
fyrirvaralaust. Við það aukast
auðvitað líkurnar á sýkingu marg-
falt, því sá, sem einu sinni hefur
fengið sjúkdóminn, veit aldrei
hvort hann er endanlga laus við
hann.“
Læknar í Bandaríkjunum segja
Herpes geta verið lífshættulegan
sjúkdóm. Sem dæmi er nefnt, að
legkrabbamein er fjórfalt tíðara
hjá konum með Herpes en hjá
þeim konum, sem lausar eru við
sjúkdóminn. Ólétt kona getur
hæglega smitað barn sitt af sjúk-
dómnum við fæðingu. Mjög hætt
er við heilaskemmdum og jafnvei
þótt sýkingin sé væg getur sjúk-
dómurinn haft hroðaleg áhrif á
andlega heilsu barnsins.
Hjónaskilnaðir
Skömmin, sem fylgir því að vera
sýktur af Herpes, svo og hræðslan
við þennan vágest hafa orðið
Sjúkdómur-
inn, sem skelf-
ir milljónir
Bandaríkja-
manna meira
en flest annað
banabiti margra hamingjusamra
hjónabanda nú þegar í Bandaríkj-
unum. Ekki aðeins hafa hjóna-
bönd farið út um þúfur heldur
hafa bótakröfumál risið vegna
sýkingar þessa sjúkdóms. Má
nefna, að fimmtug kona í Norður-
Karólínu höfðaði mál á hendur
fyrrum eiginmanni sinum og
krafðist þriggja milljóna dala
skaðabóta fyrir að hafa sýkst af
Herpes.
Sú útgáfa Herpes, sem veldur
mestum óþægindum, er auðkennd
með heitinu II. Sá vírus er sömu
ættar og þeir er valda algengum
sjúkdómum eins og hlaupabólu,
ristli og kirtlabólgu. Nátengdur
þeim vírus er sá er nefndur hefur
verið I. Hann veldur áblæstri á
kynfærum.
Þótt báðir þessir vírusar hafi
verið þekktir í marga áratugi var
það ekki fyrr en í iok sjötta ára-
tugarins að læknar gátu sýnt fram
á smithættu við samfarir. Fyrstu
einkenni eru smávægilegir verkir
og síðan kláði. Stundum fylgir
þessu vægur hiti. Nokkrum dögum
síðar koma í ljós kýli, full af
vökva. Að þremur vikum liðnum
hafa þau venjulega þornað og
máðst af.
Fyrir marga eru endalok fyrstu
sýkingareinkenna aðeins upphafið
að lengri kynnum við sjúkdóminn.
Vírusinn hefur tilhneigingu til að
færa sig um set eftir taugakerf-
inu, frá kynfærunum og upp að
neðsta hluta mænunnar. Þar
hreiðrar hann um sig og lætur
ekkert á sér kræla þar til hann
gerir næst vart við sig. Komist
vírusinn í snertingu við öndunar-
færi getur hann orsakað blöðrur í
munni og hálsi.
Herpes í endaþarmi er mjög al-
gengur á meðal kynvillinga og tal-
ið er að um 30% allra karlmanna í
Bandaríkjunum séu smitaðir af
einhverri tegund Herpes, sem eigi
það til að gægjast upp á yfirborðið
án nokkurs fyrirboða. Nær allir,
sem komnir eru á fullorðinsár,
eiga á hættu að sýkjast af þessum
sjúkdómi, en í flestum tilvikum
nær hann ekki að hreiðra um sig.
Ekki er enn vitað með vissu
hvað það er sem veldur því, að
sjúkdómurinn gerir vart við sig á
ný. í sumum tilfellum virðist, sem
hann gægist upp á yfirborðið verði
fólk fyrir hugaræsingi. Aðrir
tengja endurkomuna við of mikið
sólarljós. Enn aðrir segjast finna
á sér þegar von er á útbrotum er
þeir verða varir við fiðring í neðri
hluta líkamans.
Venjan er sú að sjúkdómsein-
kenni eru vægari þegar vírusinn
gerir vart við sig á ný eftir fyrstu
sýkingu. Fjöldi manna, sem sýkj-
ast af Herpes, fær svo væg tilfelli
að hann gerir sér ekki einu sinni
grein fyrir að um sýkingu sé að
ræða. Það eru aftur á móti þessir
sjúklingar, sem einskis verða var-
ir, sem eru hættulegustu smitber-
arnir.
Lyfjagjöf
Til ýmissa ráða hefur verið
gripið til þess að reyna að hefta
framgang þessa kynsjúkdóms en
ekkert þeirra lyfja, sem reynd
hafa verið, hefur skilað viðunandi
árangri. Nýtt lyf var tilkynnt í
Bandaríkjunum fyrir tæpum mán-
uði og fylgdi sögunni að það myndi
valda gerbyltingu í baráttunni við
Herpes. Hafa rannsóknir á því
staðið yfir í hálft annað ár, eins og
skýrt var frá á forsíðu Mbl. ekki
alls fyrir löngu. Ekki hefur enn
fengist reynsla af því lyfi þannig
að álykta verður að sjúkdómurinn
sé enn jafn erfiður viðureignar.
Annað nýtt lyf, sem veitir
sjúkdómnum eitthvert viðnám,
var kynnt í vor. Er hér um að
ræða áburð, Zovirax, sem græðir
sár og dregur úr smithættunni.
Verkar hann á þann hátt, að hann
þrýstir sér inn í sýktar frumur og
kemur í veg fyrir að sýkillinn nái
að athafna sig frekar. Herpes
drepur yfirgnæfandi hluta þeirra
fruma, sem hann nær til, en þó
ekki allar. Hvernig vírusnum
tekst að halda lífi innan frumu,
sem hann hefur ekki drepið, er ein
þeirra spurninga, sem enn hefur
ekki verið unnt að svara.
I áburði þessum er lyfið acycl-
ovir, en það veitir þó enga lækn-
ingu. Lyfið kemst ekki upp að
LjómaralliA svonefnda fer fram
dagana 20.—22. ágúst næstkomandi.
Kr þaA rall á alþjóAamælikvarAa og
taka m.a. fjórir Italir þátt í keppn-
inni. BræAurnir þjóAkunnu Omar og
Jón Kagnarssynir verða þar á meAal
keppenda, en þeir bræAur hafa veriA
fremstir í flokki í rallakstri hér á
landi um langt árabil. MorgunblaAiA
ræddi stuttlega viA Jón Kagnarsson
um þátttöku þeirra í Ljómarallinu og
fleira tengt rallakstri.
Eins og flestum mun kunnugt
aka Ómar og Jón nýjum Renault-
keppnisbíl í ár. I Húsavíkurrallinu
í byrjun júlí urðu þeir fyrir því
óhappi að velta og lá því beinast
við að spyrja Jón, hvernig ástandi
bíllinn hefði verið í eftir veltuna.
„Ég held að allir séu sammála
um að bíllinn hafi farið ... já, ég
veit ekki hvað segja skal ... hann
hlýtur að hafa farið ansi illa, því
eru 30—40 hestöflum kraftmeiri
en okkar bíll. Það segir sig þá
sjálft að við verðum kannski að
aka stífar en áður. Það þýðir ekk-
ert að væla út af þessu atriði og
við stefnum á toppinn eftir sem
áður.“
llafið þiA einhvern mótleik á
kraftmeiri bílana?
„Ja, ég veit ekki hver hann er.
Ég veit ekki hvort við eigum í
rauninni einhvern mótleik. Ef við
tökum sem dæmi Hafstein Hauks-
son á Escort 2000, Braga Guð-
mundsson á Lancernum nýja, Jó-
hann Hlöðversson á Escort 2000
og alla ítalina á kraftmiklum bíl-
um, þá sjáum við, að við verðum
einfaldlega að aka stífar, annað er
ekki að gera.
Er það rétt sem heyrst hefur, að
Ómar hætti rallakstri að þessu tíma-
bili loknu?
„Barnaskapur að halda að ekkert
komi fyrir toppökumenn í rallakstri“
það er búið að leggja yfir 200
vinnustundir í að rétta hann. Það
var smá skekkja í öllum bílnum,
sem nú er búið að tjakka og koma
í samt lag aftur. Skipt var um
topp á bílnum og bæði frambrett-
in. Ef húddlok og hurðir hefðu
verið til, þá hefði verið skipt um
þá hluti. Bíllinn er orðinn virki-
lega góður og ég tel hann ekki
verri en fyrir veltuna. Allir vara-
hlutir eiga að vera komnir þannig
að þátttaka okkar í Ljómarallinu
lofar góðu.“
Hvernig stóð á því að þið ultuð?
„Ég fylgdist nú ekki með velt-
unni, af því að vegalengdarmælir-
inn hjá mér var bilaður og ég var
að reyna að koma honum í lag. En
við Ómar teljum að þetta hafi
gerst þannig, að bíllinn stökk upp
úr hvarfi og breytti dálitið stefn-
unni í loftinu, lenti síðan strax
aftur í hvarfi og snerist á ný.
Ómar rétti stýrið, en það nægði
ekki, því bíllinn lenti á annarri
ójöfnu og lenti síðan utanvegar
með hægra framhjólið. Stakkst
hann niður í moldina með fram-
hlutann og valt fram yfir sig og
siðan eina og hálfa veltu. Til gam-
ans má geta þess, að þegar bíllinn
var kominn á hjólin aftur og við
ætluðum að halda af stað, þá vor-
um við ekki sammála um það í
hvaða átt ætti að aka. Ómar valdi
þó að lokum rétta leið, en ég var
gjörsamlega áttavilltur. Það er
ekki hægt að kalla þessa veltu
mistök. Þetta er rall og þetta
skeði. Við erum búnir að keppa í
átta ár og það hlýtur að koma að
því að menn, sem alltaf eru á
toppnum, verði fyrir óhappi af
þessu tagi. Þetta hefði átt að vera
búið að gerast fyrr! Þeir sem aka
til sigurs í ralli geta ekki verið svo
mikil börn, að halda að þeir verði
ekki fyrir skakkaföllum, það væri
hlægilegt. Ég er tiltölulega sáttur
við þetta dæmi okkar Ómars. Við
getum bara skoðaö toppökumenn-
ina hér á íslandi og erlendis, sem
hafa ekið af einhverju viti og sigr-
að. Þeir hafa lent í þessu sama,
bæði velt og ekið út af. Ef ekki er
ekið til sigurs, þá gerist náttúru-
lega varla mikið hjá mönnum."
En núna þurfiA þiA aA spenna ykk-
ur upp vegna Escort 2000-bíls Haf-
steins Haukssonar og Birgis ViAars
Halldórssonar, sem bæði er betur
búinn og mun kraftmeiri en Ren-
ault-bíll ykkar. BýAur þaA ekki hætt-
unni heim?
„Jú, kannski ... nei, við þurfum
ekki að spenna okkur neitt rosa-
lega upp. Ef bíll þeirra reynist yf-
irburðabíll, þá verðum við Ömar
einfaldlega að sætta okkur við
það. Við gerum okkur ljóst að það
eru 7—8 bílar í Ljómarallinu, sem
„Nei. Við erum ekki farnir að
ákveða næsta ár neitt, það er heila
málið. Það eina sem við Ómar höf-
um spjallað um, er það að við er-
um ekki ákveðnir hvað við gerum
á næsta ári. Ef Ómar hættir neyð-
ist ég einnig til að hætta, því ein-
hverjir verða að fá að vinna röll-
in,“ sagði Jón glottandi. „Án gam-
ans, þá er þetta allt saman
óákveðið. Hitt er svo annað, að það
kemur að því að við hættum.
Spurningin er líka sú, að ef við
höldum áfram í nokkur ár, þá
verðum við að fá nýjan bíl og gera
ákveðna hluti til þess að vera sam-
keppnisfærir við þá bíla, sem núna
eru til landsins komnir. En ég legg
ekki út á þá braut nema við höld-
um áfram í svona tvö til þrjú ár í
viðbót. Ég er búinn að vera í hinu
og þessu sporti frá tvítugsaldri og
það er stór spurning hvenær ber
að hætta. Það fylgir þessu ákveðið
stress og áhyggjur, sem er reyndar
alveg þess virði að leggja á sig. En
á maður að halda áfram og taka
sportið með sér á elliheimilið?"
Svo við snúum okkur að Ljóma-
rallinu. Ilvernig líst þér á keppnina?
„Mér líst mjög vel á rallið og
stefni ekki á neitt nema toppinn."
Telur þú ítalina vera skæða keppi-
nauta?
Spjallað við Jón Ragnarsson um
LJÓMA
5#RALLY82
„ítalirnir eru alveg óskráð blað.
Ég veit ekki, ég hef ekki beint trú
á því að þeir eigi eftir að verða
fyrir íslendingunum. Ég er að vísu
að tala þarna um menn, sem ég
þekki lítið sem ekkert til. En það
verður geysihörð keppni á milli ís-
lendinganna."
Hvaða leiðir telur þú að verði erf-
iðastar fyrir ökumenn?
„Tvímælalaust Kjölur og Fjalla-
baksleið, ef leiðin verður svipuð og
í fyrra.“
Þið Ómar akið þá leið á fullum
hraða?
„Já, sko ... hvað ... hvað gerir
þú ... já, þú verður að aka þessar
leiðir á fullu. Það er ekki um ann-
að að ræða. Hitt er annað mál, að
á þessum tveim leiðum er mestur
möguleikinn að ökumenn leiki af
sér í hita leiksins. Menn verða að
gera það upp við sig í hverjum bíl,
hve mikla áhættu þeir taka á þess-
um leiðum."
Hvað kostar þátttakan í Ljóma-
rallinu fyrir meðalgóðan bil, að þínu
mati?
„Þetta er dýrt. Líklega kostar
benstnið um 10 þúsund krónur, þá
á keppnisbíl og tvo viðgerðarbíla.
Matur, dekk og fleira er líklega
um 20 þúsund, þannig að meðalbíll
kostar ökumenn á milli 30—40
þúsund krónur. Þar fyrir utan eru
svo varahlutir vegna bilana, sem
upp kunna að koma.“
Hvernig verður dekkjamálum
háttað hjá ykkur? Nú verður það eitt
mikilvægasta atriðið í rallinu.
„Við munum nota Michelin-
dekk, sem hafa reynst okkur
geysilega vel. Við verðum örugg-
lega með 20 dekk og hugsaniega
30. Þetta eru dekk sem við fengum
send að utan frá Michelin til próf-
unar í fyrra og síðan einnig ný
dekk. Þessi dekk eru þau bestu
sem við höfum prófað."
Að lokum. Hver er helsti búnaður
Kenault-bíls ykkar?
„Vélin er 130 DIN-hestöfl og
með pústflækjum. Það eru kældar
diskabremsur, splittað drif (fram-
hjóladrif), „close ratio“-kassi
(styttra á milli gíra en venjulega
er) og siðan náttúrulega special
rally-fjöðrun. Dempararnir eru
svo „special" að ef þeir bila þá
náum við þeim ekki úr. Það tekur
svo langan tíma að það svarar ekki
kostnaði í miðri keppni," sagði Jón
Ragnarsson að lokum og sneri sér
að símanum sem hringt hafði án
afláts á meðan á spjallinu stóð.
G.R.