Morgunblaðið - 12.07.1984, Blaðsíða 25

24

v:>v;.\vi
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. JÚLÍ 1984

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. JÚLl 1984
25

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freystelnn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 275 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 25 kr. eintakiö.
Viðskipti íslands
og Portúgals
Að undanförnu hafa
viðskipti íslendinga
og Portúgala verið mikið
til umfjöllunar, einkum
vegna ákvörðunar þeirra
síðarnefndu að leggja tólf
prósent toll á saltfiskút-
flutning íslendinga til
Portúgals. Vegna þessa
hafa íslensk stjórnvöld og
saltfiskframleiðendur
óttast um stöðu sína á
mörkuðum í Portúgal, þar
sem aðalkeppinautar
okkar, Norðmenn, Kan-
adamenn og Bandaríkja-
menn þurfa aðeins að
greiða þrjú prósent toll.
Það var því vel ráðið hjá
Matthíasi Á. Matthiesen,
viðskiptaráðherra að
bjóða hingað til lands hin-
um portúgalska starfsfé-
laga sínum Alvaro Barr-
eto, til viðræðna og stuðla
þannig að því að sá hnút-
ur sem kominn var á við-
skipti þessara landa verði
leystur með gagnkvæmum
skilningi og kynnum. Slík
vinnubrögð eru til fyrir-
myndar og báðum aðilum
til sóma.
Útflutningur íslendinga
til Portúgals er okkur
mikilvægur og það höfum
við gert okkur grein fyrir.
Og auðvitað væri æskilegt
ef hægt væri að auka
hann. En á sama hátt og
íslendingar gera kröfu til
Portúgala að þeir skilji að
það kemur ekki til greina
að þeir fái veiðiheimild
innan íslensku landhelg-
innar, verða íslendingar
að sýna fullan skilning á
því erfiða efnahags-
ástandi sem Portúgalir
eiga við að glíma. Það er
sanngirniskrafa af hálfu
Portúgala að íslendingar
auki kaup á framleiðslu-
vörum þeirra, því að mjög
hefur hallað á Portúgali í
viðskiptum landanna.
Morgunblaðið hefur und-
anfarin ár lagt sitt af
mörkum til að svo megi
verða með kynningu á
framleiðslu þeirra bæði í'
fréttum og í greinaskrif-
um.
En með sömu rökum og
beitt er fyrir því að jafn-
vægi skuli ríkja í viðskipt-
um milli tveggja landa,
hlýtur það að teljast
sanngirnismál að íslend-
ingar sitji við sama borð
og aðrir og þannig gert
kleift að etja kappi við að-
alkeppinautana á jafn-
réttisgrundvelli.
Portúgalski ráðherrann
hefur lýst því yfir að
hærri tollur á íslenskum
saltfiski muni ekki leiða
til þess að okkar fram-
leiðsla verði seld á hærra
verði, en fiskur frá keppi-
nautum okkar. Það er að
vísu ekki okkar mál,
hvernig Portúgalir koma
því til leiðar, en ekki er
við því að búast, að slíkar
ráðstafanir standi til
frambúðar. Þess vegna
verður að líta svo á, að
þetta vandamál sé enn
óleyst, þegar til lengri
tíma er litið.
í samningum við aðrar
þjóðir verður samninga-
lipurð og einurð, ásamt
sanngirni aldrei ofmetin.
Fundurinn með viðskipta-
ráðherra Portúgals kann
að marka tímamót í sam-
skiptum þessara landa.
Við íslendingar hljótum
að hugleiða hvernig við
getum aukið innflutning
frá Portúgal. Þá vaknar
sú spurning hvort það
verði gert fyrst og fremst
með því að auka olíukaup
þaðan.
Portúgalir hafa lýst
miklum áhuga á þátttöku
í virkjunarframkvæmdum
á íslandi. Það á auðvitað
eftir að koma í ljós, hvort
þeir eru samkeppnisfærir
á því sviði, því að þau verk
byggja að sjálfsögðu á al-
mennu, alþjóðlegu útboði.
Það verður aldrei nóg-
samlega undirstrikað að
heilbrigðir viðskiptahætt-
ir, hvort sem er innan-
lands eða utan, eru öllum
fyrir bestu. Ef gang-
kvæmir hagsmunir fá að
ráða í viðskiptum íslands
og Portúgals, þarf hvor-
ugt landið að óttast um
sinn hag.
„Dapurleg skodun“ sagöi K.
J.ygin er gerd ad lieinmlipulngi
KAFKA
I
Þekktasti höfundur Tékka um þess-
ar mundir, Milan Kundera, sem er
útlagi á Vesturlöndum, hefur skrif-
að athyglisverða ritgerð sem kalla
mætti endalok miðevrópskrar
menningar undir ráðstjórn og kemst að þeirri
niðurstöðu að kommúnisminn hafi gengið af
þeirri menningu dauðri sem er forsenda rit-
verka Tékkanna Haseks og Kafka. Færir hann
að þessari skoðun mikilvæg rök, sem ekki
verður fram hjá gengið án þess að íhuga þau
vandlega. Niðurstöður þessa merka höfundar
ganga þvert á þá alkunnu staðreynd, að enn
koma miklar og athyglisverðar bókmenntir úr
gömlum jarðvegi miðevrópskrar menningar og
þurfum við íslendingar ekki að leita langt yfir
skammt til að finna dæmi þess, svo eftir-
minnilegir sem þeir tékknesku einþáttungar
voru sem Þjóðleikhúsið sýndi snemma árs
1981, Mótmæli eftir Václav Havel og Vottorð
eftir Pavel Kohout sem er útlagi í Vínarborg,
að ég hygg og kemur við sögu i einþáttungi
Havels, Viðtalið. Það voru vandaðar og vekj-
andi sýningar, þar sem sýnt var hvernig hund-
urinn nýtur meiri mannréttinda en eigandinn.
í sýningarskrá var sagt um báða höfundana að
verk þeirra væru bönnuð í Tékkóslóvakíu.
Sjálfur hefur Kundera skrifað brýnar og
minnisstæðar bókmenntir og má geta Jakobs
og meistarans, sem Stúdentaleikhúsið flutti sl.
vetur.
Þau verk sem nefnd hafa verið sækja oftar á
hugann en annað sem ég hef kynnzt í leik-
bókmenntum undanfarinna ára. í þeim er
reynt að brjóta stöðu mannsins til mergjar,
frelsi hans og ófrelsi, án þess leitazt sé við að
koma óorði eða höggi á það tilraunaþjóðfélag
(eða það fjarstæðukennda tilraunaleikhús?)
sem verkin eru sprottin úr. Fremur er reynt að
lýsa og greina umhverfi persónanna án
ómerkilegra stílbragða eins og oft vill verða.
Sjálfur lætur Kundera tékkneskt þjóðfélag
eftir fall miðevrópskrar menningar lönd og
leið ( Jakob og meistaranum og skyggnist
fremur inn i þaö ófrelsi sem fjötrar manninn
við fæðingu vegna eðlis og upplags. En Havel
er því naprari ( ádeilu sinni á þjóðfélag grjót-
námunnar sem Jósef K. kynntist í lok Rétt-
arhalda Kafka. Þar ganga lögreglumenn og
morðingjar sem kunnugt er ( lafafrökkum og
með pottlok dauðans á höfði, pípuhatta. Leiða
fórnardýrið á milli sin til aftöku án þess það
geti notað aðferð flugunnar til að losna af
flugnaveiðaranum, þ.e. rifa af sér fæturna
eins og hjá Kafka þegar hann lætur miðevr-
ópskt landslag hverfa i tunglskin og þögn. Það
er endurskin þessarar daufu birtu sem við sjá-
um i verkum tékkneskra höfunda um þessar
mundir. Daufu en eftirminnilegu birtu. Pípu-
hatturinn hefur flutzt úr skáldsögu Kafka inn
i hlutveruleik tékknesks þjóölífs.
En hvar er dómarinn sem Jósef K. sá aldrei,
hvar er hinn hái dómstóll, sem hann stóð aldr-
ei andspænis? Orð fangelsisprestsins endur-
óma að vísu i öllu þvi sem Havel hefur reynt
og skrifað: „Rökstuðningurinn, svaraði prest-
urinn, byggir á einfeldni dyravarðarins. Sagt
er að hann þekki ekki lögin að innanverðu
heldur aðeins spölinn sem hann verður si og æ
að ganga fyrir framan innganginn. Þær hug-
myndir, sem hann hefur um lögin hið innra,
eru taldar barnalegar og það er álitið, að hann
óttist sjálfur þaö sem hann ætlar að láta
manninn óttast. Já, hann óttast það meira en
maðurinn, þvi að sá síðarnefndi vill reyndar
ekkert annað en komast inn, jafnvel þegar
hann hefur heyrt um hina hræðilegu dyra-
verði hið innra, dyravörðurinn ætlar hins veg-
ar ekki að fara inn, að minnsta kosti fer eng-
um sögum af því... Fyrst og fremst er hinn
frjálsi æðri hinum fjötraða ... Dyravörðurinn
er hins vegar vegna embættis sins bundinn við
varðstöðuna, hann má ekki fara burt frá lög-
unum, en að þvi er virðist ekki heldur fara inn
i þau jafnvel þótt hann vildi... „Nei,“ sagði
presturinn, „maður verður ekki að telja allt
satt, maður verður aðeins að telja það nauð-
VACLAV HAVEL
synlegt." „Dapurleg skoðun," sagði K. „Lygin
er gerð að heimsskipulagi.““
Rithöfundarnir tékknesku sem minnzt hef-
ur verið á fjalla af svipaðri hófsemi og Kafka
um vandamál sins tíma og það sóttföla tungl-
skinslandslag sem fjallað er um i verkum
þeirra.
II
Václav Havel fæddist i Prag 5. október 1936.
Honum var meinaður aðgangur að háskóla
vegna þess foreldrar hans voru menntamenn
sem voru andsnúnir valdhöfunum. Það var
sem sagt erfðasyndin sem bægði honum frá
námi. Havel hefur sjálfur lýst reynslu sinni af
tékknesku öryggislögreglunni og segir að hann
hafi verið undir stöðugu lögreglueftirliti eftir
að hann gerðist talsmaður þeirra tékknesku
menntamanna, sem kenndir eru við Mannrétt-
indayfirlýsinguna (Charta) ’77, sem spratt úr
Helsinkisáttmálanum, sem kommúnistarikin
— og þá ekki sizt stjórnvöld i Tékkóslóvakíu
— hafa hundsað. Lögreglumenn sátu frá því í
ágúst 1978 i bifreiðum utan við húsið sem
Havel bjó i og sögðu gestum að þeir færu til
hans „á eigin ábyrgð". „Ég spurði þá nokkrum
sinnum um það, sem ég taldi ég ætti rétt á að
vita, þ.e. um eðli þeirrar hættu sem hótað var,
en var aðeins sagt að þeir hefðu engin fyrir-
mæli um að veita mér slíkar upplýsingar,"
segir Havel og lýsir því hvernig lögregluþjón-
ar fylgdu honum alls staðar eftir, horfðu yfir
öxlina á honum þegar hann setti bréf i póstinn
og lögðu við eyrað þegar hann hringdi i al-
menningssíma. í september og október ’78
varð lát á þessum ofsóknum, en þegar Havel
varð opinber talsmaður Charta ’77 hópsins að
kvöldi 6. nóvember ’78, hófst varðstaðan aftur
af fullum krafti. Hann gat ekki setzt inn i
veitingahús fyrir öryggislögregluvörðum, sem
byggðu jafnvel dálitið varðskýli á götunni
fyrir utan húsið sem hann bjó í og vörnuðu
gestum inngöngu, létu þá sýna skilríki og
flæmdu þá burt. Neituðu Havel og konu hans
útgöngu úr húsinu, ógnuðu þeim og þreyttu,
kölluðu stundum að þeim ókvæðisorð þegar
aðrir heyrðu ekki til. Mestu dónarnir kölluðu
hann svin eins og formaður ungkommúnista-
hreyfingar Sovétríkjanna Pasternak á sínum
tima, en aðrir komu vel fram, lögðu sig jafnvel
fram um að tala við hann eins og manneskju.
III
Margir forystumanna Mannréttindaskrár-
innar ’77 hafa verið settir í fangelsi. Havel var
fyrst settur inn þegar hann birti opið bréf til
Húsaks forseta, og eftir löng réttarhöld 1979
var hann dæmdur i fangelsi i hálft fimmta ár.
Havel hefur staðið fast á þvi að fara ekki úr
landi nema stjórnvöld leysi alla baráttufélaga
hans úr haldi, en segir að þetta taugastrið hafi
átt að leiða til þess hann kysi sér sjálfur út-
legð. „Því var oft að mér haldið við lögregluyf-
irheyrslur, að út yrði gefið innan 24ra klukku-
stunda vegabréf mér til handa sem heimilaði
mér brottflutning úr landi. I Prag upphófst sá
orðrómur ég hefði þegar ákveðið að fara úr
landi. Sannleikurinn er sá að ég er ekki að
hugsa um það nú, né hef nokkurn tima gert, að
snúa baki við ættjörð rninni."
Þótt Havel hafi mátt þola súrt og sætt bæði
í fangelsi og utan þess hefur hann sagt að sér
væri ekki vandara um en öðrum, enda væru
mörg hundruð manns verr sett en hann, fang-
ar og aðrir sem byggju við slæma heilsu og
fengju ekki læknismeðferð.
IV
Leiðtoga mannréttindayfirlýsingarinnar
Charta ’77 hefur greint á um leiðir að markinu
og hafa áhrifamiklir andófsmenn eins og Lud-
vik Vaculik dregið í efa hvort barátta sem
leiðir til fangelsana sé réttlætanleg eða árang-
ursrík. Havel hefur hiklaust svarað þvi ját-
andi i málgagni neðanjarðarhreyfingarinnar.
í svar hans vantar ekki háðið: lögreglumenn-
irnir okkar eru beztu strákar, ef menn um-
gangast þá rétt. Hvers vegna skyldu menn þá
vera að æsa þá upp með skáldsögum eða tón-
list eða með þvi að senda handrit til útlanda?
Þessir náungar eru raunar neyddir til að berja
konur og draga vitni inn i dimma skóga...
Enginn okkar ákvað sjálfur fyrirfram að
lenda i fangelsi. Enginn okkar ákvað að verða
andófsmaður. Við urðum andófsmenn án þess
vita hvers vegna og lentum i fangelsi án þess
vita hvernig... Þeir eru lukkunnar pamfílar
sem eru virtir og lenda ekki i fangelsi (menn
eins og forstjórinn i Viðtalinu, svo dæmi sé
tekið)... Þeir sem kallaðir eru hetjur — en
eru fremur taldir sérvitringar — lentu ekki i
fangelsum vegna þess það væri metnaður
þeirra að verða pislarvottar, heldur vegna
óviðurkvæmilegrar framkomu þeirra sem
handtaka höfunda andófsrita og hljómlist-
armenn sem hljóðrita bannaða söngva á segul-
band ... Engan langar til að lenda i fangelsi,
en hvers vegna er andófsmaðurinn handtek-
inn? Jú, venjulega vegna þess hann segir sann-
leikann um niðurlægingu þúsunda nafnlausra
manna... Sum okkar hafa lent i harðri og
ömurlegri andstöðu við öryggislögregluna ár-
um saman, aðrir i áratug, enn aðrir allt sitt
lif. Engum er það að skapi. Enginn okkar veit
fyrirfram hversu lengi hann getur staðið þessi
átök af sér...
Það er einkum lærdómsríkt fyrir okkur og
kemur vel fram í tilvitnuðum orðum Havels,
hvað andófsmenn i einræðisrikjum eru hóg-
værir og gera litið úr hetjulegu hlutverki sínu.
Jafnvel sovézka skáldið Jevtúsénkó hefur vikið
að þessu í ljóði þar sem segir: Þú ert hugrakk-
ur er sagt við mig, það er ég ekki/ hugrekki
hefur aldrei verið mín sterkasta hlið/ mér
fannst það einungis ósamboðið mér/ að van-
virða sjálfan mig eins og aðrir./ Engar undir-
stöður skulfu. Rödd mín/ hló aðeins að hátíð-
legri flærð./ Ég skrifaði aðeins, ákærði aldr-
ei,/ fór ekki kringum neitt sem ég hafði hugs-
að um,/ varði þá sem áttu það skilið ... / Og
nú er þvi þvingað upp á mig að ég sé hugrakk-
ur./ Hve bðrn okkar eiga eftir að skammast
sin/ þegar þau loks hefna þessara harma/ og
minnast þess hve heilindi geta likzt hugrekki/
á þessum undarlegu tímum. Jevtúsénkó hefur
þó ávallt haldið sig á mottunni þegar i harð-
bakka slær þótt hann hafi stundum hlaupið út
undan sér, að dómi sovézkra kerfiskarla.
V
Havel var upphaflega ljóðskáld, en kveðst
nota leikritun sem farveg fyrir hugmyndir
sem hann þarf að koma á framfæri. En hann
segist ekki vera „leikhúsmaður" i þeim skiln-
ingi að hann gæti ekki hugsað sér að vinna
önnur störf, ef þau hentuðu áformum hans
betur. Og i raun og veru virðist hann ekki
kunna alltof vel við sig meðal leikara. Einstig-
ið milli lífs og leiks er vandratað. Maður eins
og Havel sem hefur horfzt í augu við hættur
einræðis og ógnarstjórnar kann að varast
hættur þess gervilífs sem eru óneitanlega
ávallt fyrir hendi i leikhúsinu.
Viðtalið, þessi ofur einfaldi einþáttungur,
sýnir i hnotskurn hvað litlu má muna að menn
detti út úr rullunni í þvi umhverfi þar sem
bezt er að hafa engar grundvallarreglur, velta
tómum tunnum i brugghúsi og vera látinn i
friði. Jafnvel gæti verið hentugt að gerast
uppljóstrari um eigin hag eins og forstjórinn
ætlast til af Vanek leikritahöfundi, þ.e. Václav
Havel sjálfum sem eitt sinn vann í brugghúsi.
En það vekur ekki sízt athygli
hve andófsmaðurinn er æðru-
laus, en forstjórinn smeðju-
legur í ótta sínum og öryggis-
leysi. Hann er ekki siður fangi
en andófsmaðurinn. Þeir eru
báðir fangar sömu hugmynda-
fræði, sama kerfis.
VI
Á þeim tíma sem Havel var
í fangelsi eftir birtingu Mann-
réttindayfirlýsingarinnar ’77
skrifaöi Nóbelsskáldið Samuel Beckett stuttan
einþáttung sem hann tileinkaði honum,
Ragnarök.
Sex vikum eftir að Havel var leystur úr
haldi, eða ( april 1983, skrifaði hann Beckett
þakkarbréf, sagði honum frá þvi hve mikil
áhrif það hefði haft á hann þegar kona hans
sagði honum i viðurvist fangavarðar að hans
hefði verið minnzt með þessum hætti á leik-
listarhátið i Avignon. Lengi á eftir kveðst
Havel hafa verið fullur gleði ( fangelsinu;
þessi vitneskja hafi hjálpað honum að komast
í gegnum reynsluna i grjótnámu marxistanna
og þegar honum var sleppt skrifaði hann einn-
ig stuttan leikþátt, Mistök, sem eins konar
svar við þætti Becketts sem frumsýndur var á
leiklistarhátiðinni i Avignon 1982.
Einþáttungur Havels var frumsýndur í
Stadsteater i Stokkhólmi 29. nóvember 1983,
ásamt þætti Samuels Becketts. Þetta var sam-
stöðukvöld með þeim sem höfðu skrifað undir
Charta ’77 og til stuðnings mannréttindabar-
áttunni i Tékkóslóvakíu — nær óþekkt fyrir-
brigði hér á landi.
1 ávarpi Havels, sem flutt var af segulbandi,
segir hann m.a.: „Vel getur verið að til sé fólk
sem telur að það séu mistök að hafa verið
fæddur Tékki, en í minum huga er það áskor-
un, sem ég kaus mér að visu ekki sjálfur, en ég
tek henni og vona ég geti gert mitt bezta.“
VII
í leikþætti Becketts ræða leikstjóri og að-
stoðarmaður um gervi fanga á sviðinu. Þeir
fjalla um það hversu hátt eða lágt hann skuli
bera höfuðið. Sýnd eru i táknleik þau dapur-
legu örlög sem pólitiskir fangar hljóta i rúst-
um miðevrópskrar menningar. En fanginn
segir aldrei neitt frekar en fórnardýrið í Mis-
tökum Havels sjálfs. En þar sætir það ekki
sízt ofsóknum samfanga sinna, sem afgreiða
þetta aðskotadýr með því að það sé útlending-
MISTÖK
VIÐTALIÐ
aem tlutí reröur í útvarpinu í kröld
ur. En þá setur fangavörðurinn upp pípuhatt-
inn góða og talar um útför. Fanginn, Xiboy,
hlustar undrandi á og fær ekki skilið það sem
að honum snýr. En hann heldur reisn sinni i
niðurlægjandi grimmd umhverfisins. 1 þessu
verki nær „frelsið", „jafnréttið" og „bræðra-
lagið“ langt inn fyrir fangelsisveggina. Xiboy
verður jafnvel að búa eins um rúmið sitt og
aðrir fangar: Frá og með morgundeginum,
segir fangavörðurinn með myndugleik, verð-
urðu að búa um rúmið þitt nákvæmlega eins
og allir aðrir. Ef aðrir geta það ætti þér ekki
að verða skotaskuld úr þvi... Þér er þvi fyrir
beztu að flýta þér að læra þetta, þvi þú verður
látinn æfa þig allt kvöldið, ef rúmið þitt er
ekki eins um búið og öll önnur rúm á morgun.
Á þessi og þvilik atriði vill Václav Havel
minna. Og það er hollt að hafa i huga þau orð
hans, að öruggasta leiðin til eigin ógæfu er að
skella skollaeyrum við ógæfu annarra. Það
hafa menn sem betur fer ekki gert á Vestur-
löndum, þegar andófsmenn hafa átt ( hlut.
Frægð þeirra hefur einatt verndað lif þeirra.
VIII
Winston, höfuðpersóna 1984 eftir George
Orwell, er alls staðar i fylgd með Havel og
persónum hans. 1984 hefur aldrei komið út í
Tékkóslóvakiu. Tékkneski höfundurinn Milan
Simecka segir, að hann hafi þekkt hvert ein-
asta atriði þessarar skáldsögu úr eigin um-
hverfi, þegar hann las hana fyrst á ensku
kringum 1960. Það var engu likara en bókin
væri lýsing á þvi tékkneska þjóðfélagi, sem
reis á rústum miðevrópskrar menningar, en
ekki spádómur um framtiðina. Simecka er
persóna í 1984, að eigin sögn.
MATTHÍAS JOHANNESSEN
... Fyrst og fremst er
hinn frjálsi æðri hinum
fjötraða. . .
... Þeir eru lukkunnar
pamfílar sem eru virtir
og lenda ekki í fangelsi
(menn eins og forstjór-
inn í Viðtalinu, svo
dæmi sé tekið)...
... Dyravörðurinn er
hins vegar vegna emb-
ættis síns bundinn við
varðstöðuna, hann má
ekki fara burt frá lögun-
um, en að því er virðist
ekki heldur fara inn í
þau jafnvel þótt hann
vildi...
... „Nei,“ sagði prestur-
inn, „maður verður ekki
að telja allt satt, maður
verður aðeins að telja
það nauðsynlegt.44 „Dap-
urleg skoðun,“ sagði K.
„Lygin er gerð að heims-
skipulagi.“ . ..
... Engan langar til að
lenda í fangelsi, en hvers
vegna er andófsmaður-
inn handtekinn? Jú,
venjulega vegna þess
hann segir sannleikann
um niðurlægingu þús-
unda nafnlausra
manna.. .
... „Vel getur verið að
til sé fólk sem telur að
það séu mistök að hafa
verið fæddur Tékki, en í
mínum huga er það
áskorun, sem ég kaus
mér að vísu ekki sjálfur,
en ég tek henni og vona
ég geti gert mitt
bezta.
u