Morgunblaðið - 15.12.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 1982
Fjórar einleiksplötur
með Manuelu Wiesler...
eftir Atla Heimi
Sveinsson
Núna fyrir jólin skellur bóka-
flóðið á þjóðinni og hljómplötu-
flóðið slagar hátt upp í það. I aug-
lýsingum og umsögnum eru menn
ósparir við að beita hástigi lýs-
ingarorða, eins og vera ber á fjöl-
miðla- og skrumöld, svo mjög að
lýsingarorðin hafa fyrir löngu
KAUPMÁTTUR launa samkvæmt
13. launaflokki BSRB hefur rýrnað
um 17,5% á tímabilinu desember
1977 til ágúst 1982, samkvæmt upp-
lýsingum sem koma fram í nóvem-
berhefti Ásgarðs, tímariti Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja, BSRB.
Samkvæmt upplýsingum Mbl. má
líta á 13. launaflokk sem nokkurs
konar meðaltal opinberra starfs-
manna.
Kaupmáttarrýrnunin sam-
kvæmt 5. launaflokki, sem reynd-
ar mjög fáir þiggja laun sam-
kvæmt, er nokkru minni, eða
12,5%.
Ef dæmið er hins vegar skoðað
miðað við júni 1978 þegar kaup-
misst gildi sitt, lofið oft snúist upp
í háð og hólið orðið smjaður eða
lygi-
Það er sjaldan sem maður getur
notað orðin „stórkostlegt" og
„frábært" með góðri samvisku, án
bakþanka. En ég geri það óhrædd-
ur núna: Manuela Wiesler hefur
sent frá sér fjórar einleiksplötur.
Manuelu er óþarfi að kynna. Hún
hefur haldið ótal tónleika ein og
með öðrum, tekið mikinn þátt í
máttur varð mestur á tímabilinu
og ágúst 1982, þá kemur í ljós lið-
lega 19% kaupmáttarskerðing.
I Ásgarði kemur ennfremur
fram, að kaupmáttarrýrnunin í 13.
launaflokki á tímabilinu ágúst
1980 og ágúst 1982 er um 4,7%, en
ef dæmið er skoðað á tímabilinu
september 1980 til ágúst í ár, kem-
ur í ljós, að kaupmátturinn hefur
rýrnað um liðlega 8%.
Samkvæmt bráðabirgðaútreikn-
ingum er talið, að kaupmáttur al-
mennra ráðstöfunartekna í land-
inu hafi rýrnað um 16—18% á
tímabilinu frá árslokum 1977 til
ársloka í ár.
flutningi kammertónlistar, oft
leikið einleik með Sinfóníu-
hljómsveitinni. Hún er líka vel
þekkt erlendis, einkum á Norður-
löndum og á meginlandi Evrópu.
Hvarvetna hefur hún fengið lof-
samlega dóma vandlátustu
manna. Hún hefur unnið til verð-
launa í fjölda samkeppna allt frá
því að hún og Snorri Sigfús Birg-
isson hlutu fyrstu verðlaun í sam-
keppni ungra norrænna einleikara
í Helsinki árið 1976.
Manuela er eins og flestir miklir
meistarar, jafnvíg á allar tegundir
tónlistar. Á efnisskrá hennar má
finna jöfnum höndum barokk,
klassísk og rómantísk verk ásamt
samtímatónlist. Hún hefur frum-
flutt og leikið víða um heim fjöld-
an allan af íslenskum flautuverk-
um. Hún hefur verið ómetanlegur
samverkamaður íslenskra tón-
skálda.
Á nýju plötunum fjórum kemur
allt þetta fram. Á fyrstu plötunni
er barokktónlist, þ.á m. Partíta
Bachs í a-moll, og merkileg sónata
í A-dúr eftir Karl Filip Emanúel,
son gamla Bachs. Á annarri plöt-
unni finnst mér mest vert um
snilldarverk Debussys, Syrinx, og
Fimm áköll eftir André Jolivet, en
hann höfðar mjög til Manuelu. Á
þriðju plötunni er norræn sam-
tímatónlist, m.a. Sonata per
Manuela eftir Leif Þórarinsson,
magnað verk og flókið, Flauto del
Sole sem Áke Hermanson, sá er
hlaut tónlistarverðlaun Norður-
landa fyrr á þessu ári, samdi fyrir
Manuelu þegar hann dvaldi hér í
Norræna húsinu 1978 í boði Erik
Sönderholm þáverandi forstjóra
þess. Á þessari plötu er líka eitt
besta verk Þorkels Sigurbjörns-
sonar, Kalais, en það er hugleiðing
um son norðanvindsins, sem heill-
aði fiska og önnur sækvikindi. Á
fjórðu plötunni er íhugunartónlist
og þar er enn verk eftir Jolivet,
Meinlætalíf, ásamt fallegu and-
næturljóði eftir hollenska tón-
skáldið Tom de Leeuw. Hann var
kennari ágætra íslenskra tón-
skálda: Gunnars Reynis, Jónasar
Tómassonar og Snorra Birgisson-
ar.
Ætla mætti að það væri nokkuð
dauflegt að hlusta á eina flautu til
lengdar. En svo er ekki þegar
Manuela á í hlut. Leikur hennar er
ótrúlega blæbrigðaríkur, skap-
mikill en fágaður. Túlkun hennar
er skýr og fastmótuð, tæknin full-
komin, og á því stigi verður hún
aukaatriði. Það er eins og Manuela
nálgist hvert verkefni með orð
Gustafs Mahlers að leiðarljósi: í
músík er aðeins til ein stórstjarna
— verkið sjálft.
Á þessum plötum er músík sem
höfðar til allra þeirra sem gefa sér
tíma til að hlusta á hana.
Bjarni Rúnar Bjarnason, maður
hámenntaður í sínu fagi, tók upp
plöturnar og gerði það mjög vel.
Flautan hljómar hreint og skýrt,
engar tæknibrellur eru notaðar
enda þeirra ekki þörf.
Nú er slagorðið í hljómplötu-
bransanum: Gefið tónlistargjöf.
Það á vel við plötur Manuelu
Wiesler, því ég ætla að þær stand-
ist betur tímans tönn en flest það
sem nú er á jólamarkaðinum.
Tímabilid desember 1977 til ágúst 1982:
Kaupmáttarskerðing
17,5% hjá opinber-
um starfsmönnum
„Viðhorf til kvenna-
athvarfa hefur breyst
mikið á sl. 10 árum“
Fyrir skömmu tók til starfa
fyrsta kvennaathvarfíð hér á landi,
en því er m.a. ætlad að vera griða-
staður kvenna og barna þeirra sem
orðið hafa fyrir likamlegu eða and-
legu ofbeldi af hálfu annarra heim-
ilismanna þeirra og orðið að yfír-
gefa heimili sín af þeim sökum.
Slík athvörf hafa verið starfrækt
víða á síðustu árum, en fyrsta
kvennaathvarfíð var sett á fót fyrir
u.þ.b. 10 árum í Bretlandi. í tilefni
af opnun kvennaathvarfsins var
staddur hér á landi breskur félags-
fræðingur, Cathy Roberts, en hún
hefur unnið mikið við kvennaat-
hvörf bæði í Bretlandi og Banda-
ríkjunum. Cathy vinnur nú að
doktorsritgerð sinni, en hún fjallar
um ofbeldi gegn konum. Mbl. hitti
Cathy að máli og hún var spurð
hver reynslan væri af starfsemi
þessara kvennaathvarfa í Bret-
landi á þessum 10 árum.
„Þegar athvörfin voru sett á
stofn fyrir 10 árum, lágu ekki
fyrir neinar upplýsingar um
ástand mála og flestir höfðu til-
hneigingu til að líta á þetta sem
eitthvert gamanmál. Það var
ekki fyrr en upplýsingar fóru að
berast um þær misþyrmingar
sem margar konur höfðu orðið
fyrir að almennt var farið að
viðurkenna að hér væri um stórt
vandamál að ræða. I fyrstu feng-
um við því lítinn stuðning frá
öðrum stofnunum svo sem lög-
reglu og fleiri aðilum sem við
þurfum að vinna með og í raun
má segja að viðhorfsbreytingar
til þessara mála hafi tekið lang-
an tíma.
Það hefur því komið mér mjög
segir Cathy Roberts,
breskur félagsfræöing-
ur sem hefur unnid mik-
iö við athvörf í Bretlandi
og Bandaríkjunum
á óvart hvað mikill stuðningur
er fyrir þessu athvarfi hér á
landi, lögreglan er t.d. búin að
lýsa yfir ánægju sinni með
stofnun þessara samtaka og
flestir aðrir sem hafa í starfi
sínu orðið varir við misþyrm-
ingar á konum. Það kann að vera
að þessi mismunur á viðhorfum
standi í einhverju sambandi við
mismunandi stærð þessara sam-
félaga, og flestir virðast mjög
ánægðir með að búið sé að koma
upp einhverjum stað þar sem
hægt er að fara með konur og
börn þeirra ef ástand á heimil-
inu er orðið þeim óbærilegt."
Cathy hefur sem fyrr segir
unnið við athvörf bæði í Bret-
landi og Bandarikjunum og hún
var spurð hvort mikill munur
væri á starfsemi milli landanna.
Hún sagði að talsverður munur
væri á því ofbeldi sem konurnar
verða fyrir, og eftir skýrslum að
dæma virtust nauðganir sýnu al-
gengari í Bandaríkjunum en í
Bretlandi. í Bretlandi sagði hún
að rekin væru tvenns konar at-
hvörf, annars vegar fyrir konur
sem orðið hafa fyrir nauðgun og
hins vegar fyrir þær sem orðið
hafa fyrir barsmíðum heima
fyrir. „Eg tel mun æskilegra að
sameina þetta tvennt eins og
gert er í Bandaríkjunum og hér á
landi. Likamlegar árásir eru oft
samfara nauðgunum og eins er
stór hluti líkamsmeiðinga ein-
göngu ætlaður til að auðmýkja
konuna kynferðislega og brjóta
hana niður, en það er einmitt
stór þáttur í okkar starfi að
byggja upp sjálfstraust kvenn-
anna aftur og gera þeim kleift að
hafa stjórn á eigin lífi.
Og hvert er viðhorf almenn-
ings í Bretlandi t.d. til þessara
athvarfa í dag, 10 árum eftir að
þau tóku til starfa? Cathy sagði
að margt hefði breyst á þessum
tíma, en hinsvegar virtist slæmt
atvinnuástand í Bretlandi auka
spennu á heimilum og því væri
ofbeldi innan heimilanna ekki
minna en það var. „En það hefur
orðið greinileg viðhorfsbreyting,
það er t.d. talsvert um það að
karlmenn leiti til okkar og biðji
um aðstoð ef þeir eiga í einhverj-
um erfiðleikum á þessum svið-
um, en það þekktist ekki fyrir 10
árum. Mín reynsla af viðræðum
við karlmenn í Bretlandi er sú að
langflestir hafa skilning á þessu
vandamáli í dag. Þeir sem bregð-
ast hins vegar reiðir við og fara í
einhverja varnarstöðu eru
venjulega þeir hinir sömu og
hafa ekkert sérlega gott viðhorf
til kvenna, finnst þær lítils virði
yfirhöfuð og þeir munu aldrei
taka þessu starfi alvarlega.
Sem dæmi um breytt viðhorf
almennings, þá fóru fram um-
ræður í breska þinginu er við
ræddum fyrst stofnun kvenna-
athvarfs fyrir 10 árum. í Bret-
landi ná engin lög yfir karlmenn
sem nauðga eiginkonum sínum
og í framhaldi af umræðum um
kvennaathvarf og nauðsyn þess
að sækja þá menn til saka sem
misþyrma konum tók einn þing-
maður til máls og sagði að ef það
ætti einhvern tíma eftir að koma
að því að eiginkonur gætu sótt
eiginmenn sína til saka og kært
þá fyrir nauðgun, þá væri búið
að kippa grundvellinum undan
breska samfélaginu. Viðbrögð
almennings voru lítil við þessum
ummælum, en fyrir u.þ.b. ári
sagði sami þingmaður eitthvað
álíka og í kjölfar þess þurfti
hann að segja af sér. Viðbrögð
almennings létu ekki á sér
standa."
Cathy hefur unnið mikið með
konum sem hafa orðið fyrir
nauðgunum og hún var spurð
hvort það væri rétt að í flestum
tilfellum þekkti konan til árás-
armannsins. Hún sagði að það
hafi komið flestum á óvart er
fyrstu upplýsingarnar bárust frá
Bandaríkjunum um þetta, en þar
kom fram að í flestum tilfellum
þekkti konan eða kannaðist við
árásarmanninn, og í 70% tilfella
væri nauðgunin skipulögð fyrir-
fram. Menn höfðu t.d. fylgst með
ferðum fórnarlambsins í langan
tíma, og þegar konu er nauðgað
af hóp manna, er algengt að einn
sé sendur út af örkinni til að
kynnast viðkomandi, hann er í
flestum tilfellum viðkunnanleg-
ur og býður henni eitthert með
sér, en fer síðan á afvikinn stað
þar sem félagarnir bíða. Oft hef-
ur konan hitt viðkomandi mann
á skemmtistað eða í samkvæmi.
í þeim tilfellum sem um eigin-
mann, sambýlismann eða þann
sem konan stendur í föstu sam-
bandi við er nauðgun ekki jafn
skipulögð. Cathy var spurð um
áhrif nauðgunar á þann sem