Morgunblaðið - 26.06.1983, Blaðsíða 9

ANDROPOV: Eiginkonan er
raunar gyðingaættar.
Andropov
þjarmar að
gyðingum
Gyðingar í Sovétríkjunum eru
nú um 2,3 milljónir. Kjör
þeirra hafa löngum verið
heldur bágborin, og ekki hefur
brugðið til hins betra í mál-
efnum þeirra, eftir að Yuri
Andropov komst til valda í
nóvember sl.
í apríl sl. hófst í Sovétríkj-
unum herferð gegn frekari
flutningum gyðinga til ísraels
og jafnframt áróðursstríð
gegn ísrael. Sérstakar and-
zíonistanefndir hafa verið
settar á fót um öll Sovétríkin
og dagblöð og sjónvarp flytja
nú reglulega greinar og þætti
um „ógnir zíonismans".
Yakov Fishman rabbíi við
samkunduhúsið í Moskvu er
æðsti fulltrúi gyðingdóms í
Sovétríkjunum. Hann hefur
fallizt á að taka virkan þátt í
þessari baráttu. Hann sagði
nýlega eftirfarandi í útvarps-
þætti um málefni gyðinga:
„Ég er sovézkur borgari og að-
ili að sovézku friðarnefndinni
og því geri ég skyldu mína
með því að ganga í and-zíon-
istahreyfinguna." Hann talaði
um að reyna „að beina á rétta
leið þeim, sem hafa villzt, og
að róa þá, sem orðið hafa
óðir.“ Rabbíinn sakaði ísra-
elsmenn um að „fara sömu
braut og nazistar á sínum
tíma“.
Nú hefur nálega tekið fyrir
allan brottflutning gyðinga
frá Sovétríkjunum. Tæplega
100 fluttust úr landi í apríl sl.
en um miðbik 8. áratugarins
fluttust að jafnaði 3000 gyð-
ingar frá Sovétríkjunum í
hverjum mánuði.
Eftir að Vesturveldin hófu
harða gagnrýni á sovézk yfir-
völd fyrir innrásina í Afgan-
istan árið 1979 var skyndilega
breytt um stefnu gagnvart
þeim, sem vildu flytjast frá
Sovétríkjunum. Eftir valda-
töku Andropovs hefur nálega
öllum hliðum verið lokað.
Hin harðvítuga stefna
gagnvart gyðingum í Sovét-
ríkjunum kemur dálítið und-
arlega fyrir sjónir í ljósi þess,
að eiginkona Andropovs er
gyðingur. Hann er þó ekki
einn sovézkra leiðtoga um að
hafa valið sér kvonfang af
gyðingaættum. Brezhnev
flokksleiðtogi sagði eitt sinn,
að hann og samstarfsmenn
hans gætu ekki verið gyðinga-
hatarar vegna þess að flestir
ættu þeir konu af gyðingaætt-
um. í þeim hópi eru Viache-
slav Molotof, fyrrum forsæt-
isráðherra, Andrei Andreyev,
sem sæti á í miðstjórn flokks-
ins, Voroshiloff marskálkur
og Nicholai Podgorny, en þeir
gegndu báðir forsetaembætti
í Sovétríkjunum.
— LAJOS LEDERER
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 1983
57
„ Viö erum ad drepa börnin okkar... Nú þegar barnadauöinn hefur aldrei verid
minni... eru mord ordin helsta dánarorsökin meöal smábarna — GLÖTUD ÆVIÁR
— AWDLÁT——
Lili Marlene er
orðin munaðarlaus
í síðari heimsstyrjöldinni
kyrjuðu hermenn bandamanna
iðulega lagið um „Lili Marlene"
sem raunar var samt þýzkt eins
og erkifjendur þeirra. Sá sem
orti ljóðið var einnig Þjóðverji,
Hans Leip að nafni, en hann lézt
nú fyrir skömmu að heimili
sínu, Fruhwilen í Sviss, 89 ára
að aldri.
Leip var ýmislegt til lista lagt
og var kunnur rithöfundur, mál-
ari og svartlistamaður. Hann
fæddist í Hamborg og faðir hans
var hafnarverkamaður. I fyrstu
lagði Leip stund á sjómennsku
og sundkennslu, en sneri sér síð-
ar að blaðamennsku og svartlist.
Leip skrifaði nokkrar skáld-
sögur, smásögur, gamanleikrit,
ljóð og sjálfsævisögu. Hann
hlaut skáldsagnaverðlaun þau
sem kennd eru við Thomas
Mann fyrir sögu sína Godekes
Knecht eða Þjónn Godekes.
Síðar hlaut hann prófessors-
nafnbót í listum og vísindum í
Hamborg, og vann hann þá að
myndskreytingum og litprent-
unum um hið sígilda viðfangs-
efni — ástina. En það virðist
samt hafa verið ljóðið um Lili
Marlene, sem varð mönnum ást-
fólgnast af öllu því sem hann
gerði.
Leip hóf gerð þess í Berlín ár-
ið 1914, en lauk því ekki fyrr en
1937. Hann var þá hermaður og
sagðist hafa verið með herdeild
sinni í Berlín, þegar fyrstu
hendingarnar urðu til, og hafa
átt þar tvær vinkonur — aðra að
nafni Lili og hina Marlene.
Lili var dóttir kaupsýslu-
manns í Berlín, en Marlene var
hjúkrunarkona í hernum. Leip
kvaðst hafa ort þrjú fyrstu er-
indi ljóðsins, en hann stóð á
verði undir ljóskeri í borginni en
fullgerði það ekki sem fyrr er
sagt fyrr en 1937. Norberg
Schultze samdi lag við ljóðið, en
það sló ekki strax í gegn.
Laginu var útvarpað til
bandamanna i Norður-Afríku í
áróðursdagskrá frá Þjóðverjum.
Það skipti þá engum togum, að
lag og ljóð náði hylli þeirra á
svipstundu, og segja má að
bandamenn hafi slegið eign
sinni á þetta hugljúfa afsprengi
Þjóðverjanna. Kunn þýzk söng-
kona flutti ljóð og lag í hinni
upphaflegu útgáfu, en flestir
þekkja þó þennan óð frá stríðs-
árunum í seiðandi og mögnuðum
flutningi þýzku söngkonunnar
Marlene Dietrich.
DIETRICH:
minnisstæðasti
flutningurinn.
SKILNAÐARMÁL
Dagsverk að tíunda eignirnar
Það tók réttinn heilan dag að gera lista yfir hin
stórkostlegu auðæfi Mohammed al-Fassi fursta
en trúlega mun það taka konuna hans fyrrverandi
eitthvað lengri tíma að rukka inn þá rúmu tvo
milljarða ísl. kr., sem hann skuldar henni.
Það var dómari í Los Angeles, sem úrskurðaði,
að furstinnunni Dena al-Fassi, sem er raunar
belgísk að þjóðerni, bæri helmingur eignanna
samkvæmt kalifornískum lögum vegna þess, að
þau hefðu verið búsett í Los Angeles. Furstinn býr
nú í Saudi-Arabíu ásamt fjórum eiginkonum sín-
um öðrum, tveimur börnum þeirra Denu og
tveimur kjörbörnum þeirra.
Aldrei fyrr hefur eins miklum ósköpum af pen-
ingum verið skipt milli hjóna við skilnað, en
furstinnan lét sér þó fátt um finnast. „Peningarn-
ir skipta mig ekki rnáli," sagði hún. „Það, sem mér
er efst í huga, er hvernig ég get fengið börnin mín
aftur. Ég hef ekki séð þau í átta mánuði."
Dómstóll í Florida hafði fyrr kveðið á um að
þau hjónin hefðu bæði fullan rétt til að umgang-
ast börnin en furstinn sinnti því engu þegar hann
fór til Saudi-Arabíu í október sl. að boði frænda
síns, Fahd konungs. Rétturinn í Los Angeles
bætti því þess vegna við úrskurðinn, að furstinn
hefði engan rétt að svo komnu til að hafa börnin
hjá sér.
Furstinnan fær nú í fyrstu umferð umráð yfir
því, sem eftir er af stórhýsi hjónanna við Sunset
Boulevard, en það var metið á rúmar 140 milljónir
ísl. kr. Hún býr nú í gestahúsinu því að villan
stórskemmdist í eldi og er talið, að einn nágranni
þeirra hjóna hafi kveikt í því í ofsabræði yfir
fádæma smekkleysi furstans. Hann hafði nefni-
lega látið mála allt húsið skærgrænt og mynda-
stytturnar í garðinum, sem voru í grískum stíl,
vorur allar málaðar í hörundslit.
Brunatryggingin, um 40 millj. ísl. kr., fellur að
sjálfsögðu í hlut furstinnunnar en annað verður
líklega torsóttara í greipar furstans. Þar á meðal
eru flugvélar, stór skemmtisnekkja, 38 bílar, 26
hross, dýragarður í Saudi-Arabíu, villur í Sviss og
á Spáni og a.m.k. fjögur hús í Bandaríkjunum.
Lögmaður furstinnunnar, hjónaskilnaðarsér-
fræðingurinn Marvin Mitchelson, viðurkennir, að
verkið sé erfitt en segir, að allt verði reynt með
málshöfðunum í öðrum ríkjum Bandaríkjanna og
utan þeirra. „Ég er vongóður um, að við náum
þessu öllu á endanum," sagði hann.
Furstinnan, sem er 24 ára að aldri, hitti Mo-
hammed al-Fassi fursta þegar hún var 15 ára
gömul skrifstofustúlka í London.
— CHRISTOPHER FRANCISCO
mmÁ NÆSTA LEITI
„Afrit“ af afkvæminu
Tæknilegri getu manna til
að fjarlægja eða koma fyrir
frjóvguðu eggi hefur fleygt
svo fram, að brátt hillir undir,
að fólk geti ákveðið það fyrir-
fram hvort það eignast son
eða dóttur. Þessi framtíðarsýn
vekur hins vegar upp ótal
spurningar um siðferðileg
efni, sem enn hefur ekki verið
svarað.
Við tilraunir á nautgripum,
sem farið hafa fram við há-
skólann í Colorado í Banda-
ríkjunum, hefur tekist að
finna hvort nýfrjóvgað egg
kemur síðar til með að verða
nautkálfur eða kvígukálfur og
hefur sú uppgötvun mikla
fjárhagslega þýðingu fyrir
mjólkurbændur, sem hafa lítil
not fyrir bolakálfana. Þegar
frá þessu var skýrt á ársfundi
Bandaríska vísindafélagsins í
síðasta mánuði, urðu um það
miklar og heitar umræður
hvort það væri siðferðilega
rétt að beita sömu aðferð þeg-
ar fólk ætti í hlut.
„Við höfum fundið aðferð til
að skera frjóvgað egg til helm-
inga,“ sagði dr. George Seigel,
prófessor, sem hafði orð fyrir
visindamönnunum, „og erum
raunar þegar farnir að veita
bændum þessa þjónustu. Við
skoðum annan egghelminginn
og finnum hvers kyns hann er,
og ef bóndinn er sáttur við
kynið, græðum við hinn helm-
inginn í kýrlegið. Þetta gerir
bóndanum líka kleift að ala
miklu fleiri kálfa undan sömu
gæðakúnni."
Dr. Seigel sagði, að kyn-
greiningin yrði þá fyrst full-
komin þegar unnt reyndist að
finna kynið á sjálfu sæðinu og
spáði hann því, að það tækist
innan fimm ára. „Núverandi
aðferð er ekki nógu góð en hún
verður brátt endurbætt. Það
verður e.t.v. bannað að beita
henni við mannfólkið en þó er
augljóst, að hún gæti stórlega
dregið úr fólksfjölguninni,"
sagði hann.
Fæstir geta gert sér grein
fyrir möguleikunum sem þess-
ari tækni fylgja. Einn er t.d.
sá að leyfa öðrum egghelm-
ingnum að verða að kálfi en
geyma hinn í frysti til að nota
síðarmeir. Þegar kálfurinn
væri orðinn að kú mætti taka
síðari egghelminginn, koma
honum fyrir í legi kýrinnar,
sem bæri þá kálfi, sem væri
alger eftirmynd af henni
sjálfri. Þannig gætu bændur
hreinræktað kúastofninn, haft
sömu Búkolluna á hverjum
bás en þó á ýmsum aldri.
Dr. Seigel sér fram á að
hægt verði að búa til mörg
eintök af sömu skepnunni með
því að skipta um sjálfa erfða-
vísana í frumunum.
„Ef þú skapaðir skepnu, sem
þér líkaði við, þá gætir þú
bara „afritað“ hana eins oft og
þú vilt,“ sagði hann.
— JOYCE EGGINTON