Morgunblaðið - 08.11.1984, Qupperneq 33
32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1984
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 1984
33
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 300 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 25 kr. eintakiö.
Breytingar
á ríkisstjórn?
að er auðvitað ljóst að
kjarasamningarnir, sem
nú hafa verið gerðir við
þorra launþega leiða til auk-
innar verðbólgu og nýrra
vandamála í atvinnulífi og
efnahagsmálum. Ríkis-
stjórnin stendur frammi
fyrir erfiðum ákvörðunum á
næstunni.
Skiljanlegt er, að forráða-
menn Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks íhugi
stöðu ríkisstjórnarinnar í
ljósi þessara atburða. Á ár-
inu 1977 voru þessir tveir
flokkar saman í ríkisstjórn
og þá voru gerðir kjara-
samningar, sem leiddu til
aukinnar verðbólgu. Tilraun-
ir þeirrar ríkisstjórnar til
þess að ná tökum á efna-
hagsmálunum á ný eftir þá
kjarasamninga mistókust og
flokkarnir urðu báðir fyrir
mestu fylgistapi sögu sinnar
í þingkosningunum 1978.
Með þessa reynslu í huga
þarf engum að koma á óvart
þótt umræður fari fram inn-
an ríkisstjórnar og þing-
flokka hennar um hugsan-
legar breytingar með aðild
annarra flokka eða breyting-
um á skipan ráðherraemb-
ætta. Allt er þetta eðlilegur
þáttur í hinu pólitíska lífi.
Með sama hætti og þessar
umræður eru eðlilegar var
það rétt afstaða hjá forystu-
sveit Sjálfstæðisflokksins að
hafna hugmyndum um að
efla ríkisstjórnina með
þátttöku Alþýðuflokksins.
Sá flokkur hefur engan þann
styrk fram að færa um þess-
ar mundir, sem núverandi
ríkisstjórn kemur að gagni.
Að vísu eru nokkrir áhrifa-
menn í forystu verkalýðs-
hreyfingarinnar enn úr röð-
um Alþýðuflokksmanna og
verða vafalaust um hríð.
En þeir búa ekki yfir þeim
krafti í verkalýðssamtökun-
um, sem skiptir sköpum í
samstarfi ríkisstjórnar og
verkalýðshreyfingar. Raunar
er ljóst, að Alþýðuflokkurinn
berst fyrir lífi sínu um þess-
ar mundir og í fyrsta sinn er
sú skoðun að verða útbreidd
að Alþýðuflokkurinn nái sér
ekki á strik á ný, heldur
lognist út af smátt og smátt.
A.m.k. virðist lítill lífskraft-
ur vera eftir í flokknum og
er það auðvitað áhyggjuefni
fyrir alla lýðræðissinna.
Þess vegna hefði það enga
þýðingu fyrir Sjálfstæðis-
flokk og Framsóknarflokk að
fá Alþýðuflokkinn til liðs við
sig í ríkisstjórn.
Hér á íslandi hefur ekki
skapast sú hefð í stjórnmál-
um, að stjórnmálamenn
gegni ráðherrastörfum í til-
tölulega skamman tíma og
starfi síðan í þágu flokks
síns eða í forystu fyrir þing-
flokki eða þjóðþingi. Ráð-
herradómur þykir enn mjög
eftirsóknarverður meðal
stjórnmálamanna og er ekki
gefinn eftir auðveldlega ef
hann er einu sinni kominn í
höfn. Þetta ber að harma. Sú
venja, sem er við lýði t.d. í
Bretlandi og Noregi, að for-
ystumenn í stjórnmálum
telji það ekki síður virð-
ingarvott og viðunandi verk-
efni að starfa að flokksmál-
um eða í forystustörfum á
þjóðþingum er skemmtileg
og skapar hreyfingu í póli-
tíkinni, sem alltof lítið er um
hér. Þetta þarf að breytast
en það gerist ekki í einu vet-
fangi. Allt tekur sinn tíma,
en æskilegt er, að þróunin
verði á þennan veg.
Sá veruleiki, sem við búum
við er sá, að sjaldgæft er, að
breytingar verði á ráðherra-
skipan í ríkisstjórn, nema
viðkomandi ráðherra hverfi
til annarra starfa að eigin
ósk, verði að hætta sökum
heilsubrests eða af öðrum
ástæðum. Á síðasta aldar-
fjórðungi hafa tveir menn
hætt í ríkisstjórnum fyrir
aldurs sakir, tveir vegna
þess að þeir hurfu til ann-
arra starfa og einn vegna
ágreinings við forsætisráð-
herra. Að öðru leyti hafa rík-
isstjórnir verið óbreyttar frá
myndun og þar til þær fóru
frá völdum.
Þegar horft er til þessarar
rótgrónu hefðar þarf engum
að koma á óvart, þótt
mannaskipti í ríkisstjórnum
hér verði ekki með jafn auð-
veldum hætti og í Bretlandi
og jafnvel í Noregi. Þar með
er ekki sagt, að við eigum
ekki að taka upp nýja siði í
þessum efnum. En bezt fer á
því, að það gerist í sátt og
samlyndi. Annað skapar
fleiri vandamál en það leys-
ir.
Mótar Jesse
Helms utanrík-
isstefnuna?
W».shington, 7. nóvember. AP.
STEFNA sú, sem Bandaríkjastjórn kemur til meó að fylgja í viðskiptum
sínum við Sovétríkin, Mið-Ameríku og Mið-Austurlönd, eftir endurkjör
Keagans forseta, veltur mjög á þeim mönnum, sem valdir verða til for-
mennsku í utanríkismálanefndum deilda þingsins.
Ronald Reagan fagnar sigri í Plaza-hótelinu í Los Angeles, eftir að hann hafði verið lýstur sigurvegari í forseta-
kosningunum. Við hlið hans stendur Nancy kona hans.
Búist er við því, að repúblik-
aninn Jesse Helms, sem er ein-
dreginn hægrisinni, muni taka
við formennsku í utanríkis-
nefnd öldungadeildarinnar af
Charles Percy, sem náði ekki
endurkjöri. Nafn Richard Lug-
ars hefur þó einnig verið nefnt.
Þá er talið líklegt að demókrat-
inn David Obey taki við for-
mennsku í utanríkisnefnd full-
trúadeildarinnar af Clarence
Long, sem ekki var í framboði.
Nefndin hefur mikið að segja
um efnahagsaðstoð við erlend
ríki.
dreginn stuðningsmaður ísraela
og fyrirrrennari hans.
Repúblikanar náðu ekki
meirihluta í fulltrúadeildinni,
eins og þeir stefndu að, og er því
sýnt að Reagan forseti á eftir að
eiga í útistöðum við deildina á
komandi kjörtímabili, eins og á
því fyrra. Mikil andstaða er í
deildinni við frekari aukningu
útgjalda til hermála og við
efnahags- og hernaðaraðstoð,
sem forsetinn vill veita þeim
stjórnum í Mið-Ameríku, sem
eiga í baráttu við vinstri sinn-
aða skæruliða.
Símamynd AP
Á Ferraro sök á
óförum demókrata?
GERALDINE Ferraro, varaforsetaefni demókrata, eftir að ljóst varð að hún og Walter Mondale
höfðu beðið ósigur í forsetakosningunum. Á myndinni, sem tekin var í New York, eru f.v.
Antonetta, móðir hennar; John, sonur hennar; dætur hennar, Donna og Laura og tengdamóðirin,
Rose Zaccaro. Það kom fram í viðtölum, sem fréttamenn sjónvarpsstöðvanna CBS og NBC áttu við
kjósendur á kjörstöðum víðs vegar um Bandaríkin í gær, að þeir töldu Ferraro eiga mestan þátt í
óförum demókrata í kosningunum. Sem kunnugt er af fréttum hefur nafn hennar verið nefnt í
tengslum við ýmis vafasöm fjármálaviðskipti og eignaumsvif eiginmanns hennar, John Zaccaros,
og samstarfsmanna hennar í verkalýðsfélögum í New York.
„I Bandaríkjunum er
það þjóðin, sem ræður“
sagði Ronald Reagan, er úrslitin voru ljós
Heillaóskaskeytum rigndi yfir forsetann:
Felst tilboð í viðbrögð-
um Sovétstjórnar?
„Heilagt stríð“ hyggst bera nafn með rentu
New York, WaHhington. 7. nóvember. AP.
HEILLAÓSKASKEYTI hafa streymt til Ronalds reagan, sem var endurkjörinn forseti Bandaríkjanna í
gær meö miklum meirihluta atkvæða. Voru skeytin flest ef ekki öll á einn veg, hjartkærar kveðjur með
von um vel heppnaða og vasklega framgöngu. Skeyti barst frá sovéskum stjórnvöldum, undirritað af
Konstantin Chernenko, aðalritara sovéska Kommúnistaflokksins, og forseta landsins. Þar sagði meðal
annars að Sovétmenn væntu þess að breyting til hins betra í samskiptum þjóðanna yrði á komandi
árum. „Það yrði báðum þjóðum til framdráttar, svo og heimsfriði," stóð í skeytinu. Frá „Heilögu stríði
lslams“ barst annars konar boðskapur, en „Jihad“ eins og hópurinn skuggalegi nefnist á móðurmálinu,
líbönsku, brást við endurkjöri Reagans með því að hringja í dagblað í Beirút og boða þá stefnu sína að
sprengja upp öll bandarísk mannvirki á líbanskri grund og drepa alla Bandaríkjamenn.
Lob Aageles, 7. nóvember. AP.
„HÉR I Bandaríkjunum er það þjóð-
in, sem rsður,“ sagði Reagan
Bandaríkjaforseti við hóp fagnandi
stuðningsmanna í Los Angeles eftir
kosningasigurinn í gærkvöldi. Þi
þakkaði hann George Bush varafor-
seta fyrir hans þátt í kosningasigrin-
um og sagði: „Það hefur aldrei verið
til betri varaforseti í Bandaríkjun-
um.
Forsetinn skýrði frá því, að
Walter Mondale hefði rætt við sig
simleiðis og fært sér heillaóskir og
SL Pul, Minneaou. 7. nóv. AP.
„SAGAN mun dæma okkur með
virðingu," sagði Walter Mondale, er
hann viðurkenndi ósigur sinn í for-
setakosningunum í nótt. „Ég lagði
mig allan fram í þessum kosningum.
Að því leyti er ég sáttur við sjálfan
mig,“ sagði hann ennfremur. Hann
þakkaði síðan meðframbjóðanda
sínum, frú Geraldine Ferraro, fyrir
samstarfið og sagði: „Ég er mjög
hreykinn af henni. Við sigruðum
ekki, en við höfum itt þitt í því að
móta söguna.“
Frú Ferraro hrósaði Mondale og
sagði: „Mondale hefur opnað dyr
sagt síðan: „Þjóðin hefur kveðið
upp úrskurð sinn. Við erum öll
Bandaríkjamenn. Saman munum
við halda áfram veginn fram á
við.“
Reagan lagði áherzlu á, að mikið
starf biði framundan og sagði:
„Við viljum, að sérhver fjölskylda
njóti meira öryggis. Kosningarnar
nú vekja vonir um mikil fyrirheit,
er við stefnum til móts við næstu
öld. Besti tími Bandaríkjanna er
enn ókominn. Með því að efla
styrk okkar að nyju mun sá dagur
fyrir konur og þeim dyrum verður
ekki lokað aftur. Hann háði bar-
áttu fyrir jöfnum tækifærum
handa konum og í þeirri baráttu
sigraði hann. Bandarískar konur
verða aldrei aftur annars flokks
borgarar."
Er kosningaúrslitin voru ljós,
átti Mondale símtal við Reagan
forseta og óskaði honum til ham-
ingju með sigurinn. Síðan hélt
Mondale ásamt fjölskyldu sinni til
samkomuhúss í St. Paul, þar sem
allt hafði verið undirbúið fyrir
nálgast, er allar þjóðir byrja að
fækka kjarnorkuvopnum sínum og
ef til vill útiloka þau algerlega frá
jörðinni."
Reagan var spurður að því,
hvort hann hygðist fara til Sovét-
ríkjanna á næsta 4 ára kjörtima-
bili sínu og svaraði hann þá: „Já.
Hvort sem fundur minn og ráða-
manna þar verður haldinn þar eða
einhvers staðar annars staðar, þá
er kominn tími til þess að við hitt-
umst og ræðum um fjölmarga
hluti“
mikla sigurhátíð, sem aldrei var
haldin. Þar flutti hann ávarp, þar
sem hann sagði m.a.: „Osigur
okkar í kvöld dregur ekki úr gildi
þeirrar baráttu, sem við höfum
háð.“ Tárfelldu margir af stuðn-
Helms, sem er kunnur and-
kommúnisti og hefur verið
gagnrýndur fyrir samskipti sín
við einræðisherra í Rómönsku
Ameríku, mun að líkindum
leggja að Reagan forseta, að
sýna Sovétmönnum enga lin-
kind í afvopnunarmálum.
Stuðningsmenn ísraela í
Bandaríkjunum segja, að hann
hafi meiri samúð með málstað
araba en ísraela í deilunum
fyrir botni Miðjarðarhafs.
Helms hefur oftsinnis gagnrýnt
stjómvöld í ísrael, lýst sig and-
vígan Camp David-samkomu-
laginu og hvatt til þess, að
stofnað verði sjálfstætt ríki
Palestínumanna.
Obey hefur haft miklar efa-
semdir um réttmæti hernaðar-
aðstoðar stjórnar Reagans við
ríki í Mið-Ameríku og einnig er
talið að hann sé ekki jafn ein-
ingsmönnum hans, er hann játaði
ósigur sinn.
Mondale hugðist halda flugleið-
is til Washington í dag, en síðan
fer hann til Karíbahafs í tveggja
vikna orlof.
En ef vikið er aftur að skeyti
Sovétstjórnarinnar, þá stóð þar m.
a. að Sovétmenn væru reiðubúnir
að „vinna að bættri sambúð, vin-
semd og virðingu þjóðanna í milli,
og að draga úr stríðshættu í heim-
inum með meiri samvinnu,“ eins
og þar stendur. Þessi orð þykja að
mati sérfræðinga vera viðbrögð
við þeim orðum Reagans strax og
hann lýsti yfir sigri, að hann vildi
endilega hitta Chernenko að máli
sem allra fyrst til að freista þess
að draga úr spennu í samskiptum
þjóðanna.
Skeyti sem bárust frá stjórn-
völdum í Vestur-Evrópu voru öll
af sama tagi, árnaðaróskir til Re-
agans yfir unnum sigri. Stjómar-
andstaðan í sömu löndum var hins
vegar uppfull af gagnrýni á Reag-
an og stjórnarstefnu hans.
Frá Ásiu bárust mörg heilla-
skeyti. Nakasone, forsætisráð-
herra Japans, fagnaði því að geta
um sinn haldið áfram að þróa
batnandi samskipti Japans og
Bandaríkjanna. Við sama tón kvað
hjá Ferdinand Marcos forseta Fil-
ippseyja. Af öðrum löndum sem
nefna mætti eru Kína, Indland,
Israel og Egyptaland.
Austur-Evrópuþjóðirnar létu
lítið frá sér heyra, rétt gátu
endurkjörsins í útvarpi og sendu
ekki skeyti, a.m.k. ekki mestu
harðlínulöndin. T.d. Tékkoslóv-
akía, en í útvarpinu þar í landi var
inntak fréttarinnar, að „furðu
margir Bandaríkjamenn hefðu
trúað því að Ronald Reagan myndi
standa við gefin kosningaloforð,
einkum um afvopnunarmál, þrátt
fyrir að ekkert í stjórnarsiefnu
hans síðustu fjögur árin bendi til
að hann hafi hinn minnsta áhuga
á öðru en að hleypa æ meiri
spennu í kjarnorkuvígbúnaðar-
kapphlaupið“. Kínverjar sögðust
vænta þess nú, að Bandaríkin
stæðu við órð sín að klippa á allt
samneyti við Taiwan og viður-
kenna endanlega alþýðulýðveldið
sem hið eina og sanna Kína.
Á fáeinum stöðum var efnt til
mótmæla fyrir framan bandarísk
sendiráð, t.d. í Englandi, Vestur-
Þýskalandi og Filippseyjum. Til
alvarlegra óeirða kom þó ekki.
P.W. Botha, forsætisráðherra
Suður-Afríku, sendi Reagan skeyti
og óskaði honum innilega til ham-
ingju með árangurinn. Ritaði
Botha í skeyti sitt að hann vænti
þess að endurkjör Reagans yrði til
þess að hjálpa til við uppbyggingu
og friðarhald í Suður-Afríku, ekki
síður en í öðrum löndum.
Forystumenn Evrópuþingsins
og Evrópubandalagsins tóku til
máls í heillaóskaskeytum til for-
setans, lýstu þar „mikilli ánægju"
og „innilegri gleði“ með endurkjör
Reagans. Pierre Pflimlin, forseti
Evrópuþingsins ræddi um „hina
miklu vináttu Bandaríkjanna og
hinnar frjálsu Evrópu sem myndi
halda áfram að eflast við kjör
Reagans".
Sovéska fréttastofan Tass
greindi frá kosningasigri Reagans
og var fréttin bæði stutt og smá-
atriðasnauð. Inntakið var að
Reagan hefði unnið stórsigur
vegna þess, aðallega, að bandarísk
alþýða hefði ekki haft neitt úrval.
Pravda, flokksmálgagnið birti
samtöl við nokkra sovéska borg-
ara, sem blaðið sagðist hafa valið
af handahófi á götum úti. Inntakið
hjá þeim var yfirleitt á einn veg:
Það hafi ekki verið við öðru að
búast og það væri slæmt, því
Reagan og stjórnarhættir hans
væru hættulegir heimsfriðnum.
Pravda bætti við: „Reagan hlaut
að vinna sigur, því Mondale bauð
ekki upp á mótvægi."
Nancy Reagan
datt á stól
Los Angeks, 7. nó». AP.
FRÚ Nancy Reagan forsetafrú
missti jafnvægið tvisvar sinnum i
þriðjudag og var þá nær dottin á
hnén á tröppum þyrlu, sem flutti
hana. Er þetta talið stafa af höfuð-
meiðslum, sem hún hlaut fyrir
tveimur dögum.
Sheila Tate, blaðafulltrúi for-
setafrúarinnar, segist hafa það
eftir henni, að hún hafi misstigið
sig, er hún steig fram úr rúmi
sínu um miðja nótt. Rakst hún
þá með höfuðið i stól, en maður
hennar, Reagan forseti, tók þá
ísmola og bar hann að höfði
konu sinnar til þess að draga úr
meiðslunum.
„Sagan á eftir
að dæma okkur
með virðinguu
sagði Walter Mondale, er
hann viðurkenndi ósigurinn
Kleanor, dóttir Walter Mondales, tekur á móti foður sínum, er hann kom til samkomu-
hússins í SL Paul, þar sem hann viðurkenndi ósigur sinn fyrir Reagan.