Morgunblaðið - 09.05.1984, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. MAÍ 1984
31
Athugasemdir við frum-
varp til laga um atvinnu-
réttindi skipstjórnarmanna
— eftir Guðjón
Ármann Eyjólfsson
Eitt af þeim málum, sem á að
afgreiða í vorönnum Alþingis og
að því er virðist með hraði eru lög
um atvinnuréttindi skipstjórn-
armanna.
Frumvarp til þessara laga kom á
borð þingmanna skömmu fyrir
páska.
Ég undirritaður tel eðlilegt og
sjálfsagt, að Stýrimannaskólunum
í Reykjavík og Vestmannaeyjum
hefði verið sent frumvarpið með
góðum fyrirvara og gefið tækifæri
til þess að gera athugasemdir við
það og leggja fram tillögur. Af
skiljanlegum ástæðum koma skól-
arnir þarna ekki lítið við sögu og
eiga að fá að vera með í mótun
stefnu í þessum málum. Atvinnu-
réttindi í frumvarpinu eru byggð á
þeirri kennslu, sem nú þegar er
fyrir fjögur stig skipstjórnar-
fræðslunnar. Frumvarpið hefur
ekki heldur verið sent Farmanna-
og fiskimannasambandi íslands
eða aðildarfélögum þess til um-
sagnar. Fulltrúi frá FFSÍ á þó
sæti í nefndinni. Ég bið aila þing-
menn, sem endanlega eiga að
greiða atkvæði um málið að at-
huga vel hvernig hefur verið stað-
ið að málum. Hér er á ferðinni
frumvarp, sem varðar miklu fyrir
sjómannastéttina, sjómanna-
fræðslu í landinu og öryggi allra
sjófarenda.
Skólarnir, stéttarfélög og stjórn
FFSÍ verða að taka málið til
gaumgæfilegrar athugunar. Auð-
vitað áttu þessir aðilar að fá að
fylgjast betur með málinu í undir-
búningi en verið hefur.
í síðasta tölublaði Sjómanna-
blaðsins Víkings skrifar Hjálmar
Guðmundsson vélstjóri á m/s
Herjólfi og varaformaður Vél-
stjórafélags Vestmannaeyja um
vélstjóranámið: „Annars væri fróð-
legt að fá upplýsingar frá þeirri
nefnd, sem fjallað hefur um breyt-
ingu á réttindum vélstjóra og eins ef
verið er að fjalla um breytingu á
skólanum í einhverri nefnd eða frá
stjórn skólans."
Nýskipuð Öryggismálanefnd Al-
þingis verður skilyrðislaust að
fjalla um þetta mál.
Taka verður tillit til mikilla
breytinga í menntun og á mönnun
skipa í samræmi við samþykktir
Alþjóða siglingamálastofnunarinnar
(IMO) um þjálfun sjómanna, at-
vinnuskírteini og varðstöðu
(STCW-samþykktin; STCW:
Standards of Training, Certificat-
ion and Watchkeeping for Seafar-
ers). Samþykkt þessi tók alþjóð-
legt gildi 28. apríl sl. Þá höfðu
lönd með meira en 50% af heild-
artonnafjölda í heiminum undir-
ritað samninginn. Siglingamála-
stofnun ríkisins er nú að kanna
hvernig eðlilegast sé að standa að
undirbúningi á staðfestingu þess-
arar samþykktar. Mikilvægt er að
íslendingar geri það sém fyrst.
Meðan svo er ekki og samþykkt
þessi er lítt kunn hér á landi er
óráðlegt að breyta umsvifalaust
lögum um atvinnuréttindi skip-
stjórnarmanna og þá á þann veg
að verlega er dregið úr kröfum til
menntunar, réttindi hækkuð og
stýrimönnum fækkað. { lokakafla
laganna er meira að segja tillaga
um sjálfdæmi ráðherra og lagt til
að lögfesta þá lögleysu, sem hefur
viðgengist áratugum saraan að
veita undanþágu frá að fullnægja
skilyrðum laga um menntun og
ýmis önnur ákvæði.
Mér er til efs að nefnd sú sem
lagði þetta frv. fyrir Alþingi hafi
haft STCW-samþykktina til
hliðsjónar. Hið eina sem hefur
birst úr þessari samþykkt á ís-
lensku eru vaktreglur skipstjóra
og stýrimanna á siglingavakt.
STCW-samþykktin fjallar auk
þess um menntunarkröfur til yfir-
og undirmanna á hinum ýmsu
gerðum skipa, þjálfun á siglinga-
tæki og öryggismál skipa. Á
grundvelli þessarar samþykktar
fá allri skipverjar sérstaka þjálf-
un. Norðmenn settu t.d. reglugerð
6. desember sl. um þjálfun og kröf-
ur til menntunar hjálparmanna í
vél og háseta á norskum skipum.
Orðið háseti verður ekki lengur
notað. Nýtt starfsheiti — skibs-
mekaniker — skipstæknir? —
kemur í staðinn. Til að öðlast
þetta starfsheiti þarf minnst 3 ára
bóklegt og verklegt nám til sjós og
í landi.
Fyrst og fremst með tilliti til
þessarar sérstöku þjálfunar hefur
mönnum verið fækkað um borð í
skipum í harðnandi samkeppni
kaupskipa. Sjómannastarfið verð-
ur viðurkennt og lögverndað sem
sérstakt starfsheiti. STCW-sam-
þykktin er fyrsta tilraun sem gerð
er til að allir sæfarendur hafi
samsvarandi þjálfun og menntun
og sömu kröfur séu gerðar í hinum
ýmsu löndum heims til skipstjórn-
armanna.
f nefndu frumvarpi er ekkert
tillit tekið til þess að tækjakostur
skipa og menntunarkröfur ó öllum
sviðum þjóðlífsins og í öllum stétt-
um hafa stóraukist, m.a. þessvegna
er engin ástæða til að hækka rétt-
indi úr 1. stigi, hvað þá að láta þau
verða afturvirk. Miðað við aðrar
stéttir er stefnt í þveröfuga átt
með sjómannastéttina. Allar aðr-
ar stéttir reyna að sannfæra
löggjafann og alla aðra að starf
þeirra sé svo vandasamt og
ábyrgðarmikið að lengri menntun
sé nauðsynleg.
Nám í 1. stigi hefur í reynd ver-
ið áfanganám, en mikil hætta er á
að það verði það ekki, ef réttindi
eru hækkuð í 240 rúmlestir. Menn
láti þar við sitja og treysti á VII.
kafla laganna, þar sem sérstök
mönnunarnefnd á að fá heimild til
að víkja alveg frá því sem lögin
kveða á um. Furðuleg tillaga. Ef
allt um þrýtur þá er von um að
ráðherra bjargi við málum, því að
lagt er til að hann leggi endanleg-
an úrskurð á málið, ef nefndin
synjar umsókn um undanþágu.
Þessi síðasti kafli gefur einnig út-
gáfustjóra undanþágu hægan leik
fyrir utanríkissiglingar 240 rúm-
legsta skipa — „með tilliti til hag-
ræðingarráðstafana" heitir það í
17. gr. frv. Það gæti sennilega vel
átt við, ef skipið væri að veiðum í
fiskveiðilögsögunni, nær 200 sjó-
mílur frá landi. Kennarar og
prófdómendur flestir við Stýri-
mannaskólann telja að alls ekki
eigi að hreyfa neitt við réttindum
1. stigs. Ekkert mælir með stækk-
un réttinda, en margt mælir gegn
því, þá sérstaklega aukinn tækja-
kostur, stærri veiðarfæri og sterk-
ari, hertar kröfur um meðferð afla
o.fl; minna öryggi skips og áhafnar.
Fyrirkomulag það sem tekið var
upp með lögum 1972, að skipta
náminu í fjögur stig og 1. stigið sé
einvörðungu fyrir fiskimenn hefur
reynst vel. Fyrsta stigið er alhiiða
undirbúningur undir hærri stig
skólans og sérstakur áfangi.
í rökstuðningi við hækkun rétt-
inda 1. stigs úr 120 rúml. í 240
rúml. er sagt að þetta sé gert í
ljósi þess, að námstími hafi lengst
úr 6 mánuðum í 8Vfe fyrir þetta
próf. Undanfarin ár hefur 1. stig
verið í 8 mánuði. Þegar betur er að
gáð er lengingin ekki svo umtals-
verð. Þegar 1. stigið var í 6 mánuði
var kennt 6 daga vikunnar og hver
kennslustund var 50 mín. Nú er
kennt 5 daga á viku og hver
kennslustund 40 mín. Kennslu- og
prófvikur voru 20 eru nú 26. Ef
miðað er við 40 kennslustundir á
viku er lengingin aðeins ein vika. Á
þessum tíma hefur tækjakostur
skipa stóraukist. I ljósi þessa er
því ekki nokkur ástæða til að
hækka þessi réttindi.
Þetta stig hefur nú aðeins gildi
á fiskiskip. Frv. gerir ráð fyrir að
eftir þennan eina vetur hafi menn
rétt til að vera stýrimenn á far-
þegaskipi og varðskipi. Ég veit
ekki til að svo stutt skólaganga
gildi nokkurs staðar fyrir réttindi
á þessa gerð skipa og hækka þau
svo þar að auki.
Slakað er á mönnunarkröfum. í
gildandi lögum skal hafa 2 stýri-
menn á flutningaskipum, sem eru
stærri en 200 rúmiestir, nú eru
þessi mörk hækkuð í 400 rúmlest-
ir.
Síðasti kafli frv. snýr alveg að
því að lögfesta undanþágurnar,
sem fyrr segir. Veita skal sér-
stakri mönnunarnefnd heimild til
að víkja alveg frá lögunum eða:
„heimild til þess: Að ákveða frávik
frá ákvæðum laganna um fjölda
skipstjórnarmanna eftir því sem til-
efni gefst til með tilliti til hagræð-
ingarráðstafana, tæknibúnaðar,
gerðar og verkefnis skips.“
Hafa menn trú á, eins og á þess-
um málum hefur verið haldið hér
á landi um langa hríð, að þetta
ákvæði verði til eflingar sjó-
mannastéttinni og sjómanna-
menntun á íslandi? Halda menn,
að ákvæði um tilslökun í menntun
og niðurfærsla réttinda muni
hækka kaup sjómanna eða bæta
þjóðfélagslega stöðu þeirra? Gera
starfið eftirsóknarverðara? Auka
möguleika þeirra til annarra
starfa, ef þeir vilja fara í land?
Auka atvinnuöryggi?
Lögin klykkja svo út með því að
lögfesta heimild til að veita und-
anþágur: „Ef skortur er á mönnum
með nægileg réttindi, má eftir ósk
útgerðarmanns eða skipstjóra við-
komandi skips, veita manni, sem
ekki fullnægir skilyrðum laga þess-
ara með undanþágu rétt til starfa á
tilteknu skipi eða gerð skipa um
takmarkaðan tíma, þó ekki lengur
en 6 mánuði í senn.“
Ég gæti trúað, að þetta væri
nærri því einsdæmi, að lagabálkur
endi með því ákvæði að heimilt sé
að víkja alveg frá honum eftir geð-
þótta nokkurra manna og ráð-
herra. Hvar er þá samþykkt hins
háa Alþingis? Mér virðist hún
harla léttvæg fundin. I næstu
grein frv. segir: „Nú synjar nefndin
umsókn um undanþágu og getur um-
sækjandi þá borið ákvörðun nefnd-
arinnar undir samgönguráðherra,
sem leggur endanlegan úrskurð á
málið.“ Svo einfalt er hægt að gera
þetta! Álíta menn að þetta frv.
auki öryggi sjómanna? Er í
skugga sárrar reynslu allra lands-
manna eftir mikinn slysavetur
ástæða til að draga úr kröfum til
náms og reynslutíma sjómanna
hér við land? Kenna staðreyndir
okkur ekki allt annað? Þennan síð-
Guðjón Ármann Eyjólfsson
„Nú á að lögfesta ger-
ræðið. Hér svífur andi
formanns nefndarinnar
yfír vötnum, sem ásamt
lögfræðingi LÍÚ, sem
einnig er í nefndinni,
lýsti því yfir í sjónvarpi í
vetur, að skipstjórnar-
námið væri ekki merki-
legra en svo, að unnt
væri að afgreiða það á
hálfum mánuði og á
milli vertíða.“
asta kafla í frv. á að fella alveg út.
Það er lágmarkskrafa, að í lögum
sé fjaliað um stjórn og stjórnendur
skipa eins og stjórnendur annarra
farartækja, bifreiða og flugvéla. Þar
er ekki minna í húfi og oft meira
en t.d. við stjórn bíla. 30 tonna
réttindi (pungapróf) er nú hækkað
1 40 tonn. Próf sem eru tekin af
unglingum í grunnskólum landins
til kynningar sjómannastarfinu.
Préf þetta á ekki að gilda fyrir at-
vinnuréttindi. Framkvæmd þess og
prófun á að breyta. Það á að fara
undir skólana og ekki vera í hönd-
um einstakra manna. Prófið ætti
aðeins að gilda fyrir sportbáta,
skírteini fyrir þannig skemmti-
báta og öryggiskröfur vantar.
Um mismunandi mat Sam-
gönguráðuneytisins á ábyrgð og
stjórn skipa og bfla og veitingu
undanþága segir Hjálmar Guð-
mundsson í fyrrnefndri grein: „Ég
veit dæmi þess að vélstjóri með full
réttindi sótti um undanþágu til að fá
að aka vörubfl yflr flmm tonnum og
tilgreindi í umsókn sinni að hann
hefði 4. stigs vélskólapróf og
sveinsréttindi í vélvirkjun, en hann
fékk synjun á þeirri forsendu að
ekki væri fordæmi fyrir hendi og
þessi synjun kom frá sama ráðuneyti
sem í gegnum tíðina hefur verið svo
gjöfult á undanþágur til réttinda-
lausum mönnum til að gegna vél-
stjórastörfum og raun ber vitni. Ef
maður með engin réttindi fær heim-
ild til að starfa á okkar lögverndaða
verksviði, eiga þeir sem réttindi hafa
að ganga í land af öllum skipaflota
landsins til að mótmæla þessu ger-
ræði ráðuneytisins.“
Nú á að lögfesta gerræðið. Hér
svífur andi formanns nefndarinn-
ar yfir vötnum, sem ásamt lög-
fræðingi LÍÚ, sem einnig er í
nefndinni, lýsti því yfir í sjónvarpi
í vetur, að skipstjórnarnámið væri
ekki merkilegra en svo, að unnt
væri að afgreiða það á hálfum
mánuði og á milli vertíða.
Ég skora á hæstvirt Alþingi og
samgönguráðherra að taka þessi
mál öll til vandlegrar athugunar
og yfirvegunar. Þetta er ekki smá-
mál, heldur varðar þá stétt sem
gegnir ábyrgðarstörfum í höfuð-
atvinnuvegi þjóðarinnar. Þar
skiptir miklu máli að vanda vel til.
Sjósókn hér við land, sjávarút-
vegur og siglingar krefjast vel
menntaðra manna. Það er ekki
ástæða til að slaka á kröfum.
Guðjón Ármann Eyjólfsson,
skólastjóri.
Gudjón Ármann Eyjólísson er
skólastjóri Stýrimannaskólans.
Lundinn beit „gestgjafann “
Lundinn er nú fyrir nokkru seztur upp í Eyjum og byrjaður að grafa sér holur fyrir væntanlegt varp og
ungauppeldi. Hann eirir þó misjafnlega við það og þrír fullorðnir lundar brugðu sér fyrir skömmu í heimsókn
til Högna Sigurðssonar, vélstjóra, á Helgafelli. Ekki fengust þeir til að gefa upp ástæðuna fyrir heimsókninni
og einn þeirra brást hinn versti við, þegar gesgjafinn handfjatlaði hann og beitt hann illa í fingurna, en
fullorðinn lúndi getur beitt nefinu af allmiklum krafti.