Morgunblaðið - 07.12.1983, Blaðsíða 1
W ashingtonpistill 34
Mannheimar ... 36
Bréf til ráöherra ... 38
Fagranes 20 ára 39
Saga Stuðmanna 42
Bílar 44
Miðvikudagur 7. desember
Heimavistarskólar 46
Bókmenntir 48/49
Skattar 52/54
Listasafn Íslands 55
Fólk í fréttum 57
Velvakandi 60/61
Kaflabrot
úr lífssögu
Guðmundar
í Víði,
„Með viljann
, að vopni"
Eg gleymdi oft að kveikja ljósin eftir að
skyggja tók og þá lentu ýmsir, sem
komu til að finna mig, í vandræðum.
Það má segja, að ég hafi verið fremur
tillitslaus við þá sjáandi.“
Þannig farast Guðmundi Guðmundssyni, for-
stjóra Trésmiðjunnar Víðis, orð í bók um ævi hans
og störf, sem bókaforlagið Vaka gefur út nú fyrir
jólin. Höfundur bókarinnar er Kjartan Stefánss-
on, en hún heitir „Með viljann að vopni“.
Hildur Bjarn-
ardóttir, móðir
Guömundar,
með syni sína
þrjá fjórum ár-
um eftir aö hún
var orðin ekkja.
Guðmundur er
fremst á mynd-
inni.
Mörgum þykir með ólíkindum hve
fótviss og öruggur Guðmundur er og
hversu lítiö sjónleysið viröist há hon-
um í störfum og öðru návígi viö um-
hverfið. Hér er hann með yngsta son-
inn, Guðmund Víöi, á háhesti í garðin-
um heima á Víðivöllum.
Morgunblaðið hefur fengið leyfi
útgefanda til þess að birta nokkur
kaflabrot úr bókinni og fara þau
hér á eftir:
Sprengjan stóra
Sjöundi kafli bókarinnar heitir:
Gamli bærinn og sprengjan stóra.
Þar segir frá bernskudögum Guð-
mundar í Reykjavík, uppvexti
hans og minningum. Gripið er
niður í kaflann, þegar dregur að
þeim örlagaríku þáttaskilum í lífi
hans, er hann missir sjónina:
Það var enginn venjulegur vet-
ur, sem gekk í garð, þegar ég var
sjö ára, heldur frostaveturinn
mikli 1918.
Dag eftir dag var yfir 20 stiga
frost eftir áramót og fram eftir
vetri í Reykjavík, höfnin var full
af ís og Faxaflói var ísi lagður svo
langt sem augað eygði. Kuldinn
var óskaplegur inni, þótt kynt
væri með kolaofni og ekki þryti
kol hjá okkur allan veturinn. Ég
hef aldrei hvorki fyrr né síðar ver-
ið jafn feginn að skríða undir
sæng á kvöldin.
Öll él birtir þó upp um síðir.
Vorið var komið og enn einn sól-
skinsdagurinn í maí runninn upp.
Kuldi og hrollur voru að baki, lóan
kvakaði úti í móa og krían var
komin í Hólmann í Tjörninni.
Börnin voru líka árviss vorboði.
Eftir langan og dimman vetur
tíndust þau út úr lágreistum hús-
SJÁ BLS. 40 og 41
unum og fylltu stræti og torg með
hrópum og köllum.
Þennan sólskinsdag i maí
heyrðist nýtt hljóð frá leikjum
strákanna á Grettisgötunni, hátt
og hvellt eins og byssuskot. Þarna
var eitthvað spennandi á ferðinni.
Ég fór strax út til að athuga
málið. Strákarnir voru með pípu-
lykla, sem þeir fylltu með brenni-
steini af eldspýtum og settu nagla
í endann. Þeir slógu naglanum í
stein og við það kom sprengingin.
Þetta þurfti ég að prófa. Ég vissi
hvar sprengjupatróna var geymd
og náði í hana. Hún var tveir
þumlungar á lengd, opin í annan
endann. Ég hafði komist yfir
stærri sprengju en strákarnir og
var ekki laust við, að ég væri
hreykinn af sjálfum mér.
í barnaskap mínum kveikti ég í
patrónunni og hún sprakk í hönd-
um mér. Vinstri höndin dofnaði
upp og ég fékk eins og högg á and-
litið.
Ég hljóp heim alblóðugur. Það
var strax farið með mig vestur á
Landakotsspítala, þar sem gert
var að sárunum.
Ég hafði misst framan af
nokkrum fingrum vinstri handar
og sprengjuflísar lentu víðar í
mér, meðal annars í vinstra auga.
Ég lá á Landakoti i viku tíma.
Einhverra hluta vegna fékk móðir
mín ekki að koma í heimsókn
fyrstu dagana og er mér það
minnisstæðast frá spítaladvölinni
hve órótt mér var innanbrjósts
vegna þess.
Guðmundur bætti því við, að vel
hefði verið hugsað um sig á
Landakoti, en það var ekki i
mannlegum mætti að bjarga sjón-
inni á vinstra auga.
Hann hafði sprengt stærstu
sprengjuna í hverfinu.
Bjarmi á austurlofti
Áttundi kafli bókarinnar ber yf-
irskriftina „Vor í Kaupmannahöfn
og brostnar vonir". Þar segir:
Guðmundur hélt upp á áttunda
afmælisdaginn sinn 4. júní 1918,
blindur á öðru auga. Það var eng-
inn gleðidagur eins og á stóð, en
fjölskyldan á Grettisgötu 52 var
heilsteypt og sterk og tók því með
æðruleysi, sem að höndum bar, —
þetta hefði líka getað farið verr.
Hver stórviðburðurinn rak ann-
an á árinu 1918. Árið hófst með
fádæma frosthörkum. Katla gaus
um haustið og eyddi bæjum og
fénaði í Meðallandi.
Um það bil sem gosinu var að
ljúka hófst einn mesti hörmunga-
tími, sem yfir Reykjavík hefur
gengið, þegar spænska veikin geis-
aði og lagði um 260 bæjarbúa í
valinn áður en yfir lauk.
Þá stóð móðir Guðmundar ein
uppi í húsinu og hjúkraði sonum
sínum og fjölskyldunni, sem leigði
hjá henni.
Heimsstyrjöldinni fyrri lauk 11.
„Menn þroskast á því að glíma við
verkeftiin og uppfylla sína skyldu í lífinuu