Morgunblaðið - 19.01.1985, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 1985
Minning:
Aðalsteinn Pét-
ursson lœknir
Fieddur 7. september 1933
Dáinn 9. janúar 1985
Aðalsteinn Pétursson, læknir í
Borgarnesi, góðvinur minn og
starfsfélagi, andaðist miðvikudag-
inn 9. janúar aðeins 51 árs að
aldri, í hágengi vinsælda og virð-
ingar og að því er virtist á miðri
starfsævi.
Aðalsteinn fæddist í Reykjavík
7. setpember 1933. Foreldrar hans
voru hjónin Guðríður Kristjáns-
dóttir og Pétur Kristþór Sigurðs-
son, sem bæði voru úr Eyrarsveit.
Þau fluttu skömmu eftir þetta aft-
ur í Grundarfjörðinn og stundaði
Pétur mest sjó næstu árin en hóf
síðan verslunarstörf hjá kaupfé-
laginu og varð brátt útibússtjóri
þar og gegndi því starfi lengst af,
þar til hann flutti til Reykjavíkur
1960. Þangað flutti hann fyrst og
fremst til að geta verið með bðrn-
um sínum og geta stutt þau í
framhaldsnámi. Árið 1963 tók
hann við forstöðu drykkjumanna-
hælisins í Víðinesi og gegndi því
starfi í tæp 10 ár. Þá, árið 1972,
tók hann við húsvörslu í Alþing-
ishúsinu og ennþá núna starfar
hann við þá stofnun, kominn á
miðjan áttræðisaldur, og reyndar
starfar kona hans, Guðríður, þar
líka. Pétri kynntist ég þegar hann
var húsvörður í Alþingishúsinu og
þáði þá oft af honum kaffibolla
með skemmtilegu rabbi það ár
sem ég var þar á rölti á ýmsum
tímum dagsins.
Aðalsteinn var elstur 6 systk-
ina, eitt lést i bernsku en hin eru á
lífí. Hann ólst upp i foreldrahús-
um, eitthvað var hann þó hjá
ömmu sinni og föðurbróður, Hall-
dóri E. Sigurðssyni. Með mennta-
skólanámi vann hann fyrir sér
ýmist með sjómennsku eða við
fiskvinnslu í landi. Hann
brautskráðist frá Menntaskólan-
um á Laugarvatni vorið 1956. Vet-
urinn eftir var hann ritari fjár-
veitinganefndar Alþingis og inn-
ritaði sig í viðskiptadeild Háskól-
ans, en í þeirri deild undi hann
ekki betur hag sínum en svo að
hann vatt sér i læknisfræðina á
miðjum vetri.
Embættisprófi í læknisfræði
lauk Aðalsteinn vorið 1964 með
góðum vitnisburði. Hann lauk síð-
an hluta af námskandidatsstarfi í
Reykjavík, en fór um haustið til
Flateyrar og var þar héraðslæknir
til maímánaðar 1966. Þá fór hann
suður og lauk við kandidatsskyld-
una. Meginþáttur lífsstarfsins
hófst svo þegar hann gerðist hér-
aðslæknir í maí 1%7 og fjölskyld-
an flutti að Kleppjárnsreykjum í
Borgarfirði þar sem þau bjuggu
næstu 11 árin.
Á þessum tíma voru að myndast
tímamót í almennri læknisþjón-
ustu á landinu. Læknaskortur var
í landinu sem bitnaði á strjálbýl-
ishéruðunum, þannig að oft varð
sami héraðslæknirinn að gegna
fleiri héruðum en sínu eigin, jafn-
vel þótt það hérað væri meira en
nógu erfitt fyrir einn mann miðað
við samgöngur og starfsaðstöðu.
Þetta bitnaði vissulega á Aðal-
steini sem öðrum. Hann þurfti á
Vestfjöðum stundum að þjóna auk
síns héraðs Þingeyrarhéraði, og
jafnvel Suðureyrarhéraði líka.
Það sama gerðist í Borgarfirði.
Þar varð hann f forfðllum að
gegna Borgarneshéraði og jafnvel
Búðardalshéraði einnig. Þá voru
vitjanir orðnar býsna strangar
þegar fara þurfti vestur í Dali og
allt vestur í Barðastrandasýslu.
Þetta ástand myndaðist ekki
nema að litlu leyti vegna þess að
of fáir læknar útskrifuðust frá
læknadeild HÍ, heldur miklu
fremur vegna þess hvað héraðs-
læknisstarfið þótti ófýsilegt.
Menn kusu frekar að fara til út-
Ianda og dveljast þar langdvölum
við nám og langtímastörf. Starfs-
aðstaðan í héruðunum var úrelt og
erfið. Frí var varla að fá, hvorki
vegna orlofs, veikinda eða náms.
Þessi starfslega og faglega ein-
angrun reyndist mönnum svo erfið
að flestir höfðu fengið nægju sina
þegar þegnskyldu í 'A ár í héraði
var lokið.
Á Egilsstöðum og í Borgarfirði
var riðið á vaðið til úrbóta á þessu
vandræðaástandi. Þar voru fyrstu
heilsugæslustöðvarnar stofnaðar
með sameiningu héraða, föstu
samstarfi lækna og starfsliðs. Þar
átti Aðalsteinn drjúgan þátt i.
Starfsemi hófst í Heilsugæslust-
öðinni í Borgarnesi árið 1975, en
vegna framkvæmdatregðu, sem
ekki er óþekkt á sviði heilbrigð-
ismála, flutti Aðalsteinn ekki til
Borgarness fyrr en 1978, þótt
hann starfaði að sjálfsögðu við
stöðina. Læknar urðu þrír við
stöðina, en frá Kleppjárnsreykj-
um var þjónusta einnig veitt með
nokkuð breyttu fyrirkomulagi.
Þessar tvær heilsugæslustöðvar
urðu síðan fyrirmynd annarra
slíkra um land allt, svo að líkja má
við byltingu I heilbrigðisþjónustu
landsbyggðarinnar.
Sinni einstaklega ágætu konu,
Halldóru Karlsdóttur, kynntist
Aðalsteinn á stúdentsárunum.
Hún er dóttir Karls Hjálmarsson-
ar, kaupfélagsstjóra á Hvamms-
tanga, og konu hans Halldóru Ás-
grímsdóttur. Hún stundaði nám
við Samvinnuskólann en starfaði
síðan hjá Sambandi ísl. samvinnu-
félaga um það leyti sem þau Aðal-
steinn kynntust. Þau giftust 3.
júní 1960. Þau hafa eignast fjórar
dætur: Þórdís Brynja, f. 1960, gift
Oddi H. Knútssyni, rafvirkja-
nema, búsett i Borgarnesi, Guðríð-
ur Hlíf, f. 1965, býr með ólafi
Jennasyni, bifvélavirkja, einnig
búsett í Borgarnesi, Áslaug Helga,
f. 1968, stundar nám við Mennta-
skólann á Akureyri og Halldóra f.
1972, sem hefur ekki enn þá hleypt
heimdraganum. Halldóra hefur nú
að undanförnu, auk húsmóður-
starfanna, unnið hlutastarf við
apótekið í Borgarnesi. Þetta er
mjög þurr upptalning og lýsir á
engan hátt yndislegri konu og
ágætu hjónabandi. Ég hlýt að
biðjast afsökunar á því.
Fyrst kynntist ég Aðalsteini
eftir að hann fluttist að Klepp-
járnsreykjum og þá mest sem
samstarfsmanni i fjarlægð og i því
sambandi við sjúklinga hans sem
gistu Sjúkrahús Akraness. Einnig
urðu kynnin góð í sambandi við
Læknafélag Vesturlands, en í því
félagi gegndi hann tíðum stjórn-
arstörfum. Ég starfaði síðan með
honum i Borgarnesi á árunum
1977—1978 og aftur þegar hann
starfaði á Sjúkrahúsi Akraness i
námsleyfi 1979—1980.
Mér voru nokkuð kunnar vin-
sældir Aðalsteins í héraði áður en
ég kom þangað til starfa, en að
þær væru jafn miklar og i ljós
kom og yrðu mér jafn erfiðar í
samkeppninni og raun bar vitni,
það hefði mér aldrei dottið i hug.
Mig langar í þessu sambandi til að
segja eina litla Iífsreynslusögu.
Aðalsteinn var fjarverandi um
nokkurra vikna skeið vegna veik-
inda. Kom þá til min gamall
bændahöfðingi úr Norðurárdal.
Hann kom beint að efninu og
sagði: „Þau vildu endilega að ég
kæmi til þín, þau segja að þú sért
góður læknir, en ég veit að þú get-
ur ekkert fyrir mig gert. Hvenær
kemur Aðalsteinn?“ Svo fer þeim
sem þekkja ágætan mann, að þeim
finnst góður maður litils virði.
Heimilislæknastarfið er geysi-
lega krefjandi starf. Það hvílir á
manni allan daginn, alla daga og
jafnvel á nóttunni líka. Ég þekki
ekkert starf jafnerfitt, þreytaudi
og þrúgandi, þótt oft geti það verið
afar skemmtilegt. Heimiiislæknir,
sem lengi hefur verið á sama stað
er trúnaðarvinur og hjálparhella
sjúklinga sinna og skilningsríkur
sálusorgari. Hann kemst ekki hjá
því að lifa sig inn i þjáningar og
hann fylgir þeim áfram til sigurs
eða ósigurs.
Aðalsteinn átti alla bestu eigin-
leika góðs heimilislæknis. Hann
heimsótti gamla fólkið sitt þegar
hann var á ferðinni. Hann gerði
sér ferðir til að heilsa upp á þá
sem voru lasburða. Og bara það,
að rabba við Aðalstein og ráðfæra
sig við hann var þeim miklu meira
virði en pillurnar sem hann gaf.
Spyrjið þau gömlu hvort ég ýki
nokkuð, ég held að þau hafi öll
elskað hann.
Ég á margs góðs að minnast frá
liðnum heimsóknum mínum á
heimili Aðalsteins og Halldóru,
bæði á Kleppjárnsreykjum og í
Borgarnesi og fyrir það flyt ég al-
úðarþakkir.
Það missir enginn mikið nema
hann hafí átt mikið, en þau sem
áttu Aðalstein misstu mikið.
Halldóru og dætrunum, foreldr-
um Aðalsteins og vinum votta ég
dýpstu samúð og bið þeim blessun-
ar.
Bragi Níelsson
Þegar sú fregn barst um byggðir
Borgarfjarðar 9. janúar sl. að
Aðalsteinn Pétursson héraðslækn-
ir væri látinn, var sem skugga
brygði yfir byggðina.
Aðalsteinn, sem var aðeins 51
árs að aldri er hann lést, fæddist í
Reykjavík 7. september 1933, son-
ur hjónanna Péturs Kristþórs Sig-
urðssonar og Guðríðar Kristjáns-
dóttur. Hann lauk stúdentsprófi
frá menntaskólanum á Laugar-
vatni 1956 og útskrifaðist úr
læknadeild Háskóla Islands 1964.
Aðalsteinn starfaði sem héraðs-
læknir á Flateyri frá 1. nóvember
1964 til 31. maí 1966 og var aðstoð-
arlæknir á sjúkrahúsum I Reykja-
vík 1966—1967, en þá gerðist hann
héraðslæknir á Kleppjárns-
reykjum árin 1967—1978 en þá
fluttist hann í Borgarnes og starf-
aði við heilsugæslustöðina þar til
dauðadags.
Aðalsteinn var með afbrigðum
vinsæll bæði af samstarfsmönnum
sínum og sjúklingum. Þa var ekki
sársaukalaust fyrir íbúa Klepp-
járnsreykjalæknishéraðs þegar
hann fluttist í Borgarnes, vegna
þeirra breytinga sem gerðar voru
á læknisþjónustu í héraðinu með
tilkomu heilsugæslustöðvarinnar í
Borgarnesi.
Aðalsteinn sat sem yfirlæknir
stjórnarfundi heilsugæslustöðvar-
innar síðustu tvð árin og verður
hann okkur sem þar störfuðu með
honum ætíð minnisstæður fyrir
gáska hans og glettni, en þar hafði
hann ætíð spaugsyrði á hraðbergi,
og kunni vel að taka því þótt svar-
að væri í sömu mynt. Aðalsteinn
tók starf sitt alvarlega og bar
hagsmuni heilsugæslustöðvarinn-
ar mjög fyrir brjósti enda sat
hann á sínum tíma í byggingar-
nefnd hennar.
Aðalsteinn giftist 3. júní 1960
Halldóru Karlsdóttur, hinni ágæt-
ustu konu, sem lifir mann sinn.
Eignuðust þau fjórar mannvænl-
egar dætur.
Mikil er sorg Halldóru og dætr-
anna við hið óvænta fráfall eig-
inmanns og föður og sendum við
þeim og öðrum skyldmennum
okkar innilegustu samúðarkveðjur
og þökkum mikið og farsælt starf
Aöalsteins i þágu Heilsugæslu-
stöðvarinnar í Borgarnesi.
Gísli Kjartansson
í árslok 1975 sameinuðust Borg-
arness- og Kleppjárnsreykja-
læknishérað um heilsugæslustöð i
Borgarnesi. Að heilsugæslustöð-
inni standa 15 sveitarfélög.
Aðalsteinn Pétursson, heilsu-
gæslulæknir, þjónaði íbúum þess-
ara sveitarfélaga í 18 ár. Lengst af
bjó hann með fjölskyldu sinni á
Kleppjárnsreykjum í Reykholts-
dal, en síðustu árin í Borgarnesi.
Aðalsteinn fæddist 7. september
1933 i Reykjavik. Foreldrar hans
voru Guðríður Kristjánsdóttir og
Pétur Kristþór Sigurðsson.
Aðalsteinn var ástsæll læknir
og naut virðingar í starfi. Hann
var gætinn maður og ljúfmenni.
Sjúklingafjöldi hans var stór og
skjólstæðingum sínum var hann
ekki aðeins læknir, heldur og sálu-
sorgari og félagi.
Það var gott að vinna með Aðal-
steini Péturssyni, hann var snyrti-
menni mikið og orð hans stóðu
eins og stafur á bók. Sl. 2 ár var
hann yfirlæknir Heilsugæslu-
stöðvarinnar í Borgarnesi.
Þótt Aðalsteinn flytti búferlum
í Borgarnes, hélt hann áfram að
þjóna Reykholtsdalnum, ásamt
öðrum læknum Heilsugæslustöðv-
arinnar, en auðfundið var, að
Reykholtsdalur og sveitirnar áttu
sterk ítök í huga hans, þar var
hans fólk.
Aðalsteinn var kvæntur Hall-
dóru Karlsdóttur og áttu þau 4
dætur, elst er Þórdís Brynja 24
ára, þá Guðríður Hlíf 19 ára, Ás-
laug Helga 16 ára og Halldóra 12
ára. Tvær elztu dæturnar hafa
stofnað heimili og barnabörnin
eru 3, elztur er lítill Aðalsteinn.
Það er oft erill og ónæðissamt á
læknisheimili í dreifbýli og vinnu-
dagar langir, en Halldóra er hug-
rökk dugnaðarkona og Aðalsteinn
vissi að hann átti góðan lífsföru-
naut.
Við, starfsfólk Heilsugæslu-
stöðvar í Borgarnesi, kveðjum nú
góðan nágranna, samstarfsmann
og vin með virðingu og þökk.
Halldóru og fjölskyldu hennar
biðjum við blessunar.
Guðrún
Þau sorgartíðindi bárust mér
þann 9. þ.m., að frændi minn, Að-
alsteinn Pétursson læknir, hefði
látist þann dag.
Með honum er fallinn i valinn
langt fyrir aldur fram mikill úr-
valsmaður.
Aðalsteinn fæddist í Reykjavík
7. sept. 1933. Foreldrar hans eru
hjónin Pétur Kr. Sigurðsson, nú
starfsmaður hjá Alþingi og kona
hans, Guðríður Kristjánsdóttir, er
einnig starfar hjá Alþingi. Aðal-
steinn varð stúdent frá Mennta-
skólanum að Laugarvatni 1956 og
brautskráðist sem cand. med. frá
Háskóla íslands 1964. Hann var
héraðslæknir á Flateyri frá 1. nóv.
1964 til 31. maí 1966 og gegndi þá
jafnframt héraðslæknisstörfum á
Suðureyri og Þingeyri. Aðstoðar-
læknir var hann á sjúkrahúsum i
Reykjavík 1966—67. Héraðslæknir
var hann að Kleppjárnsreykjum í
Reykholtsdal í Borgarfirði frá 1.
maí 1967, þar til Heilsugæslustöð-
in í Borgarnesi tók til starfa 1975
og hefur starfað þar síðan. Hann
var búsettur í Borgarnesi frá 7.
sept. 1978.
Aðalsteinn tók virkan þátt í fé-
lagsstörfum heilbrigðisstéttarinn-
ar á Vesturlandi og naut þar mik-
ils trausts. Ritari var hann í
Læknafélagi Vesturlands
1968—69, formaður þess félags
1974 og gjaldkeri 1977. Hann var í
stjórn Krabbameinsfélags Borg-
arfjarðar frá stofnun 1970—1980,
þar af formaður tvö fyrstu árin.
Einnig var hann i byggingarnefnd
heilsugæslustöðvarinnar i Borg-
arnesi. Aðalsteinn gekk í Rotary-
klúbb Borgarness 1979, ritari
klúbbsins var hann á síðasta
starfsári 1983—1984 og hafði ný-
lega verið kjörinn varaforseti
fyrir næsta starfsár er hann féll
frá.
Aðalsteinn starfaði hjá okkur
Margréti alls 10 sumur á uppvaxt-
arárum sínum er við bjuggum á
Staðarfelli. Síðan hefur hann ver-
ið okkur báðum mjög kær. Hann
var með afbrigðum duglegur,
skyldurækinn og samviskusamur.
Aldrei dró hann úr því að farið
væri til starfa t.d. vegna veðurs
hvort sem var á sjó eða landi á
Staðarfelli. Tók hann t.d. þátt í
selveiði, eggjatöku, skarfaveiðum
og kofnatekju, auk hefðbundinna
bústarfa. Alltaf gekk hann til
verks af áhuga og krafti. Hann var
sterkur að upplagi og taldi því
ekki eftir sér að axla og bera sátur
yfír þvera eyjuna, e.t.v. tvívegis
þegar heyjað var í Lambey. Þar
gat vindur verið fljótur að skipta
um átt og ekki var hlaðið hey á
flutningabát áveðra. Hann var
sérstaklega góður vinnufélagi í
hópi þeirra unglinga, sem hann
starfaði með. Enda var hann mik-
ils metinn af þeim. Hann var
hrókur alls fagnaðar, glettinn og
gamansamur ef því var að skipta.
Aðalsteinn var orðinn 23 ára
þegar hann hóf nám i Háskóla ís-
lands. Hann hafði þurft að sækja
nám að Laugarvatni, bæði til
landsprófs og stúdentsprófs. Fjár-
hagsgeta sagði þá til sín hvaö tim-
ann varðaði. í Háskóla hóf hann
nám i viðskiptafræði, fyrst og
fremst vegna þess hve viðskipta-
fræðin var miklu styttri en lækn-
isfræðin, sem hugur hans stefndi
þó til. Hins vegar var löngun hans
til að fara í læknisfræðinámið það
mikil að hann skipti um náms-
grein á miðjum vetri og fór i lækn-
isfræðinámið og lauk þvi. Ekki
sótti hann i sérfræðinám eftir að
hann hafði lokið háskólanámi hér.
Heimilislækningum hafði hann
sérstakan áhuga fyrir, enda mun
það hafa sýnt sig, að hann þekkti
skapgerð sína vel. Aðalsteinn
hafði einstaklega hlýtt og gott
skap. Því kynntust sjúklingar
hans. Hann gaf sér góðan tima til
ræða við þá, þó mikið væri að
gera. Enda hafði hann þá skoðun á
starfi sínu sem læknir, að samtöl
við sjúklinga ættu a.m.k. að hluta
til þátt í að lækning tækist. Ekki
orkar það tvimælis að Aðalsteinn
naut vinsælda og álits hjá sjúkl-
ingum sínum. Svo var einnig al-
mennt hjá héraðsbúum Borgar-
fjarðar og Borgarnesslæknishér-
aðs. Ég hefi t.d. oft heyrt til þess
vitnað hvað hann sýndi öldruðu
fólki mikla umhyggju og hlýju.
Á meðan Aðalsteinn var í há-
skóla bar fundum okkar ekki oft
saman, en eftir að hann hóf lækn-
isstörf að Kleppjárnsreykjum
urðu samskipti okkar aftur náin.
Hann mat afskaplega mikils hvað
vel var tekið á móti þeim hjónum
þar og hve vel var búið að þvi hús-
næði á Kleppjárnsreykjum sem
þau bjuggu í. I Reykholtsdal eign-
uðust þau hjónin mjög marga
góða vini og var Aðalsteini afar
hlýtt til íbúa Reykholtsdals yfir-
leitt, þó engir séu þar nafngreind-
ir. Lýsir sú hlýja sér best í þeirri
ósk Aðalsteins og síðan ákvörðun
Halldóru, ekkju hans, að verða
lagður til hinstu hvílu í Reykholti.
Eftir að samskipti okkar Aðal-
steins jukust aftur þekktum við
hjónin í þessum fullorðna manni
sömu persónuna er við höfðum áð-
ur kynnst í unglingnum er ég hefi
lýst hér að framan.
Aðalsteinn giftist þann 3. júni
1960 Halldóru Karlsdóttur, dóttur
Karls Hjálmarssonar kaupfélags-
stjóra síðast á Hvammstanga og
konu hans, Halldóru Ásgrímsdótt-
ur.
Halldóra er mikil myndarkona
og bjó hún manni sinum mjög fal-
legt og hlýlegt heimili en bæði
voru þau hjón framúrskarandi
gestrisin. Starf héraðslæknis var
oftast nær mjög mikið og erilsamt
og hvíldi þvi heimilið mikið til á
herðum Halldóru. Þau Áðalsteinn
og Halldóra eignuðust fjórar dæt-
ur sem allar eru búsettar i Borg-
arnesi, en þær eru: Þórdís Brynja,
gift Oddi Hauksteini Knútssyni
rafvirkja og eiga þau tvo syni;
Guðríður Hlíf, maður hennar er
ólafur Jennason bifvélavirki og
eiga þau eina dóttur; Áslaug nem-
andi i Menntaskólanum á Ákur-
eyri og Halldóra nemandi i
Grunnskóla Borgarness.
Er við hjónin hugsum nú til
þessa vinar okkar er á besta aldri
er kallaður yfir landamæri lifs og