Morgunblaðið - 04.11.1983, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. NÓVEMBER 1983
25
saman bækur sínar þegar þýsku skipbrots-
tið iöðrandi í olíu framan við fætur þeirra.
Morgunblaðið/ Sigurgeir.
lenda í þessu. En það er ánægjulegt
að við gátum orðið að liði við að
bjarga nauðstöddum sjómönnum,"
sagði Jens óskarsson, skipstjóri á
Hópsnesi, að lokum. — HKJ.
ttúru-
tuspil
Morgunblaðið/ RAX
við hefðum farið frá björgunarbátn-
um einhverra hluta vegna, ja, þá
hefðum við lent í miklum vandræð-
um. Þá hefði þetta verið barátta á
milli okkar og máttarvaldanna, nátt-
úrunnar. Og eitt höfum við svo sann-
arlega lært hér: Atlantshafið á það
skilið að maður beri virðingu fyrir
því. Við vitum hvað þýsku sjómenn-
irnir þurftu að ganga í gegnum og
það á enginn maður að þurfa að
gera.“
Saucedo og Morrison luku miklu
lofsorði á dugnað og atorku íslensku
sjómannanna. „Það er eins og íslend-
ingar geti aldrei stillt sig um að
hjálpa enn frekar en ætlast er til af
þeim. Þeir sýna öðru fólki virðingu og
kurteisi. Þeir fylgdust vel með okkur
í þessari aðgerð, eins og alltaf áður,
og gættu þess að ekkert gleymdist.
Við myndum treysta þeim fyrir lífi
okkar hvenær sem er ekkert síður en
félögum okkar, sem við þurfum að
treysta svo mjög á,“ sögðu þeir.
Reynslan sýnir að þorskstofninn
þolir veiði upp að 400 þúsund tonnum
— sagði Guðjón Kristinsson á þingi FFÍ
„SEXTÍU ÁRA reynsla kennir okkur að þorskaflinn hefur ávallt sveiflast til
á nokkurra ára tímabili og virðist alltaf falla aftur eftir að hafa farið yfir 450
þúsund tonn. Ef við nýtum okkur þessar staðreyndir um aflann virðist mega
draga þá ályktun að það sem bæri að varast sé að fara mikið yfir 400 þúsund
tonn, og reyna þannig að draga úr niðursveiflunni sem á eftir fylgir,“ sagði
Guðjón Kristjánsson skipstjóri á Páli Pálssyni á þingi Farmanna- og fiski-
mannasambandsins, sem nú stendur yfir. Guðjón mælti fyrir munn Skip-
stjóra- og stýrimannafélagsins Bylgjunnar á ísafirði, en Bylgjumenn gerðu
það að tillögu sinni á þinginu að stefna skyldi að 400 þúsund tonna þorskafla
á næsta ári.
„Þess ber þó auðvitað að gæta,“
sagði Guðjón við blaðamann, „að
tiliagan er sett fram áður en Haf-
rannsóknastofnun opinberaði þá
skoðun sína að ástand stofnsins
nú byði ekki upp á meira en 200
þúsund tonna veiði. Miðað við
niðurstöður fiskifræðinga virðist
ekki ráðlegt að veiða mikið meira
en 300 þúsund tonn á næsta ári.
Mér finnst mjög hæpið að fara að
ráðum þeirra algerlega og veiða
ekki meira en 200 þúsund tonn,
einfaldlega vegna þess að það eru
of margir óvissuþættir í mati á
ástandi fisksins. Auk þess er það
engin algild regla að lítill hrygn-
ingarstofn gefi af sér lítinn afla.
Hér ræður náttúrufarið í sjónum
mjög miklu, en við lifum sennilega
á breytilegasta sjávarsvæði sem
um getur. Hitastig og ætisfram-
boð er síbreytilegt, og fiskurinn
hegðar sér aldrei eins frá ári til
árs. Það er því ekki hægt að draga
algildar ályktanir af mælingum
fiskifræðinga. Sextíu ára reynsla
hefur hins vegar leitt ýmislegt
merkilegt í ljós og ég tel miklu
nær að hafa hana að leiðarljósi,"
sagði Guðjón Kristjánsson.
Hér á eftir fer ræða Guðjóns á
þinginu um þorskafla á íslands-
miðum frá 1905 til dagsins í dag.
Kerfísbundnar sveiflur
„Árið 1905 er afli á íslandsmið-
um af þorski 92.130 tonn. Árið
1906 106.373 tonn og fer síðan
hægt vaxandi fram til 1914 og er
þá 188.498 tonn. Þá kemur sam-
dráttur í afla á þorski og aflinn
fellur í 136.099 tonn árið 1915 eða
um tæp 30%. Þar munar mest um
afla útlendinga, en athyglisvert er
að afli íslendinga minnkar líka, þó
svo að sókn útlendinga minnki
vegna heimsstyrjaldarinnar fyrri.
Þarna er því líka á ferðinni afla-
samdráttur af völdum náttúru-
legra aðstæðna, þá á ég bæði við
veðurfar og minnkandi þorsk-
gengd á miðin. Afli íslendinga var
tæp 80 þúsund tonn árið 1913 en
1914—’18 er þorskafli íslendinga á
bilinu 55—68 þús. tonn og er aftur
kominn í 82 þús. tonn 1920 og
heildaraflinn í 210 þús. tonn.
Þorskafli fer síðan vaxandi næstu
árin og er kominn í tæp 520 þús.
tonn 1933. íslendingar eru þá með
tæp 250.000 tonn og útlendingar
með 270.000 tonn. Þá fellur þorsk-
afiinn aftur á þremur árum um
140.000 tonn eða um 27%. Þorsk-
aflinn fer síðan aftur vaxandi
fram að síðari heimsstyrjöldinni,
en þá dettur veiði útlendinga alveg
út. Afli Islendinga fer vaxandi öll
árin sem síðari heimsstyrjöldin
stóð, öfugt við það sem gerðist í
fyrri heimsstyrjöldinni. Þorskafli
fer síðan vaxandi og kemst yfir
500 þús. tonn 1953 og í 546.768
tonn 1954 sem er mesti þorskafli
sem veiðst hefur á Islandsmiðum.
I sjö ár frá 1953—’60 er aflinn
450-540 þús. tonn. 1961-1971
350—470 þús. tonn. 1972—'82 er
aflinn 330—470 þús. tonn.
Frá síðari heimsstyrjöldinni
hefur þorskaflinn tekið sveiflur,
og minnkað niður í 344 þús. tonn
1967 eða um 100 þús. tonn frá 1964
á þremur árum. Aftur vex þorsk-
aflinn í 470 þús. tonn 1970. Fellur í
380 þús. tonn 1973 eða um 90 þús.
tonn. Þorskaflinn kemst niður í
330 þús. tonn 1978 og hefur þá ver-
ið 330—370 þús. tonn í 6 ár.
1979 fer aflinn aftur vaxndi og
kemst í 470 þús. tonn 1981, minnk-
ar í 390 þús. tonn 1982 og er enn -
minnkandi í ár. Ef hægt er að nota
þessa reynslu okkar af þorskaflan-
um sem viðmiðun, þá ætti aflinn
ekki að minnka mikið úr þessu, og
að líkindum fara hægt og sígandi
næstu ár.“
Þorskaflinn á íslandsmiðum
1923—1982 — meðaltal:
Tímabil Afli í tonnum
1923—’32 377.000
1933—’42 292.000
1943—’52 272.000
1953-’62 472.000
1963—’73 404.000
1973—’82 381.000
Ef tekið er meðaltal aflans síð-
ustu 60 ár, 1923—'82, er hann 367
þúsund tonn, síðustu 40 ár,
1943—'82, 383 þúsund tonn og síð-
ustu 20 ár 1963—’82, 394 þúsund
tonn. Mismunurinn á meðaltali
síðustu 60 ár og síðustu 20 ár er
aðeins 27 þúsund tonn.
Tel að mikið vanti í
grundvöll vísindamanna
— segir Steingrímur Hermansson forsætisráðherra
„ÉG HELD að það vanti óskaplega
mikið í þann grundvöll sem þarna er
á byggt og það er ákaflega skaðlegt
þegar við byggjum þetta mikið á
flskveiðum að geta ekki fengið upp-
lýsingar um það fyrirfram hverjar
líkur eru um ástandið í sjónum, hita-
stig, fæðu og þar með afkomu flski-
stofna. Eins og nú er fáum við þetta
nánast allt eftir á,“ sagði Steingrím-
ur Hermannsson, forsætisráðherra,
er Mbl. spurði hann álits á niður-
stöðum flskifræðinga um ástand
þorskstofnsins.
Steingrímur sagðist í upphafi
viðtalsins vera gáttaður á þessum
vinum sínum í Hafrannsókna-
stofnun, eins og hann orðaði það.
Hann sagði síðan: „Ég er með bréf
hérna skrifað í september 1980 og
þar leggja þeir til 450 þúsund
tonna veiði í þrjú ár og færa rök
að því, að bæði hrygningarstofn-
inn og heildarstofninn muni samt
sem áður fara vaxandi og segja
svo að eftir 1984 þurfi eitthvað að
draga úr, því þá komi veikir ár-
gangar inn. Það má segja að síðan
hafi allt gengið á hinn veginn, að
fiskifræðingarnir hafi lækkað sín-
ar áætlanir en náttúran orðið á
undan þeim og farið lengra niður."
Steingrímur bætti því við, að hann
gerði sér grein fyrir að þetta væru
erfið vísindi og hann vildi ekki
gera lítið úr þeim.
Forsætisráðherra var spurður
hvort ekki yrði farið að ráðum
fiskifræðinganna. Hann sagði það
ákvörðunarmál sjávarútvegsráð-
herra, én bætti við: „Ég met nú
kannski meira það sem ágætir sjó-
menn eru að segja mér, að það er
þorsklítið og þorsklaust. Ef það er
svo þá er ástandið áreiðanlega
miklu alvarlegra en fiskifræð-
ingar töldu og við megum ekki
eyða þorskstofninum. Það er alveg
ljóst.“
Útilokað að fara eftir þessum
tillögum um 200 þús. lesta afla
— segir Matthías Bjarnason fyrrverandi
sjávarútvegsráðherra
„ÞAÐ ER RETT að ég var sjávarútvegsráðherra, þegar „svarta skýrslan“
kom á sínum tíma, þar sem reiknað var með 230 þúsund tonna afla,“ sagði
Matthías Bjarnason, heilbrigðis- og tryggingaráðherra, í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins í gær. „Sú skýrsla var í rauninni miklu Ijótari en sú
sem núna er að birtast,” sagði ráðherrann ennfremur, „vegna þess að þá
voru útlendingar að veiðum inni í landhelginni með uppundir helming af
afla. Nógu Ijót er þó þessi skýrsla, ekki dreg ég úr því.
Á sínum tíma var gripið til
mjög ákveðinna aðgerða, svo sem í
friðunaraðgerðum og stækkun
möskva úr 135 millimetrum í 155.
Það tel ég að hafi gert einna mest
gagn í því að rétta stofninn við á
ný, því þetta dró mjög úr smá-
fiskadrápi. Nú hygg ég að smá-
fiskadráp sé ekki lengur alvarlegt
vandamál, það er næstum úr sög-
unni, þótt einstaka undantekn-
ingar kunni að finnast. Við eigum
hins vegar við önnur vandamál að
stríða nú, ekki síður erfið viður-
eignar. Þar nefni ég til dæmis vax-
andi sjávarkulda, sem hefur afar
mikil áhrif á vöxt fisksins. Þá er
það auðvitað mikið vandamál að
flotinn er of stór og ekki hefur
verið staðið nógu fast á bremsunni
í þeim efnum.
Við verðum að reyna að minnka
sóknina eins og mögulegt er, en ég
tel útilokað að farið verði að til-
lögum Hafrannsóknastofnunar
um 200 þúsund lesta þorskafla á
næsta ári. Við hreinlega getum
ekki staðið undir slíkum sam-
drætti með öðrum áföllum, sem
við höfum orðið fyrir. Þetta mál
verður væntanlega rætt á ríkis-
stjórnarfundi á þriðjudaginn, og
ég mun að sjálfsögðu standa með
sjávarútvegsráðherra í þeim að-
gerðum, sem nauðsynlegar eru og
nú verður gripið til. En það þekki
ég af eigin reynslu, að sjávarút-
vegsráðherra er ekki öfundsverður
af hlutskipti sínu, nú bíða vanda-
samar ákvarðanir," sagði Matthí-
as Bjarnason, fyrrverandi sjávar-
útvegsráðherra að lokum.
7 ^
Oskar Vigfússon, forseti Sjómannasambands Islands:
„Get ekki hugsað dæmið til enda“
„ÞESSAR niðurstöður Hafrann-
sóknastofnunar eru vægast sagt
óhugnanlegar. Ekki aðeins fyrir sjó-
mannastéttina heldur þjóðina alla.
Ég get hreinlega ekki hugsað þetta
dæmi til cnda,“ sagði Óskar Vigfús-
son, forseti Sjómannasambands fs-
lands, þegar blaðamaður bar undir
hann niðurstöður skýrslu Hafrann-
sóknastofnunar, þar sem m.a. er lagt
til að þorskaflinn á næsta ári verði
takmarkaður við 200 þúsund tonn.
„Ég átti von á að ástandið væri
slæmt, en ekki svona slæmt. Veiði-
tregðan á þessu ári benti auðvitað
til að ekki væri von á góðu. Við
náum ekki að afla upp í tillögur
fiskifræðinga í ár, hvað þá meira.
Og það þrátt fyrir það að við erum
með fullkominn og reyndar alltof
stóran fiskiskipaflota. Það má því
segja, að þessar nýju niðurstöður
séu í rökréttu framhaldi af því
sem hefur verið að gerast. En
þetta er miklu svartara en mig
óraði fyrir.
Fyrir sjómenn sem slíka eru
þetta hrikaleg tíðindi. Sjómenn
hafa orðið fyrir miklum skakka-
föllum í ár og í fyrra, og ég full-
yrði að kjaraskerðing þeirra hefur
orðið miklu meiri en almennt hjá
launþegum í landinu. Og ef þetta
bætist nú ofan á, að ekki verði
veitt meira en 200 þúsund tonn af
þorski á næsta ári, þá segi ég bara:
Guð hjálpi mínum umbjóðendum.“