Morgunblaðið - 06.04.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 1983
17
Á hjara veraldar?
Kvíkmyndír
Ólafur M. Jóhannesson
Á HJARA VERALDAR?
Ilandrit og stjórn: Kristín Jóhannes-
dóttir.
Aðstoðarleikstjóri: Sigurður Pálsson.
Kvikmyndataka: Karl Óskarsson.
Hljóð: Sigurður Snæberg.
Leikmynd og búningar: Sigurjón Jó-
hannsson.
Förðun og hárgreiðsla: Guðrún Þor-
varðardóttir.
Klipping: Sigurður Snæberg, Híkon
Oddsson og Kristín Jóhannesdóttir.
Nafn á frummáli: Á hjara veraldar
(Rainbow’s End.)
Sýningarstaður: Austurbæjarbíó.
I ágætu viðtali sem Illugi Jök-
ulsson á við höfund kvikmyndar-
innar Á hjara veraldar, Kristínu Jó-
hannesdóttur, í ellefta tölublaði
Lesbókar, segir Kristín meðal ann-
ars um tilurð myndarinnar: „Ég
lagði upp með þá sannfæringu að
með því að reyna að komast sem
næst sjálfri mér; sýna einhverskon-
ar upprunalega mynd, tilfinningu,
lífssýn — reyna sem sé að birta það
sem ég ætti sannast; þannig myndi
ég finna leið til annars fólks, þó svo
það yrði ekki með nákvæmlega
sama hætti og í flestum þeim
myndum sem við erum yfirleitt að
horfa á.“ Sannarlega er lífssýn
Kristínar Jóhannesdóttur eins og
hún birtist i Á hjara veraldar nálæg
kvikmyndahöfundinum Kristínu
Jóhannesdóttur, en hversu nærri
hjarta hins almenna bíógests geng-
ur þessi sýn?
Eg get aðeins svarað fyrir sjálf-
an mig, að lífssýn Kristínar Jó-
hannesdóttur eins og hún er til-
reidd í kvikmyndinni A hjara verald-
ar gengur misnærri mínu hjarta.
Máski er það vegna þess að hjarta
mitt er karlkyns, en eins og Kristín
segir í fyrrgreindu Lesbókarviðtali,
þá er „... heiminum jú óumdeil-
anlega stjórnað gegnum maskúlin,
eða karlkyns, tilvísanir sem við
(konurnar) höfum aldrei fengið að
koma nálægt. Þess vegna hlýtur
staða okkar að vera hinum megin
við það táknmál sem búið hefur
verið til um heimsmyndina", en það
var einmitt táknmálið i kvikmynd
Kristínar sem fór að mestu fyrir
ofan garð og neðan hjá mér. Og þar
sem kvikmyndin Á hjara veraldar er
bókstaflega hlaðin margræðu
táknmáli er slæmt að skilja ekki
tilvísanirnar. Það má kannski segja
að það sé hægt að njóta þessarar
kvikmyndar án þess að brjóta stöð-
ugt heilann um hvert táknmálið
vísar; slík er fegurð sumra mynd-
skeiða að nægir alveg að falla i til-
finningarús.
Samt finnst mér eins og Kristin
sé í þessari mynd að reyna að segja
heillega sögu þriggja persóna;
dæmigerðrar fslenskrar húsmóður
sem gengur með brostna von um
listframa í útlandinu, og svo sonar
hennar sem á vissan hátt verður
hinum brostnu vonum móðurinnar
að bráð, og svo annað barn þessar-
ar konu sem er stúlka sem einnig
tapar fyrir aðstæðunum líkt og
móðirin — það er lokast inni í
valdahring karlmannsins. En þessi
valdahringur virðist í hugsýn
Kristínar, tengjast öllu því sem er
fjandsamlegt úr gróandi mannlifi í
skauti stóriðjulausrar náttúru.
Fannst mér býsna vel farið af
stað í myndinni við að sýna firr-
ingu fyrrgreindrar húsmóður, einn-
ig var mjög áhrifamikil stigmögn-
un undir lok myndarinnar, þegar
hin listhneigða kona er til moldar
borin og systinin eins og losna und-
an þeim öflum sem ætið heftu móð-
ur þeirra. Það var næstum eins og
hljómkviðan fullkomnaðist ef mað-
ur bara hefði skilið táknmálið um
miðbik myndar. Það var ekki nóg
að einstakar senur á þessu skeiði
myndarinnar hrifu augað og jafn-
vel klipu í hjartatugarnarnar, eins
og þegar byssukúla breytist i fugl i
fangi Arnars Jónssonar eða svipir
úr Hugsýn Einars Ben. birtast á
skjá Héðinshöfða. Frásögnin af sál-
arstríði systkinanna, sem Arnar
Jónsson og Helga Jónsdóttir leika,
er einfaldlega ekki nógu hnitmiðuð
og jarðtengd til að maður skilji
samhcngið milli upphafs myndar-
innar og enda. Þetta er ekki ósvip-
að og að horfa á steindan glugga f
kirkju. I lotningu skoðar maður
hinar einstöku glerflísar, en þegar
maður i sjónhending vill upplifa
fegurð gluggans, þá er eins og
myndirnar rfmi ékki saman og
áhorfandanum er fyrirmunað að
sjá gluggann i heild. Einkenni mik-
illa listaverka er að þar getum við
bæði dást að einstökum hlutum
verksins og heildarmynd þess. En
látum útrætt um inntak verksins
og form, en víkjum að hinum lif-
andi efniviði sem birtist i Á hjara
veraldar.
Það var aldeilis bráðsniðugt að
láta systkinin Arnar og Helgu leika
systkinin í myndinni. Ekki leynir
sér ættarmótið með þessum föngu-
legu systkinúm. Það hefur nú
hingað til ekki verið talið til fyrir-
myndar að gera upp á milli systk-
ina, enda leiðir slíkt oft meiri bölv-
un yfir fólk en séð verður i fljótu
bragði, samt get ég ekki stillt mig
um að bera leik þeirra Arnars
Jónssonar og Helgu Jónsdóttur
svolítið saman. Ég er orðinn dálitið
leiður á að hæla Arnari, en ekki er
hægt að segja annað en hann upp-
lifi hið vandasama hlutverk sonar-
ins með slikum hætti að fáheyrt
verður að teljast. Það er næstum
eins og maður sjái persónuleika
þessa unga manns leysast upp og
Móðirin (Þóra Friðriksdóttir) og sonurinn (Arnar Jónsson) snæða fisk í
hádeginu.
verða geðklofa að bráð. Ef Arnar
væri gæddur augnaráði Jack Nich-
olson myndi frammistaða hans f Á
hjara veraldar vekja heimsathygli
— og þarf kannski ekki augnaráð
Nicholson til. Leikur Helgu var
mun ójafnari, enda er hún með öllu
óvön kvikmyndaleik; þó stóð hún
jafnfætis bróður sfnum f þeim sen-
um er reyndu hvað mest á tilfinn-
ingastyrk eins og þegar hún slitur
sig lausa úr karlaveldinu undir lok
myndarinnar. Þóra Friðriksdóttir
er einnig óvön að standa fyrir
framan kvikmyndavél, en skilaði
hlutverki móðurinnar prýðilega.
(Jafn metnaðarfullur leikstjóri og
Kristín Jóhannesdóttir má ekki
láta lik anda, að það gerði hún Þóra
á lfkbörnunum.) Ég veit ekki hvort
ég á að minnast á aðra leikara
myndarinnar, því allt snérist jú
kringum þessi þrjú; en get þó ekki
stillt mig um að minnast á Hjalta
Rögnvaldsson, sem virðist einkar
vel lagaður fyrir kvikmyndaleik.
Rúrik Haraldsson bar af hvað
varðar framsögn í hlutverki rosk-
ins þingmanns, en hér var vel að
verki staðið hjá hljóðmanninum
Sigurði Snæberg. Fannst mér
hljóðupptakan heppnast ágætlega í
gegnum myndina, nema hvað á
nokkrum stöðum heyrðist lítt til
Arnars. Það er venjan að nefna
kvikmyndatöku i sömu andrá og
hljóðupptöku, og verð ég að hæla
Karli Óskarssyni og félögum fyrir
fagmannlega stjórn myndavéla.
Leikmynd og búningar Sigurjóns
Jóhannssonar eru með þeim ágæt-
um að maður tekur ekki eftir þeim
sérstaklega, svo vel falla þeir inn í
heildarmyndina.
Sem sagt, kvikmynd Kristinar
Jóhannesdóttur, Á hjara veraldar, er
hnökralaus tæknilega, raunar mjög
vel unnin og þar að auki gædd
skáldlegum anda sem ég tel að eigi
rætur að rekja ekki síður til aðstoð-
arleikstjórans Sigurðar Pálssonar
(sérstaklega ýmis tilsvör). En því
miður skortir eitthvert jarðsam-
band til að fuglinn nái að svifa al-
skapaður. Hitt er svo aftur annað
mál, að þótt karlkyns veru sem hef-
ir þann furðulega starfa hér úti á
hjara veraldar að dæma um kvik-
myndaframleiðslu heimsins skorti
innsæi til að samsamast drauma-
heimi Kristfnar Jóhannesdóttur, þá
er ekki þar með sagt að fullkomn-
ari verur annarsstaðar á hnettin-
um geti ekki komið auga á kjarn-
ann f þeirri mikilfenglegu lifssýn
sem hefir borið fyrir augu Kristín-
ar Jóhannesdóttur á Frakk-
landsströndu, þá hún leit í norður-
átt. Ég spái því að við verðum ekki
lengur á hjara veraldar þegar mynd
Kristínar hefir verið frumsýnd i
París, svo fremi sem atriðið með
pönkaranum og Jóni Sigurðssyni
verði klippt í burtu. Slík atriði
passa ekki lengur inn f islenska
kvikmynd. Svo langt hefur okkur
miðað þrátt fyrir allt, og þegar um
jafn stórfenglega myndsýn er að
ræða og hjá Krisinu Jóhannesdótt-
ur, kemur slíkt „andhvarf" ekki til
greina. En meðan ég man, þá ber að
þakka hinum stórgóðu íslensku
söngvurum sem undir forystu
hetjutenórsins_ Kristjáns Jóhanns-
sonar hljóma Á hjara veraldar; von-
andi berst söngur þeirra til fjar-
lægra stranda.
MEÐ EDDU TIL EVRÓPl l Sumarhús, t hótel, 1 tjaldsvæði J -og eigin bíD.
FERÐin HEFST MEÐ HÓTELDVÖL
SUMARHÚS í SKOSKU1 HÁLÖNDUNUM | HÓTEL - ÁFANGAR í BRETLANDI 1SUMARHÚS ! | í FRAKKLANDI |
við Lochcmhully vatn.
Bráðfalleg og vel búin hús. Þeim fylgir allt sem þarí
til dvalarinnar utan matur og drykkur.
Kostnaður hvers þátttakanda fyrir ferð með
ms. Eddu, og eina viku í sumarhúsi:
6 í hópi kr. 8.800 3 í hópi kr. 10.050
5 i hópi kr. 9.100 2 saman kr. 11.000
4 i hópi kr. 9.500
Þú ekur um Bretland áhyggjulaus þvi Swallow
hótelið pantar gistingu fyrir þig og þina áður
en þú leggur af stað.
11.457,-
íyrir manninn.
Innilalið: Sigling með Eddu Reykjavik - Newcastle - Reykjavik
9 nœtur á Swallow hótelum með morgunverði í tveggja manna
herbergi Brottiarir: 1/6. 8/6. 15/6. 22/6. 24/8 og 31/8
í FJÖGURRA TÍMA FJARLÆGÐ
FRÁ BREMERHAVEN
IFJOGURRA TIMA FJARLÆGÐ FRA BREMERHAVEN
er indœlis hótel í fögru umhverfi: Ferienhaus
Vier-Jahreszeiten í Hahnenklee.
Þar er gott að dvelja, njóta náttúrunnar og
skreppa í dagsíerðir um Norður-Þýskaland.
13.844,-
íyrir manninn,
far með ms. Eddu til og írá Bremerhaven og fjórar
nœtur ásamt hálfu fœði á þessu ágœta hóteli.
Endaðu meginlandsdvölina með 7 dögum
í sumarhúsi á Bretagne skaganum, eða annars
staðar í Frakklandi.
10.285,-
íyrir manninn
Innitalið Sigling með Eddu Reykjavik - Newcastle Reykjavik
Stgltng Dover - Calais - Dover og sumarhus i 7 daga
Brottlortrá Reykjavik: 1/6.8/6. 15/6.22/6.24/8 og 31/8
REIÐUBÚIN TIL ÞJÓNUSTU
í AÐALSTRÆTI7
FARSKIP
REYKJAVÍK SÍMI 2 5166
gengí 15.3 83
GYLMIR