Morgunblaðið - 21.12.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 1983
þennan aldursflokk eiga að inni-
halda meiri fróðleik, og bókin
inniheldur ekki samhengislausar
myndir eins og fyrir þau yngstu
heldur er hér um sögur og ævin-
týri að ræða og fjölfræðibækur.
Þegar börn eru orðin 6 ára og
eldri, þá er sjóndeildarhringur-
inn orðinn stærri og börnin eru
orðin meiri þátttakendur í lífinu.
Þau eru að byrja í skóla og um-
gangast stærri hóp barna og
endurspeglast þetta í leikföng-
um barnanna. Á þessum aldri
hafa börnin líka meira vald á
hreyfingum sínum og þau eru
orðin skynugri, leikföngin eru
því orðin fíngerðari og flóknari.
Leikföng til ímyndunar- og hlut-
verkaleikja skipa ennþá veiga-
mikið hlutverk hjá þessum ald-
ursflokki eins og leikföng til
mömmuleikja. Þá eru farartæki
af mörgum gerðum og stærðum
vinsæl svo og umferðarmerki.
Menn og dýr úr tré eða plasti.
Handbrúður og einfaldar
strengjabrúður. Leikföng til að
raða og aðgreina eins og athygl-
isspil, púsluspii, myndþrautir,
klukka, hnattlíkan, segulstál,
vog, málband og tafl eru góð
leikföng, því á þessum aldri er
nauðsynlegt að börnin geti notað
leikföngin á margvíslegan hátt
með ólík markmið í huga. Því
fleiri þátta í persónuleika barns-
ins sem leikfangið höfðar til því
betra. Leikföng til hreyfileikja
eru orðin mun grófari á þessum
Stór leikföng fyrir lítil börn
og lítil leikföng fyrir stór börn
Leikföng eru mikilvæg uppeld-
istæki og í umgengni við leikföng-
in fær barnið ómissandi undirbún-
ing undir ókominn tíma og kröfur
er mæta því er leiknum sleppir.
Þegar valin eru leikföng er því
margs að gæta. Barnavinafélagið
Sumargjöf rekur leikfangaverslun-
ina Völuskrín í Reykjavík, og renn-
ur ágóði verslunarinnar til upp-
byggingar barnaheimila í borginni.
Þar er hægt að kaupa leikföng,
sem hafa verið sérstaklega valin
með tilliti til þroska barnsins og
eiga að stuðla að eðlilegum fram-
förum. Völuskrín hefur einnig
haldið leikfangasýningar fyrir dag-
mömmur, sem starfa í Reykjavík
og nálægum bæjarfélögum.
Kennslugagnasýningar hafa verið
haldnar í versluninni fyrir kennara
víða af landinu. Einnig hefur verið
gefinn út bæklingur á vegum Völu-
skríns til leiðbeiningar um val á
leikföngum og ætlum við að glugga
örlítið í hann hér auk þess sem við
ræddura við Margréti Pálsdóttur
fóstru, sem er framkvæmdastjóri
verslunarinnar.
Fyrir börn á fyrsta ári er
leikföngunum skipt niður í fjóra
flokka, þ.e. leikföng til að horfa
á, eins og hringlur mismunandi
að lit og lögun, óróar, mislit
bönd og myndir af hlutum úr
umhverfi barnsins. Á þessum
fyrstu mánuðum eru börnin að
læra að samhæfa augu og hend-
ur og þarna fá þau eitthvað til að
horfa á og teygja sig eftir. Þegar
valin eru leikföng til að hlusta á
eins og bjöllur, spiladósir, velti-
leikföng, pottar og sleifar er
nauðsynlegt að þessi leikföng
hafi notaleg hljóð en séu ekki of
hávær, að sögn Margrétar Páls-
dóttur. Leikföng til að bragða á
og finna lykt af, eins og nag-
hringir og ýmis leikföng úr
gúmmí, tré og plasti eru mikil-
væg , því munnurinn er það
skynfæri, sem fyrst þróast. Á
þessum aldri eru börn líka að
taka tennur og klæjar þá í góm-
inn. Þá eru leikföng til athafna
og hreyfileikja, eins og tusku-
brúður og -dýr, kubbar, keilur,
bílar og bátar, gönguhjól og
leikföng í bað, t.d. plastdýr og
bátar. Það sem er sammerkt með
leikföngum yngstu barnanna er
að það verður að vera auðvelt að
halda þeim hreinum og þau
verða að þola harkalega með-
ferð. Nauðsynlegt er að hafa í
huga að leikföng þurfa að vera
stór fyrir lítil börn en lítil fyrir
stór börn.
Heppileg leikföng fyrir börn á
öðru og þriðja ári eru til dæmis
leikföng til hermileikja, eins og
brúður, bangsar, mjúk dýr,
veski, símar og einföld búsáhöld
að sögn Margrétar. Á þessum
aldri byrja börnin að fara í svo-
kallaðan mömmuleik, bæði
strákar og stelpur og það er
mikilvægt að átta sig á því, að
leikföng geta haft áhrif á við-
horf barns til jafnréttis kynj-
anna. Þá eru leikföng til að raða
og aðgreina mikilvæg til að
þroska athyglisgáfuna, og má
þar nefna leikföng eins og ífellu-
spil, röðunarsett og tréperlur til
að þræða upp á band, svo eitt-
hvað sé nefnt. Þá eru það leik-
föng til hreyfileikja eins og stór-
ir boltar, leikföng til að draga á
eftir sér eða ýta á undan sér. Þá
má nefna leikföng til sandleikja,
eins og fötur, skóflur og sigti. Og
leikföng úr plasti til vatnsleikja
í baði . Leikföng til skapandi
leikja eins og stórir litir, blöð og
leir. Leikföng til að mynda hljóð,
svo sem spiladósir og ásláttar-
hljóðfæri, og myndabækur. í
þeim bókum eiga allar myndir
að vera stórar, skýrar og einfald-
ar og af mönnum, hlutum og
dýrum, sem börnin þekkja.
Fyrir börn á aldrinum 3—6
ára eru hermi- og ímyndunar-
leikirnir áfram mikilvægir.
Leikir, leikföng og spil geta haft
áhrif á viðhorf barns til um-
hyggju fyrir öðrum. Og má í
þessu sambandi nefna mömmu-
leikina, að sögn Margrétar. Til
viðbótar við brúður, brúðuföt og
bangsa má nefna ýmsa fylgihluti
eins og brúðurúm, vöggu, vagn
og sængurföt. Bollastell og búsá-
höld. Sveitabæ, dýr úr plasti eða
tré. Bíla, báta, flugvélar og
járnbrautalestir. Þegar börn eru
komin á þennan aldur, þá eru
handahreyfingar þeirra orðnar
mun fínlegri og þau taka ekki
lengur utan um hlutina með allri
hendinni heldur er komið sam-
spil á milli þumalfingurs og vísi-
fingurs. Til að þroska handa-
hreyfingarnar eru leikföng til
byggingaleikja góð. í þessu sam-
bandi má nefna kubba af mörg-
um stærðum og gerðum og leik-
föng til að setja saman. Leikföng
til að raða og aðgreina eru líka
mikilvæg. Leikföng eins og
púsluspil, samstæðuspil, þar sem
börnin þurfa að flokka saman
myndir og liti, einföld ten-
ingaspil og myndþrautir. Þá eru
það leikföng til hreyfileikja, eins
og boltar, kaðalstigar og sippu-
bönd. Eru þessi leikföng ætluð
til að þjálfa grófari hreyfingar
að sögn Margrétar. Leikföng til
sköpunarleikja, eins og litir,
pappír, skæri, lím og saumakort
eru vinsæl. En það þarf ekki að
kaupa þetta allt í búðum, því
ýmiss konar pappír eða annað
dót fellur til á heimilunum, sem
börnin geta notað til föndurs,
eins og Margrét benti okkur á.
Leikföng til að mynda hljóð eru
líka góð, eins og trommur, takt-
pinnar, bjöllur og bjölluhringir,
hristur og sílófónar. Bækur fyrir
aldri, því börnin stækka ört og
veitir ekki af hreyfingunni. Klif-
urleikföng eins og rimlar og
kaðlar eru vinsæl, svo og sippu-
bönd, stultur og flugdrekar. Á
þessum aldri eru leikföng til að
mynda hljóð orðin eins og venju-
leg hljóðfæri, hér er um að ræða
trommur, þríhorn, sílófóna, og
munnhörpur. Þá eru ýmis leik-
föng til byggingarleikja, eins og
mekkanó, verkfæri til smíða og
samsetningarkubbar. Leikföng
til skapandi starfs eru sem áður
litir, pappír, leir, lím, skæri,
vefstólar, strammi, garn og
strigi, krítartöflur og krít. Hvað
bækur varðar, þá eru bækur
fyrir þennan aldur orðnar mun
fróðlegri, svo sem fjölfræðibæk-
ur um mannslíkamann, mismun-
andi lifnaðarhætti, önnur lönd,
dýr, plöntur og himintunglin svo
og vísnabækur og þulur auk
sögubóka og ævintýra.
Sagði Margrét Pálsdóttir hjá
Völuskríni að vert væri að benda
á, að flest þeirra leikfanga, sem
talin hafa verið upp sem heppi-
leg fyrir ákveðna aldurshópa
barna, hafi að sjálfsögðu gildi
fyrir börn sem eru bæði yngri og
eldri en þessi flokkun gefur til
kynna. Hvað varðar leikföng
fyrir þroskahefta, þá þurfa þau
engin sérleikföng heldur leik-
föng sem hæfa þroskastigi
þeirra.
Hið íslenzka fomritafélag:
Fagurskinna og síðasta
bindi íslendingasagna
ÁRSFUNDUR Hins íslenzka
fornritafélags var haldinn fyrir
skömmu. Fundarstjóri var dr.
Gylfi Þ. Gíslason og fundarritari
Eiríkur Hreinn Finnbogason.
í fréttatilkynningu frá félag-
inu segir: „Á fundinum gerði
forseti félagsins, dr. Jóhannes
Nordal, grein fyrir starfsemi
félagsins, en hún hefur farið
vaxandi undanfarin ár. Á árinu
1982 kom út nýtt bindi af forn-
ritunum, Danakonunga sögur, í
útgáfu dr. Bjarna Guðnasonar,
prófessors. Hafa Danakonunga
sögur ekki áður verið gefnar út
á Islandi, og hefur þessi útgáfa
því vakið verulega athygli. Nú
er mjög langt kominn undir-
búningur næsta bindis, sem
verður Fagurskinna í útgáfu dr.
Bjarna Einarssonar, og er gert
ráð fyrir, að hún komi út
snemma á næsta ári. Einnig er
langt á veg kominn undirbún-
ingur síðasta bindis íslend-
ingasagna, en í því verða m.a.
Harðar saga og Hólmverja og
Flóamanna saga. Fleiri bindi
eru í undirbúningi, en meðal
helztu verkefna félagsins á
Biskupasagna, sem munu verða
fjögur bindi.
011 bindi, sem út eru komin
af fornritunum, átján að tölu,
hafa verið ljósprentuð á síðustu
árum, og leggur félagið áherzlu
á, að þau séu ætíð fáanleg hjá
bóksölum.
Á fundinum kom fram al-
mennur áhugi á því að efla út-
gáfu félagsins og kynna hana
sem bezt fyrir almenningi, enda
bera rit félagsins af öðrum út-
gáfum fornritanna, sem völ er
á.
í stjórn Hins íslenzka forn-
ritafélags voru endurkjörnir dr.
Jóhannes Nordal, forseti, Bald-
vin Tryggvason, ritari, Óttarr
Möller, gjaldkeri, og meðstjórn-
endur dr. Jónas Kristjánsson
og Andrés Björnsson."