Morgunblaðið - 09.12.1982, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. DESEMBER 1982
Pltrgim Útgefandi ttMafoífo hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ftitstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, BjÖrn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, simi 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 12 kr. eintakið.
Fullkomin
ringulreið
Olafslög, sem ráðherrar
Alþýðubandalags og
Framsóknarflokks knúðu í
gegn á Alþingi vorið 1979,
taka af öll tvímæli um, að
frumvarp að lánsfjárlögum
skuli leggja fram og afgreiða
á Alþingi samhliða fjárlaga-
frumvarpi. Það er því lög-
bundið að frumvarp að láns-
fjárlögum skuli leggja fram
að hausti og afgreiða fyrir
áramót. Engu að síður lýsir
fjármálaráðherra því yfir í
Sameinuðu þingi í fyrradag,
að óvíst sé, hvort þetta frum-
varp sjái dagsins ljós fyrir
áramót, og útilokað, að það
hljóti afgreiðslu fyrir þann
tíma.
Þessi yfirlýsing fjármála-
ráðherra kemur engum á
óvart, sem fylgst hefur með
starfsleysi þingsins í vetur.
Ekki er langt síðan þingmað-
ur lýsti því yfir í ræðu í efri
deild, að engin þingnefnd
deildarinnar hefði komið
saman til annarra starfa en
þeirra að kjósa sér formann.
Þó nú lifi aðeins rúm vika
þingstarfa líðandi árs hefur
ekkert frumvarp og engin.
þingsályktun hlotið fullnað-
arafgreiðslu. Þingfréttamað-
ur sjónvarpsins dró jafnvel í
efa í fréttafrásögn í fyrradag
að fjárlög hlytu afgreiðslu
fyrir áramót.
Bráðabirgðalög ríkisstjórn-
arinnar, sem gefin vóru út í
ágústmánuði sl., vóru ekki
lögð fram á Alþingi fyrr en að
rúmur mánuður var liðinn af
„starfstíma" þess. Lögskýring
lagaprófessors, sem þing-
nefnd kallaði til ráðuneytis,
leiddi síðan annað í ljós en
ráðherrar hafa látið í veðri
vaka, bæði að því er varðar
tímamörk skerðingarákvæðis
um verðbætur á laun, þ.e.
hvort ákvæðið spanni eitt
verðbótatímabil eða fleiri, og
eins varðandi gildi ákvæð-
isins á líðandi verðbótatíma-
bili verði bráðabirgðalögin
felld. Eðlilegt er að þingmenn
vilji hafa hreint borð um,
hvað felist í stjórnarfrum-
varpi, sem bera á undir at-
kvæði þeirra. Eða er máske
ekki ætlunin að þingið taki
afstöðu til bráðabirgða-
laganna?
Framsóknarmenn hafa,
sumir hverjir, tengt af-
greiðslu bráðabirgðalaganna
ákvörðun um nýja vísitölu eða
verðlagsviðmiðun. Nú er kom-
ið í Ijós að sú nefnd ríkis-
stjórnarinnar, sem um það
mál fjallaði, hefur klofnað og
skilað ósamhljóða niðurstöð-
um. Það liggur við að sú regla
sé án undantekninga að
stjórnarliðið steyti á skeri
sundurlyndis í hverju máli
sem eitthvert vægi hefur.
I leiðara Tímans í gær kem-
ur upp nýr flötur varðandi
bráðabirgðalögin. Þar er þess
krafizt „að bráðabirgðalögin
verði afgreidd áður en gengið
er frá fjárlögum“. Falli
bráðabirgðalögin, segir Tím-
inn, „er fullreynt að ekki er
fyrir hendi starfhæfur meiri-
hluti á Alþingi. Eðlileg afleið-
ing af því er að hraða kosn-
ingum ...“. Hvernig kemur
þessi afstaða flokksblaðsins
heim og saman við þá kröfu
framsóknarmanna, að nýtt
viðmiðunarkerfi vísitölu hafi
samleið með bráðabirgða-
lögunum? Hafa framsókn-
armenn hagað sér þannig í
þingnefndum, að þeir vilji
flýta bráðabirgðalögunum?
Framsóknarmenn skyldu þó
ekki vera að gera því skóna,
að þing verði að rjúfa strax,
svo að ekkert verði úr breyt-
ingum á kosningalögunum?
Alþingi íslendinga hefur
hvílt í algjörri starfslægð í
vetur. Ráðleysi og sundur-
lyndi ríkisstjórnarinnar hef-
ur lamað stjórnarliða og
slævt starfsþrek þingsins.
Ríkisstjórn og þingheim sýn-
ist skorta kjark til að taka
afstöðu í öllum meiriháttar
málum. Frestun á framlagn-
ingu og afgreiðslu lánsfjár-
áætlunar er ekkert einsdæmi,
heldur dropinn sem fyllir bik-
arinn. Öllum lausnum er sleg-
ið á frest og vandanum ýtt á
undan sér. Einu gildir hvort
um er að ræða verðbólgu-
vandann og rekstrarstöðu at-
vinnuveganna, skuldastöðu
þjóðarbúsins út á við, bráða-
birgðalög frá því í ágúst eða
mismunandi mannréttindi í
landinu, sem speglast í mis-
stórum atkvæðum fólks eftir
búsetu.
Vegur Alþingis hefur sjald-
an, ef nokkru sinni, verið
minni en á líðandi stund, eftir
nær tveggja mánaða gauf.
Virðingu Alþingis var ekki
bjargað með myndun núver-
andi ríkisstjórnar, heldur hið
gagnstæða. Þingræðinu staf-
ar hætta af því ráðleysi og
ringulreið, sem eru eyrna-
mörk ríkisstjórnarinnar.
Þjóðarbúið er komið á yztu
nöf verðbólgu, taprekstrar og
erlendrar skuldasöfnunar.
Það dugar ekki lengur að
fljóta sofandi að feigðarósi —
eins og ríkisstjórnin og
stjórnarliðið sýnist staðráðið
í.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Fanfani þegar hann lagði fram
ráðherralista sinn.
Agnelli: kosningar eöa styrka
stjórn.
legu þingi ítalska vinnuveitenda-
sambandsins, Confindustria, þar
sem misnotkun almannafjár var
sögð óþolandi. Því er haldið fram
að tryggingabætur séu verkfæri,
sem stjórnmálaflokkarnir misnoti
til að dreifa milljörðum líra til
kjósenda. Til dæmis hefur ein
milljón manna innan við fertugt
fengið að fara á eftirlaun.
Fanfani boðaði í stefnuyfirlýs-
ingu að halli á fjárlögum, sem er
gífurlegur þótt ekki sé nákvæm-
íega vitað hve mikill hann er, yrði
minnkaður, m.a. með nýjum fast-
eignasköttum og sköttum á hagn-
aði fyrirtækja. Kauphækkunum á
að halda í skefjum og minnka
verðbólgu úr 17 í 13 af hundraði.
Gert er ráð fyrir tveggja ára
vinnufriði og 10—13% „þaki“ á
verðhækkanir. Framlög til heil-
Fanfani tekur við
og boðar sparnað
AMINTORE FANFANI hefur myndaö nýja ríkisstjórn á Ítalíu, hina fertug-
ustu og þriðju frá stríðslokum og hina fimmtu sem hann er í forsæti fyrir.
Nitján ár eru síöan Fanfani var síðast forsætisráðherra og þótt ein ríkis-
stjórn hans sæti aðeins í 13 daga er búizt við að hann verði við völd a.m.k.
fram á næsta vor, en þá má gera ráð fyrir að sósíalistar knýi fram nýjar
kosningar, einu ári áður en kjörtímabili lýkur. Fjórir flokkar standa að
stjórn Fanfanis (kristilegir demókratar, sósíalistar, sósíaldemókratar og
frjálslyndir) í stað fimm áður, þar sem tilraunir hans til að fá Lýðveldis-
flokkinn til stjórnarþátttöku fóru út um þúfur.
Fanfani tekur við af Giovanni
Spadolini, sem varð að segja
af sér vegna ágreinings
kristilegra demókrata og sósíal-
ista í efnahagsmálum. Spadolini
er úr Lýðveldisflokknum og var
fyrsti forsætisráðherrann úr öðr-
um stjórnmálaflokki en flokki
kristilegra demókrata. Hann stóð
sig miklu betur en búizt hafði ver-
ið við og honum var þakkað það að
álit Itala hefur aukizt á alþjóða-
vettvangi að undanförnu. Hann
var duglegur sáttasemjari og naut
góðs af því að vera ekki atvinnu-
stjórnmálamaður og úr litlum
flokki. Lýðveldisflokkurinn hefur
aðeins fjóra af hundraði þing-
sæta.
En allan þann tíma sem Spadol-
ini var við völd, gerðu sósíalistar
ítrekaðar tilraunir til að fella
stjórn hans og ef til vill er efna-
hagsástandið orðið svo slæmt að
vonlítið eða ógerlegt sé að sætta
hægri og vinstri, einkarekstur og
ríkisrekstur, verkalýðsfélög og at-
vinnurekendur eins og Spadolini
reyndi að gera. I ágúst var ósam-
komulagið í ríkisstjórninni orðið
svo alvarlegt að Spadolini ákvað
að biðjast lausnar en Sandro
Pertini forseti neitaði að taka
lausnarbeiðnina til greina. Það
hafði aldrei gerzt áður að forsæt-
isráðherra bæðist lausnar meðan
þingmenn voru í sumarleyfi.
Spadolini er jafnframt fyrsti for-
sætisráðherrann, sem hefur tví-
vegis beðizt lausnar, og sá eini
sem hefur haldið áfram störfum
eftir að hafa afhent lausnar-
beiðni. Þegar hann var í heimsókn
í Bandaríkjunum í síðasta mánuði
fékk hann sig loks fullsaddan
vegna þess að í fjarveru hans
hnakkrifust fjármálaráðherra
hans, sósíalistinn Rino Formica,
og hagsýsluráðherrann, Beniam-
ino Andreatta úr flokki kristi-
legra demókrata, í blöðum. Pert-
ini gat ekki annað en samþykkt
lausnarbeiðni hans.
Andreatta og Formica fengu
ekki sæti í stjórn Fanfanis og við
af þeim tóku Giovanni Goria, hag-
fræðingur úr flokki kristilegra
demókrata, sem verður hagsýslu-
ráðherra og Francesco Forte,
kunnur hagfræðingur úr flokki
sósíalista, sem verður fjármála-
ráðherra. Ráðherrarnir eru alls
28, eins og í stjórn Spadolinis, þar
af helmingurinn kristilegir demó-
kratar, átta sósíalistar, fjórir
sósíaldemókratar og tveir frjáls-
lyndir. Tólf ráðherrar úr stjórn
Spadolinis halda émbættum sín-
um, þeirra á meðal Emilio Col-
ombo utanríkisráðherra, Lelio
Lagorio landvarnarráðherra,
Virginio Rognoni innanríkisráð-
herra og Clelio Darida dómsmála-
ráðherra. Iðnaðarráðherra verður
Filippo Maria Pandolfi, sem naut
mikils álits á alþjóðavettvangi
þegar hann var fjármálaráðherra
fyrir nokkrum árum. Fanfani
tókst hins vegar ekki að fá tvo
fyrrverandi bankastjóra Ítalíu-
banka í stjórnina, þá Guido Carli
og Carlo Balfi.
Lýðveldisflokkurinn ákvað að
eiga ekki aðild að stjórn Fanfanis
vegna breytinga, sem hann gerði á
upphaflegum tillögum til lausnar
efnahagsvandanum. Flokkurinn
var líka óánægður vegna þess að
Fanfani minntist ekki á hættu,
sem hann telur stafa frá frímúr-
urum og öðrum dularfullum
valdamiðstöðvum, sem hafa verið
afhjúpaðar að undanförnu. Breyt-
ingarnar nægðu hins vegar til
þess að leiðtogi sósíalista, Brett-
ino Craxi, féll frá fyrri kröfu sinni
um að efnt yrði til kosninga nú og
þar með gat Fanfani myndað
stjórn sína. Verkalýðsleiðtogar
höfðu auk þess hótað verkfalli
gegn fyrri sparnaðaráætlun Fan-
fanis, en hafa tekið vel í endur-
skoðuðu útgáfuna.
Verkalýðsleiðtogar og jafnvel
nokkrir atvinnurekendur hafa
viljað kosningar nú. Þeir segja að
kosningar mundu að vísu ekki
valda miklum breytingum á skipt-
ingu þingsæta, en úr því kosn-
ingaskjálfti sé kominn í menn sé
bezt að láta verða af kosningum
strax. Forstjóri Fiat, Giovanni
Agnelli, er einn þeirra sem hafa
krafizt tafarlausra kosninga —
eða styrkrar stjórnar. Hann sagði
í blaðaviðtali að mesta meinsemd
ítalskra efnahagsmála væri kaup-
gjaldsvísitölukerfi, sem væri að
kæfa iðnaðinn. Verulega hefur
syrt í álinn hjá ítölum að undan-
förnu og óhófleg ríkisútgjöld hafa
sætt harðri gagnrýni, síðast á ár-
brigðismála verða skorin niður og
eftirlaun ekki hækkuð en fjárveit-
ingum beint frá þessum sviðum til
iðnaðaruppbyggingar. Opinberar
framkvæmdir verða skornar
niður um 15 milljarða líra á
næsta ári, en sömu upphæð varið
til fjárfestinga í því skyni að auka
atvinnu. Þannig á heildarláns-
fjárþörf hins opinbera að verða
100.000 milljarðar líra.
Fanfani talaði í yfirlýsingu í
sjónvarpi um „nauðsyn fórna"
sem ítalir yrðu að færa til að
þjóðin gæti komizt úr úr fjár-
hagserfiðleikum sínum. Hann
kvaðst vonast til að þjóðin dæmdi
tilraunir stjórnarinnar „á
grundvelli staðreynda" og talaði
um að það væri „nauðsynlegt að
sérhver borgari rækti skyldur sín-
ar til hins ýtrasta". Ymsum þykir
stefna hans bera þess vott að
hann gerði málamiðlunarsam-
komulag við sósíalista og telja að
svo virðist sem stefna hans muni
lítil áhrif hafa í þá átt að draga úr
hinum miklu ríkisútgjöldum, sem
eru ein af undirrótum verðbólg-
unnar. Hvað sem því líður hefur
Fanfani sagt að hann muni
stjórna með því að dreifa byrðun-
um, sem fyrirhugaðar sparnað-
arráðstafanir munu hafa í för
með sér, jafnt niður. Hann mun
því beita öðrum aðferðum en
Spadolini. Það sýndi sig líka að
Spadolini gekk erfiðlega að
stjórna með því að hafa samráð
við alla, þar á meðal verkalýðsfé-
lögin.
- O -
Kommúnistar hafa boðað harða
stjórnarandstöðu. Orðrómur er á
kreiki um að Fanfani hafi gert til-
raun til að draga úr andstöðu
þeirra og átt fund með leiðtoga
þeirra, Enrico Berlinguer, um
„vopnahlé". Þeir munu hafa rætt
um það að ef kommúnistar stilltu
sig um að etja verkalýðsfélögun-
um út í allsherjarbaráttu gegn
sparnaðarráðstöfununum mundi
ríkisstjórnin seinka smíði Com-
iso-herstöðvarinnar á Sikiley, þar
sem stýrieldflaugum verður kom-
ið fyrir. Sparnaðarráðstafanirnar
eru nauðsynlegar eins og komm-
únistar vita og seinkun smíðinnar
hefði orðið þeim sárabót. Orðróm-
urinn olli miklu uppnámi meðal
andstæðinga kommúnista og því
var haldið fram að slíkt sam-
komulag gæti riðið kjarnorku-
málastefnu NATO að fullu. Fan-
fani birti yfirlýsingu þar sem orð-
rómurinn var borinn til baka. Þar
með virðist þetta mál úr sögunni.