Morgunblaðið - 24.12.1982, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. DESEMBER 1982
11
Doktorsvarnarrit
um sagnadansa
STOFNUN Árna Magnússonar
hefur gefið út bókina The Tradi-
tionai Ballads of Iceland eftir Vé-
stein Ólason dósent. Ritið hefur
verið samþykkt til doktorsvarnar
við heimspekideild Háskóla fs-
lands og fer vörnin fram 22. janúar
nk., segir í frétt frá stofnuninni.
í frétt Stofnunar Árna Magn-
ússonar segir m.a. svo um ritið,
sem er 418 bls., prentað í Stein-
holti:
„Meginviðfangsefnið í riti Vé-
steins er að kanna hvaðan sagna-
dansar hafi borist til íslands og
hvenær. Þetta vandamál skiptir
vitaskuld miklu máli fyrir ís-
lenska bókmenntasögu, en einnig
fyrir sögu sagnadansa á öðrum
Norðurlöndum, því að oft eru ís-
lensku kvæðin tekin til saman-
burðar við erlend.
í inngangi bókarinnar er við-
fangsefnið skilgreint, fjallað um
söfnun sagnadansa á fslandi og
munnlega geymd þeirra, auk þess
sem gerð er grein fyrir aðferðum.
Annar kafli nefnist Ballad Origins
and Medieval Icelandic Literature.
Þar er fjallað um dans á íslandi og
þann kveðskap sem hafður var um
hönd á dansleikjum fyrri alda, og
m.a. fjallað nokkuð um uppruna
vikivakakvæða, sem höfundur tel-
ur að eigi rætur að rekja til enskra
danskvæða. Meginefni kaflans er
könnun á uppruna rímna og sam-
band þeirra við sagnadansa. Löng-
um hefur verið talið að sagna-
dansar séu ein helsta fyrirmynd
rímna og hefur það verið notað
sem röksemd fyrir háum aldri
dansanna, því að rímur voru
skrásettar miklu fyrr. Þessari
skoðun hafnar höfundur og leiðir
líkur að því að helstu fyrirmyndir
rímna séu ensk og þýsk frásagn-
Vésteinn Olason
arkvæði rímuð, sem fjalla um
riddara og önnur ævintýraleg efni.
í þriðja kafla er fjallað um al-
menn rök fyrir aldri og uppruna
íslenskra sagnadansa, raktar fyrri
kenningar um það efni og metnir
helstu flokkar röksemda. Höfund-
ur kemst að þeirri niðurstöðu að
fyrir siðaskipti muni sagnadansar
einkum hafa borist til Islands frá
Noregi, en. eftir siðaskipti frá
Danmörku. Síðasti kaflinn og sá
langelsti, Individual Ballads, fjall-
ar um einstök kvæði. Þar eru rit-
gerðir um hvert einstakt þeirra
110 kvæða sem Jón Helgason gaf
út í íslenskum fornkvæðum I-VIII
1962 til 1972, að undanskildum fá-
einum kvæðum sem höfundur hef-
ur áður sýnt fram á að séu kveðin
eftir bók á 17. öld. Gerð er grein
fyrir efni kvæðanna og reynt að
komast að aldri þeirra og uppruna
með athugunum á máli og öðrum
einkennum en þó umfram allt með
samanburði við hliðstæður í öð-
rum löndum. Helstu niðurstöður
eru kvæðagreinin hafi upphaflega
borist frá Noregi og að hluti kvæð-
anna hljóti að hafa borist til ís-
lands úr þeirri átt ekki síðar en á
15. öld, en ekki séu nein rök til að
sanna að þau hafi borist hingað
fyrr þótt það sé ekki óhugsandi.
Annar flokkur hefur borist hingað
frá Danmörku öllu seinna eða á
síðari hluta 16. aldar og jafnvel í
byrjun þeirrar 17. Þá telur höf-
undur að nokkru fleiri kvæði séu
frumort á íslandi en áður hefur
verið gert ráð fyrir."
Rangvellingabók
í tveimur bindum
Rangvellingabók nefnist
tveggja binda ritverk eftir Val-
geir Sigurðsson, sem Rangár-
vallahreppur hefur gefið út.
Á bókarkápu segir m.a.:
„Rangvellingabók er bók um
byggðarsögu, ættfræði og per-
sónusögu. Þar eru taldir allir
bæir sem vitað er um að verið
hafa í Rangárvallahreppi, rakin
saga þeirra, getið eigenda, sagt
frá landamerkjum og ítökum, og
birtar lýsingar jarðanna frá
ýmsum tímum. Skráðar eru
æviskrár allra bænda sem vitað
er um að verið hafi á jörðunum
frá landnámsöld til vorra daga.
Þar er getið ættar þeirra og
greint frá maka og börnum.
Sagt er frá helstu æviatriðum
þeirra og lýsing er á allmörgum.
Myndir eru af öllum þeim bænd-
um og húsfreyjum sem hægt
hefur verið að fá myndir af, alls
á fimmta hundrað manns.“
Bæði bindi Rangvellingabókar
eru 680 blaðsíður. Bókin er sett
og prentuð í Helluprenti á Hellu
og bundin hjá Arnarfelli. Jón
Þorgilsson, sveitarstjóri, sá um
útgáfuna. Formálar eru eftir
höfundinn og Árna Böðvarsson,
sem las yfir handritið fyrir
prentun.
Valgeir Sigurðsson

Fram að áramótum
bjóðum við fáeina
Toyota Corolla
Cressida og Coaster árgerðir 1982
með frá 12.000kr. afslætti
og allt að 25% láni til 6 mánaða!
Byrjið nýja árið á nýjum bíl — og á
kjörum sem bjóðast ekki daglega.
TOYOTA
TILBOÐ:
■ ;
TOYOTA
P. SAMÚELSSON & CO. HF.
UMBOÐIÐ
NYBÝLAVEGI 8
KÓPAVOGI
SÍMI44144
TIL
(SLANDS
Lestun í eriendum
höfnum
AMERÍKA
PORTSMOUTH/
NORFOLK
City of Hartlepool 27. des.
Mare Garant 14. jan.
City of Hartlepool 24. jan.
NEWYORK
City of Hartlepool 28. des.
Mare Garant 13. jan.
City of Hartlepool 25. jan.
HALIFAX
City of Hartlepool 30. des.
Stuölafoss 21. jan.
BRETLAND/
MEGINLAND
FELIXSTOWE
Eyrarfoss 3. jan.
Alafoss 10. jan.
Eyrarfoss 17. jan.
Alafoss 24. jan.
ANTWERPEN
Eyrarfoss 4. jan.
Alafoss 11. jan.
Eyrarfoss 18. jan.
Alafoss 25. jan.
ROTTERDAM
Eyrarfoss 5. jan.
Alafoss 12. jan.
Eyrarfoss 19. jan.
Alafoss 26. jan.
HAMBORG
Eyrarfoss 6. jan.
Alafoss 13. jan.
Eyrarfoss 20. jan.
Álafoss 27. jan.
WESTON POINT
Helgey 18. des
Helgey 11. jan.
NORÐURLÖND/
EYSTRASALT
BERGEN
Dettifoss 3. jan.
KRISTIANSAND
Dettifoss 8. jan.
Dettifoss 17. jan.
MOSS
Uðafoss 28. des.
Dettifoss 4. jan.
GAUTABORG
Uöafoss 29. des.
Dettifoss 5. jan.
KAUPMANNAHÖFN
Uöafoss 30. des.
Dettifoss 6. jan.
HELSINGBORG
Uöafoss
Dettifoss
HORSENS
Uöafoss
Manafoss
HELSINKI
Grundarfoss
GDYNIA
Grundarfoss
THORSHAVN
Dettifoss
VIKULEGAR
STRANDSIGLINGAR
-framog til baka
»rá REYKJAVÍK alla mánudaga
frá ISAFIRDI alla þrtöjudaga
frá AKUREYRI alla fimmtudaga
EIMSKIP
SlMI 27100
30 des
7. jan.
29. des
11. jan.
10 jan
12. jan.
30 des.