Morgunblaðið - 06.04.1983, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. APRÍL 1983
Heba heldur
við heilsunni
Nýtt námskeið að hefjast.
Dag- og kvöldtímar tvisvar eöa
íjórum sinnum í viku.
Megrunarkúrar - Nuddkúrar
Leikíimi - Sauna - Ljós - Megrun
Sól-bekkir- Nudd - Hvfld - Kalíi -
Jane Fonda leikfimi
Innritun í síma 42360 - 40935
Heilsurœktln Heba
Auðbrekku 53. Kópavogi.
Heildsölubyrgöir:
Agnar Lúðvíksson hf.,
Nýlendugötu 21.
Sími 12134.
ALLTAFA FIMMTUDOGUM
BROSTU!
MYNDASÖGURNAR
Vikuskammtur afskellihlátri
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
BANDARÍSKA stjórnin hefur ákveðið að svipta ríkisstjórn
Rúmeníu beztukjarasamningum og refsa henni fyrir „mennta-
skatt“ á fólk sem vill fara úr landi. Bandaríkjamenn hafa haft
betra samband við Rúmeníu en önnur ríki í valdablokk Rússa
og ákvörðunin getur haft alvarlegar afleiðingar í Austur-Evrópu.
Menntaskatturinn var ákveðinn til að stöðva „atgervis-
f!ótta“, eða tryggja að ríkið fái endurgreiddan kostnað af
menntun fólks sem fer af landi brott. Skattgreiðslan er 80.000
kr. eftir 10 ára skyldunám og hækkar um 90.000 við hvert ár í
háskóla.
Nicolae Ceusescu forseti Kúmenfu.
aukin afrek" og á útifundi hrós-
aði forsætisráðherrann „þessum
ákafa byltingarmanni og ætt-
jarðarvini .. óþreytandi bar-
áttumanni frelsis og sjálfstæðis
alþyðunnar."
A sama tima og þjóðin hyllti
Ceusescu bárust óljósar fréttir
til Vesturlanda um tilraun til að
steypa honum af stóli. Fyrstu
fréttirnar hermdu að landherinn
hefði gert byltingartilraun í síð-
ari hluta janúar og að nokkrir
foringjar úr landhernum hefðu
verið líflátnir þegar upp komst
um samsærið. Samkvæmt ann-
arri útgáfu á fréttinni var reynt
að ráða hann af dögum. Síðan
var sagt í Washington að banda-
ríska utanríkisráðuneytinu
hefðu borizt fréttir um samsæri
í Rúmeníu samkvæmt tíu heim-
ildum.
Samsærisfréttirnar geta verið
sprottnar af óskhyggju Rúmena.
Þær kunna jafnvel að hafa verið
runnar undan rifjum Yuri Andr-
opov, sem er lítið um Ceusescu
gefið. Hvað sem því líður hafa
engar tilkynningar verið birtar
um að liðsforingjar hafi verið
lækkaðir í tign, hvað þá líflátnir
fyrir landráð. Breytingar í æðstu
stjórn rúmenska heraflans eru
að vfsu sjaldan kunngerðar
opinberlega.
Rúmenum refsað
egar þessar hömlur voru
boðaðar í nóvember varaði
Bandaríkjastjórn Nicolae Ceus-
escu forseta strax við því að hún
gæti ekki staðið við beztukjara-
samningana. Síðan hefur hún
reynt af fremsta megni að
hindra að Rúmenar glati þessum
fríðindum. Lawrence S. Eagle-
burger aðstoðarutanríkisráð-
herra fór til Búkarest í janúar
og reyndi að sýna rúmenskum
ráðamönnum að hendur Banda-
ríkjastjórnar væru bundnar
vegna afstöðu Bandaríkjaþings.
Hann skoraði á Rúmena að
endurskoða afstöðu sína. Allt
kom fyrir ekki.
Samkvæmt svokölluðum Jack-
son-Vanik-breytingarlögum eru
beztukjarasamningar Banda-
ríkjanna teknir til athugunar á
eins árs fresti og Rúmenum hef-
ur gramizt árlegar umræður í
Bandaríkjunum um afstöðu
þeirra til fólksflutninga úr landi.
Breytingarlögin beinast einkum
gegn kommúnistaríkjum, sem
leggja „meira en málamynda-
skatt á útflytjendur". Vegna
þessara iaga telur Bandaríkja-
stjórn að hún hafi ekki átt ann-
arra kosta völ en segja upp
samningunum við Rúmena.
Útflutningur Rúmena til
Bandaríkjanna hefur aukizt og
þeir tapa 200 milljónum dollara
á því að njóta ekki lengur beztu
kjara. Þetta er alvarlegt áfall á
sama tíma og Rúmenar skulda
vestrænum bönkum stórfé. Þeir
urðu að fresta greiðslu afborg-
ana flestra erlendra lána í fyrra
vegna skorts á erlendum gjald-
eyri. Tilkynnt var í janúar að af-
borgun eins milljarðs dala á
þessu ári yrði frestað ef sam-
komulag næðist ekki um
greiðslufrest.
Uppsögn samninganna getur
haft alvarleg áhrif á sjálfstæða
utanríkisstefnu Ceusescus og
hálfgerða uppreisn hans gegn
Rússum. Málið hefur vakið reiði
í Búkarest og Ceusescu hefur
sakað Bandaríkjastjórn um að
beita „kúgunarráðstöfunum".
Jafnframt varar hann við
„hefndarráðstöfunum". Ef Rúm-
enar stöðva greiðslur erlendra
lána getur það skaðað alþjóða-
bankakerfið.
Ceusescu hefur reynt að nota
sjálfstæða stefnu út á við til að
efla þjóðarstolt Rúmena, en
fylgir óbreyttri harðlinustefnu
heima fyrir. Landið er einangrað
frá umheiminum sem fyrr og
andófsmenn eru stöðugt barðir
niður. En mikil ólga ríkir undir
niðri vegna alvarlegrar óánægju
með matvæla- og orkuskort. Nú
orðið trúa fáir að Ceusescu sé
þróttmikill leiðtogi, sem reyni að
bæta kjör þjóðar sinnar.
Undanfarið hefur borið á ólgu
í Transylvaníu vegna ofsókna
gegn ungverska minnihlutanum
þar. Sambúð Rúmena og Ung-
verja hefur hríðversnað og það
veldur Rússum áhyggjum að
aldrei áður hefur eins litlu mátt
muna að tvö aðildarríki Varsjár-
bandalagsins fari í hár saman.
Ungverski minnihlutinn
krefst að ungverska verði jafn-
rétthá rúmensku, að ungverskir
skólar verði aftur opnaðir og
svæði, þar sem Ungverjar eru í
meirihluta, fái sjálfstjórn. Sú
stefna að gera ungverska íbúa að
Rúmenum hefur verið efld þrátt
fyrir hörð mótmæli Janos Kad-
ars, leiðtoga Ungverja. í nóv-
ember voru nokkrir leiðtogar
Ungverja handteknir, þeirra á
meðal skáldið Geza Szocs og
heimspekingurinn Attila Kov-
ács. í Búdapest hafa 70 mennta-
menn beðið Kadar að senda önn-
ur mótmæli.
Þrátt fyrir óánægju ungverska
minnihlutans og annarra lands-
manna var Ceusescu hylltur
innilega þegar hann varð 65 ára
nýlega. Sérstakur minnispening-
ur var sleginn, flokksmenn
hældu hetju sinni fyrir „tröll-
Síðan hefur Ceusescu sjálfur
verið bendlaður við annars kon-
ar samsæri — tilræðið við páf-
ann. Blaðið „Daily American" í
Róm bar fram þá furðulegu
ásökun að Ceusescu hefði vitað
um samsærið einum mánuði áð-
ur en reynt var að ráða páfa af
dögum. Blaðið sagði að Ceusescu
hefði reynt að fá Búlgara til þess
að hætta við þátttöku í samsær-
inu „eftir diplómatískum leið-
um“. Það sagði: „Hins vegar full-
vissuðu aðstoðarmenn forseta
Búlgaríu og leiðtoga kommún-
istaHokksins, Todor Zhivkov,
rúmenska embættismenn um að
þeir vissu ekkert um málið og
væru ekki viðriðnir slíka starf-
serni."
Allt virtist með felldu þegar
Ceusescu ávarpaði árlegan fund
yfirmanna landhersins skömmu
síðar og tilkynnti að e.t.v. yrði að
endurskoða á næsta ári ákvörð-
un síðan í fyrra um að hækka
ekki herútgjöld, ef raunverulegri
afvopnun yrði ekki fyrirsjáan-
leg. Herútgjöld nema 2,7 millj-
örðum lei (um 23 milljörðum
kr.). Jafnframt hvatti forsetinn
til aukins aga í hernum og krafð-
ist betri vígaðferða og aukins
skotkrafts.
Rúmenskir hermenn hafa ekki
tekið þátt í heræfingum Var-
sjárbandalagsins í 20 ár, heræf-
ingar hafa ekki farið fram í
Rúmeníu síðan 1964. í Búkarest
er stundum sögð þessi saga:
„Hvað tæki Rússa langan tfma
að komast til Búkarest, ef þeir
ákvæðu að gera innrás?" Svar:
„Það færi eftir því hvort þeir
mættu mótspyrnu, eða ekki. Ef
rúmenski herinn veitir viðnám
tekur það einn sólarhring. En ef
engin andspyrna er veitt tekur
það a.m.k. tvo sólarhringa. Þeir
verða fyrir töfum vegna þess að
þeim verður fagnað á svo mörg-
um stöðum þegar þeir sækja frá
landamærunum."