Morgunblaðið - 23.01.1985, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 23. JANÚAR 1985
33
V aktir
— eftirÓttar
Guðmundsson
í haust varð sá atburður, að
tvær fullhlaðnar þotur höfðu nær
rekist hvor á aðra við Keflavíkur-
flugvöll. Þoturnar höfðu farið í
loftið hvor á eftir annarri og
mögulega höfðu einhver mistök
orðið við flugumferðarstjórnina.
Rannsóknarnefnd var sett í málið
og skilaði langri greinargerð
nokkrum vikum eða mánuðum síð-
ar og sagði þar, að „uppsöfnuð
þreyta" viðkomandi starfsmanns,
hefði valdið því, að honum hefði
nær orðið á í messunni. Hann
hafði verið á vakt nokkra daga í
röð og ekki fengið þá hvíld sem
talið var að honum bæri, ef flug-
umferðarstjórnin ætti að vera
eins og best verður á kosið. Al-
vöruþrungnir blaðamenn spurðu
enn alvöruþrungnari flugumferð-
arstjóra, hvort ekki ætti að gera
eitthvað í vaktamálum stéttarinn-
ar, svo atburðir sem þessi endur-
tækju sig ekki. Það mál mun vera
í athugun.
Þegar allir fjölmiðlar voru mál-
þola út af vaktamálum flugum-
ferðarstjóra, datt mér í hug að
fleiri starfsstéttir bæru ábyrgð á
lífi og limum fólks og þyrftu að
standa vaktir. Á ég þar við lækna-
stéttina, en læknar þurfa að sjá
ibúum þessa lands fyrir heilbrigð-
isþjónustu á öllum tímum sólarhr-
ings, ásamt öðrum heilbrigðisst-
éttum. Læknastéttin skiptist í tvo
aðalhópa, þá sem stunda vinnu sí-
na á sjúkrahúsum og þá sem sinna
heimilis- og heilsugæslu-
lækningum. Ég ætla að gera vakt-
amál þeirra síðarnefndu að um-
talsefni í þessari grein, enda eru
allir sammála um, að vaktakjör
þeirra séu mun verri en sjúkra-
hússlækna. Samkvæmt erindis-
bréfi sínu er heilsugæslulæknum
skylt að sinna vaktþjónustu og
fara í vitjanir til fólks þegar þess
er beiðst. Á stærri stöðum hafa
læknar þann möguleika að skipta
með sér þessari vaktþjónustu, en á
minni stöðum, þar sem einungis er
einn læknir, er hann á vakt allan
sólarhringinn mánuðum saman.
En hvernig er slíkri vaktavinnu þá
háttað? I einmenningshéruðum,
þ.e. H-I-stöðvum er læknirinn
ávallt á vakt og alltaf reiðubúinn
að fara í vitjanir til sjúklinga
sinna, eða sinna kvörtunum þeirra
símleiðis. Þetta gildir jafnt nætur
sem daga, helgar sem virka daga.
Læknirinn á svo alltaf fullan
vinnudag að morgni nema um
helgar og verður að mæta á stof-
unni og sinna þeim verkum sem
þar bíða og skipulögð hafa verið,
Blaðamannaverk-
fall í Grænlandi:
Deilan snýst
um orlofsmál
Kaupmannahöfn, 21. janúar. Frá Nils
Jörgen Bruun fréttaritara Mbl.
VERKFALL kom til framkvsmda á
Grsnlandsútvarpinu og stsrsta
blaði landsins, Grsnlandspóstinum,
í dag. Aðeins er staðin neyðarvakt í
útvarpinu og sendar út veðurfréttir,
skipafréttir og báta, ásamt tilkynn-
ingum frá lögreglu og yfirvöldum.
Það eru samtök blaðamanna,
sem efnt hafa til verkfallsins.
Krafizt er sömu kjara fyrir græn-
lenzka blaðamenn og aðflutta
danska blaðamenn. Jafnrétti ríkir
í launum, en dönsku blaðamenn-
irnir hafa rétt á ókeypis fríi til
Danmerkur með fjölskylduna á
ári hverju. Hingað til hefur kröfu
um jafnrétti í þessum efnum al-
farið verið hafnað. Eiga græn-
lenzkir blaðamenn möguleika á
styrk úr orlofssjóði öðru hverju,
en er þar reginmunur á kjörum
þeirra og aðsendra danskra blaða-
og fréttamanna.
og vökur lækna
án tillits til þess, hvort hann hefur
fengið fullan nætursvefn eða ekki.
Þannig getur komið upp sú staða,
að læknir sé vakinn á hverri nóttu
nokkra sólarhringa í röð og fái
einungis þriggja til fjögurra tíma
samfelldan svefn á nóttu og svo
ávallt fullur vinnudagur að
morgni. Vinnubrögð sem þessi eru
að sjálfsögðu í engu samræmi við
landsiög, enda hafa Islendingar
eins og aðrar menningarþjóðir,
sett sér lög um lágmarkshvíld
starfsstétta þar sem segir að laun-
þegum beri ákveðin lágmarkshvíld
og megi ekki vinna að morgni, ef
þessari hvíld hefur ekki verið náð.
Heilsugæslulæknar hafa um ára-
bil látið brjóta á sér þessi lög og
álitið að nauðsyn á samfelldri
vaktþjónustu réttlæti slík lagabr-
ot. Mér er ekki kunnugt um að
nein alvarleg óhöpp hafi sannanl-
ega hent heilsugæslulækna vegna
þessa, en „uppsöfnuð þreyta"
heilsugæslulækna hlýtur að geta
orðið mikil eftir samfelldar vaktir
um mánaðarskeið þar sem menn
geta einungis hvílst nokkrar
klukkustundir á nóttu. I stærri
héruðum eru fleiri læknar um hit-
una og skipta þá með sér vöktun-
um tveir eða fleiri. Sömu megin-
reglur eru þó í gildi, þ.e. að engin
ákvæði um lágmarkshvíld eru til,
menn standa sína vakt og
eru oft á fótum hálfu og heilu næt-
urnar, sérlega í stóru og anna-
sömu héruðunum, en eiga svo und-
antekningalaust heilan vinnudag
að morgni, nema um helgar. En
hvernig er svo greitt fyrir þessar
vaktir?
Samkvæmt sérkjarasamningi
lækna innan aðalkjarasamnings
BHM fá heilsugæslulæknar greitt
fyrir 300 gæsluvaktastundir, eða
Dr. Óttar Guðmundsson
„Þegar allir fjölmiðlar
voru málþola út af
vaktamálum flugum-
ferðarstjóra, datt mér í
hug að fleiri starfsstéttir
bæru ábyrgð á lífi og
limum fólks og þyrftu
að standa vaktir.“
samtals 19.753,00 kr. á mánuði. í
raun eru þó gæsluvaktastundirnar
mun fleiri, eða 560, þ.e. allur tími
eftir kl. 17,00 virka daga til morg-
uns og allar helgar. Þetta þýðir í
raun, að gæsluvaktakaupið er
35,27 fyrir hverja klukkustund. Til
samanburðar má nefna, að gæslu-
vaktakaup sérfræðinga á sjúkra-
húsum er um 100,00 kr. eða þrisv-
ar sinnum hærra. Reyndar er mér
til efs, að nokkur starfsstétt innan
launþegasamtakanna léti bjóða
sér bakvaktagreiðslur sem þessar
fyrir samfelldar annasamar bak-
vaktir. Fyrir útköll er svo greitt
samkvæmt gjaldskrá lækna.
Þannig fær læknir um 260,00 kr.
fyrir næturvitjun, en 205,00 kr.
fyrir kvöldvitjun. Ekki er greitt
sérstaklega fyrir allt ónæði í síma
að nætur- og kvöldlagi. Læknir
hefur þannig um 35,00 kr. á
klukkustund fyrir að vera ávallt
til reiðu um nætur og kvöld, hann
fær ekkert greitt þótt nætursvefni
hans sé spillt með stöðugum
hringingum þar sem leitað er ráða
vegna einhvers smáræðis. Ef
læknir þarf að fara upp úr rúminu
og í vitjun að næturlagi, fær hann
260,00 kr. fyrir vikið og er innifal-
inn í þeirri upphæð bílakostnaður
læknis, ef farið er í vitjun 3 km
eða minna frá heimili hans eða
heilsugæslustöð. Til samanburðar
má geta þess, að ef sjúkrahúss-
læknir er kallaður í útkall, fær
hann greiddar 2 klst. í yfirvinnu
og auk þess sérstaka umbun, ef
hann nær ekki samfelldum 6 klst.
svefni um nóttina. Þá fær hann að
fara heim kl. 10 næsta morgun,
enda ætlast til að hann hvílist eft-
ir svo erfiða nótt. Ef hann getur
svo ekki farið heim vegna anna,
fær hann yfirvinnukaup allan
þann dag. Um flestar aðrar
starfsstéttir gilda sömu lögmál,
þ.e. að útköll eru greidd með að
minnsta kosti tveimur yfirvinnu-
stundum, auk þess sem menn
njóta almennra landslaga um lág-
markshvíld.
Ég hef í þessum skrifum reynt
að gera grein fyrir vaktakjörum
heilsugæslu- og heimilislækna. Ég
álít að mikilla úrbóta sé þörf á
þessu sviði, þar sem núverandi
ástand er beinlínis hættulegt
heilsu og starfsævi læknanna og
auk þess getur þetta mikla vinnu-
álag og vökur verið hættulegt
fyrir sjúklinga, þar sem „upp-
söfnuð þreyta" læknanna, getur
þegar til lengdar lætur haft slæv-
andi áhrif á dómgreind þeirra og
athyglisgáfu. Heilsugæslu- og
heimilislæknar eiga um þessar
mundir í harðri kjarabaráttu við
ríkisvaldið og m.a. er þess krafist
að vaktamálin verði færð í mann-
sæmandi horf. Samkvæmt kröfu-
gerð vilja heilsugæslulæknar að
kjör þeirra verði sambærileg við
kjör annarra lækna og greitt verði
fyrir gæsluvaktir eins og gert er í
sjúkrahúsum og fyrir útköll verði
greitt eins og hjá öðrum starfs-
stéttum í þjóðfélaginu. Þau kjör,
sem hér hefur verið lýst, eru svo
léleg, að erfitt hefur reynst að
manna mörg læknishéruð og ung-
um læknum hrýs hugur við að
gera heilsugæslulækningar að
ævistarfi. Til að knýja á um úr-
bætur, hafa heilsugæslulæknar
hafið hópuppsagnir, en enn hafa
engar fréttir borist af viðbrögðum
yfirvalda. Sennilegast er þó, að
svarið verði á sama hátt og ávallt
þegar læknar eiga í hlut, að um sé
að ræða ósanngjarnar kröfur há-
tekjumanna, sem ekkert tillit taki
til stöðu þjóðarbúsins. Þær upp-
lýsingar sem hér koma fram sýna
þó Ijóslega að kjör heilsugæslu-
lækna eru ekkert til að státa af og
mun verri en kjör annarra lækna
fyrir sambærilega vinnu.
Dr. ÓtUr Guðmundssoa er yfir-
læknir í heilsugæslustöðinni í
Keflarík.
Sunnudagskvöld —
Ferðahátíð í Þórscafé
Staður hinna vandlátu
Hver býður betur?