Morgunblaðið - 02.03.1985, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. MARS 1985
34_______
Minning:
Jón Guðleifur Ólafs-
son yfirfiskmatsmaður
Fæddur 20. september 1916 ' lagsins Líknar, hefur hún ásamt
Dáinn 16. febrúar 1985 kvenfélagskonum, unnið ótrúlegt
afrek í þágu líknarmála og hefur
Einn af okkar bestu vinum verð-
ur jarðsettur í dag.
Jón Guðleifur ólafsson hét
hann fullu nafni, fæddur og uppal-
inn í Vestmannaeyjum. Hann lést
16. febrúar eftir langa og erfiða
mánuði þar sem hann sárþjáður
hélt sálarró og var með fullri með-
vitund fram á síðustu stundu.
Jón G. ólafsson eða Leifi eins og
hann vildi láta kalla sig, fæddist
20. september 1916 á Garðsstöðum
í Vestmannaeyjum. Foreldrar
hans voru hiónin Auðbjörg
Valtýsdóttir og Olafur Eyjólfsson.
Einn bróðir átti hann, óskar, sem
nú er látinn. Einnig ólst upp með
honum Eyjólfur Jónsson sem
einnig er látinn.
Leifi þurfti snemma að fara að
vinna fyrir sér, eins og flest ung-
menni á þeim árum. Þó foreldrar
hans hafi frekar verið gefendur en
þurfendur, þótti óhugsandi annað
en að unglingar færu snemma að
vinna. Aðeins 13 ára gamall, réðist
hann i skipsrúm í fyrsta sinn, þá
alla leið til Þórshafnar, rétt ný-
fermdur.
Síðar varð Leifi vélgæslumaður
á Skúla fógeta í 6 ár, 3 ár á Vest-
mannaey og önnur 3 ár á togurum.
Þá varð hann bílstjóri og verk-
stjóri hjá Einari Sigurðssyni í 5
ár. Eftir það gerðist hann yfir-
fiskmatsmaður alla tíð síðan.
Árið 1970 stofnsetti Leifi út-
gerðina Ufsaberg, ásamt tengda-
syni sínum Guðjóni Pálssyni og
ólafi Sigmundssyni, sem gerir út
Gullbergið. Bar Leifi útgerðina
mjög fyrir brjósti og fullyrða má
að reksturinn á Gullberginu sé
með betri útgerðum í dag.
Hann var af þeirri kynslóð er
sparsemi og nýtni var í hávegum
höfð. Þar sem fólk bar virðingu
fyrir verðmætum. Aðhaldssemi og
reglusemi í hvívetna, var hans að-
alsmerki. Væri margt betur farið i
okkar þjóðfélagi, ef menn hefðu
það að leiðarljósi.
16. desember 1939 steig Leifi
sitt gæfuspor, er hann giftist
önnu Þorsteinsdóttur frá Laufási.
Bjuggu þau í Laufási í 16 ár eða
þar til þau höfðu byggt sér glæsi-
legt eigið hús í Laufástorfunni, á
Austurvegi 3 fyrir vestan Laufás.
Eignuðust þau 4 börn, Elín-
borgu, ólaf, Þorstein og Jóhann.
öll mannkostafólk, sem gift og bú-
sett eru í Vestmannaeyjum. Eru
barnabörnin orðin 7 taisins.
Ekki er hægt að láta hjá líða að
minnast á hans betri helming,
önnu Þorsteinsdóttur, sem hefur
verið einn af máttarstólpum Vest-
mannaeyja. Sem formaður kvenfé-
oft verið sagt að sjúkrahús Vest-
mannaeyja væri tæplega starf-
rækt í dag, ef Líknarkvenna hefði
ekki notið við. Studdi Leifi konu
sína og hvatti óspart.
Anna og Leifi voru sérstaklega
samhent hjón, þar sem engir
hnökrar fundust á. Var alveg dá-
samlegt að koma á heimili þeirra
og finna þá hlýju og virðingu sem
þau báru hvort fyrír öðru.
Kynni okkar Leifa og fjölskyldu
hans hófust, þegar við fluttum á
Austurveginn og lentum mitt í
Laufástorfunni, eins og umhverfið
var kallað. Laufásfólkið, sem hélt
saman sem einn maður, tók okkur
aðfluttu fólkinu, sem í fjölskyld-
unni værum.
Þar var hlutur Leifa ekki sístur.
Hann var mikill vinur vina sinna.
Hann bar sífellda umhyggju fyrir
öðrum. Hann gerði mönnum
greiða hvenær sem færi gafst.
Leifi var mikill ákafamaður, hafði
ákveðnar skoðanir á mönnum og
málefnum. Urðu oft æði líflegar
umræður, þar sem hann stóð fast-
ur á sínu.
Minnisstæð er sú ánægja og
gleði sem börnin okkar nutu hjá
Laufásfólkinu, t.d. jólaboðin sem
þau fengu að vera þátttakendur í,
en fjölskyldur okkar sem við sökn-
uðum sérstaklega um jólin bjuggu
í Reykjavík.
Gosnóttina, þegar allir þustu út
á götu og fréttin barst manna á
milli að það væri farið að gjósa, en
gosið byrjaði aðeins austan við
Austurveginn, var Leifi æðrulaus
að vanda. Sagði hann öllum að
tygja sig niður á bryggju í Gull-
bergið og bíða þar átekta. Sóttar
voru ábreiður og föt og haldið í
Gullbergið og brátt vorum við á
leið til lands í yfirfullu skipinu.
Leifi og Anna undu sér illa á
fastalandinu. Þau fluttu, og öll
þeirra fjölskylda, fljótlega heim.
Urðu með þeim fyrstu að flytja
aftur heim. Þar sem austasti hluti
bæjarins var horfinn undir hraun
urðu þau að reisa sér aftur hús.
Þurfti töluverðan kjark til að snúa
heim aftur fyrir fullorðið fólk,
enda hafa Vestmannaeyjar liðið
fyrir það.
Eldra fólk bæjarins treysti sér
ekki til þess að byrja aftur með
lítið fé handa á milli, var mikill
sjónarsviptir að því fólki úr Eyj-
um.
Byggðu Anna og Leifi sér glæsi-
legt hús að IHugagötu 15 B í ná-
grenni við Elínborgu dóttur sína,
þar sem þau ætluðu að njóta efri
áranna saman.
Leifi var mikill félagsmaður.
Hann var í Akóges og knatt-
spyrnufélaginu Tý. Bæði þessi fé-
lög áttu hug hans allan. Var hann
alltaf til taks ef á þurfti að halda.
ófáar vinnustundir átti hann í
báðum þessum félögum.
Einnig hafði hann áhuga á að
rækta garðinn sinn. Allan sinn
búskap hafði fjölskyldan kartöflu-
og rófugarð. Voru þau sjálfum sér
nóg allt árið bæði með kartöflur
og rófur.
Fýlaveislur voru árlega haldnar
hjá önnu og Leifa. Var þá oft glatt
á hjalla.
Síðasta sumar fórum við sem
oftar í Akógesferð. Var haldið til
Færeyja. Var það stórkostleg ferð,
sem og aðrar Akógesferðir. Þ6 var
Leifi ekki fullhraustur, en hann
hafði gengist undir stóra aðgerð
nokkrum mánuðum áður, en við
héldum að hann væri óðum að
hressast. En enginn má við mann-
inum með ljáinn. í nóvember fer
hann aftur í sjúkrahús í Reykja-
vík. Hann kemst heim og getur
verið heima mestan tímann. Var
það vegna umhyggju fjölskyld-
unnar, sem vildi helst að hann
gæti verið heima sem lengst. Vit-
um við að þetta voru önnu og fjöl-
skyldunni erfiðir mánuðir. Stóð
Anna sig sem hetja, á hverju sem
gekk. Hægt og sígandi seig á
ógæfuhliðina. Loks varð ekki hjá
því komist að fara á sjúkrahús
Vestmannaeyja, en þar andaðist
hann 16. febrúar. Með Leifa er
genginn góður drengur, sannkall-
aður heiðursmaður. Við minnumst
hans með söknuði og biðjum
Önnu, börnum, tengdabörnum og
barnabörnum blessunar og þökk-
um áralanga vináttu.
Dadda og Axel.
Fyrir rúmu ári fylgdum við til
grafar bróður hins látna, Öskari
skipstjóra. Aldursmunur þeirra
var liðlega tvö ár, en skemmri
varð tíminn til brottfarar þeirra
af þessari jörð. En á milli þeirra
ríkti ávallt einlægur bróðurkær-
leikur.
Þeir bræður voru einu börn for-
eldra sinna, en fóstursonur þeirra
var Eyjólfur, sem þau tóku í fóst-
ur við andlát móður hans, en hún
var systir ólafs. Þá urðu 7 börn
móðurlaus, og nutu þau öll kær-
leiksríkrar umhyggjusemi Auð-
bjargar, sem af einskærri fórnfýsi
og elskusemi rétti mági sínum
hjálparhönd við gæslu heimilisins.
Foreldrar Jóns Guðleifs voru
bæði ættuð undan Eyjafjöllum.
Faðir Auðbjargar, Valtýr var ætt-
aður frá Skarðshlíð, en móðir
hennar frá Söndum í Meðallandi.
Ólafur Eyjólfsson, maður Auð-
bjargar, var frá Keflavík, en báðir
foreldrar hans voru ættaðir undan
Eyjafjöllum. Þau bjuggu að Ön-
undarhorni í Austur-Eyjafjalla-
hreppi, og á þeim bæ dvaldi Leifi
— en undir því stuttnefni gekk
hinn látni alla tíð meðal vina og
vandamanna — samfleytt í 9 sum-
ur þegar hann var smádrengur.
Amma hans, Jóhanna Jónsdóttir,
bjó þar ásamt seinni manni sín-
um, Brandi Ingimundarsyni. Undi
Leifi þar vel hag sínum, bar virð-
ingu fyrir og einlægan kærleika til
ömmu sinnar, og þótti vænt um
þetta skyldfólk sitt, enda frænd-
rækinn og tryggur í besta lagi.
Leifi ólst upp hjá foreldrum sínum
að Garðsstöðum í Eyjum, og þar
fæddist hann.
Uppeldi utan heimilis fór fram
niður við höfnina. Bryggjan og
pallarnir voru aðalleikvangur
barnanna og hlutu þau nafngift-
ina fjörulallar í gamla daga. Það
var því mjög eðlilegt að allt lifið
snérist um fisk og sjó hjá heil-
brigðum drengjum. Snemma
ævinnar þurfti að taka til hend-
inni á þessu tímabili. Leifi réðst
norður til Þórshafnar ekki fullra
14 ára að aldri. Það var þjóðhátíð-
arárið 1930. Þar réri hann tvö
sumur á trillu. En á þriðja sumr-
inu var hann á Seyðisfirði og átti
margar skemmtilegar endurminn-
ingar frá þeim tíma. Afraksturinn
var þó ekki mikill. Hann átti 35
krónur þegar heim var komið og
sagði þá að „öll skipshöfnin skuld-
aði nema ég, af því að ég reykti
ekki“.
Síðan komu síldarárin og valt á
ýmsu um afkomuna. Síldarleysis-
árið 1935 hlaut hann þá frægð að
vera fluttur heim á ríkisins kostn-
að.
Leifi fór á vélstjóranámskeið
árið 1937 og gerðist síðan vélstjóri
á vb. Skúla fógeta. Þar var hann í
6 ár með þeim farsæla og ágæta
formanni Ölafi Vigfússyni í Gísl-
holti. Þá hófust störf hans í landi
en ekki þó án frávika, því að sjór-
inn dró og laðaði til sín.
Fyrst gerðist hann starfsmaður
hafnarinnar, en síðan bifreiða-
stjóri hjá Hraðfrystistöð Vest-
mannaeyja, tók síðan við verk-
stjórn hjá sama fyrirtæki næstu 5
árin. Fiskigengd var þá oft allmik-
il, umsvif eftir því, í mörg horn að
líta og oft lítið sofið. Leifi réðst
næst til Fiskmats ríkisins og
starfaði þar sem yfirfiskmatsmað-
ur frá árinu 1968.
Árið 1970 réðst hann í að kaupa
bát með tveimur félögum sínum.
Báturinn var keyptur frá Seyðis-
firði og bar nafnið Gullberg og var
mikið happaskip. Þeir seldu síðar
bátinn, en létu byggja 350 tonna
bát sem hlaut sama nafn. Sá bátur
kom til Eyja á jólakvöld 1970.
Hreppti fárviðri mest alla leiðina
frá Noregi, þar sem hann var
byggður. Sjóhæfni þessa Gull-
bergs sýndi sig því þegar í upp-
hafi.
Eins og allir vita urðu mikil
þáttaskil hjá Vestmanneyingum
árið 1973. Flestir hrökkluðust upp
á land og þar á með'al Leifi og
fjölskylda hans og „dingluðu þar
meira og minna í lausu lofti, án
þess að fá nokkra fótfestu. Það var
alltaf verið að bíða eftir ein-
hverju". Á þessa leið komst Anna
kona Leifa að orði um þennan
ógnartíma. Auðvitað vildu allir
koma sér fyrir einhvers staðar,
helst heima fannst flestum, en
kannski helst þeim sem áttu í út-
gerð og fiskverkun. Dýr voru góð
ráð fyrir þau Önnu og Leifa eins
og svo marga aðra. Húsið þeirra
hvarf undir hraunið og allt í um-
hverfinu sem þeim var kært var
ýmist horfið eða óþekkjanlegt.
Góðir grannar dreifðir hingað og
þangað um landið og var það
kannski þrautin þyngst.
Einhvern veginn varð það samt
ráðið að halda heim. Heimferðin
var í nóvember 1973 og sest að í
leiguhúsnæði, ekki var á öðru
kostur þá. Þetta var hörmungaár,
lærdómsríkt fyrir marga og af
ýmsum ástæðum. Sennilega setti
þetta allt sitt marka alla íbúa eyj-
anna, og skildi eftir djúp ör í sál-
um flestra.
Verkefnin voru næg framundan.
Þau hófu að reisa nýtt hús 2. júní
1974 og fluttu inn í það 17. maí
1975. Fjölskyldan öll gladdist yfir
þeim stóra áfanga, sem þar með
var náð.
Eins og minnst var á í upphafi
þessara orða var margt um börn
og ungmenni á Garðsstöðum í
æsku Leifa, hefur það vafist fyrir
mörgum, og það jafnvel þó að
kunnugir væru, að kunna skil á
hverjir voru systkini, uppeldis-
systkini, eða frændsystkini á bæn-
um þeim. Hvorki var vítt til
veggja né hátt til lofts í litla hús-
inu að Garðsstöðum, en þar var
alltaf nægilegt hjartarúm. Börn
og fullorðnir lifðu saman í sátt og
samlyndi, allir gengu út og inn
eftir vild. Ennþá ríkir systkina-
kærleikur milli allra þessara
frændsystkina eins og hann gerist
bestur.
Jón Guðleifur kvæntist Önnu
Þorsteinsdóttur 16. desember
1939. Börn þeirra urðu fjögur og
skulu hér talin eftir aldursröð: 1.
Elínborg, gift Guðjóni Pálssyni
skipstjóra, þeirra börn eru tvö,
Eyjólfur og Anna. 2. ólafur,
kvæntur Guðfinnu Guðlaugsdótt-
ur, þeirra börn eru einnig tvö,
Laufey og Guðlaugur. 3. Þor-
steinn, býr með Aðalheiði Sæ-
mundsdóttur og eiga þau eitt
barn, önnu (Aðalheiður átti þrjú
börn frá fyrra hjónabandi). 4. Jó-
hann, hans kona, Bergljót Borna
Einor J. Helgason
Holtakotum Minning
Fæddur 7. júní 18%
Dáinn 20. febrúar 1985
„Fjallmenn að reka inn! Fjall-
menn að reka inn! Farið frá dyr-
unum, kóngurinn er að koma til að
reka inn safnið!"
Loksins hafði lítill drengur fyrir
45 árum séð sjálfan kónginn og
hann spurði: „En mamma, hvar er
kórónan?" Svarið kom: „Okkar
kóngur þarf enga kórónu." Þannig
leit undirritaður fyrst Einar í
Holtakotum, og níu árum síðar
var ég orðinn liðsmaður hans við
fjársmölun á Kili.
Einar fæddist að Uppsölum í
Flóa 1896 í byrjun sumars sem var
óvenju sólríkt og gott. En í þann
mund er engjasláttur stóð sem
hæst dundi ógæfan yfir er hinir
hroðalegu jarðskjálftar á Suður-
landi gengu yfir. Bærinn í Uppsöl-
um hrundi yfir fólkið og um síðir
var Einari bjargað út um rifu á
stafninum, þá tveggja mánaða
gömlum.
Foreldrar Einars, sem nýlega
höfðu byrjað búskap, misstu allt
sitt og stóðu uppi slypp og snauð.
Bærinn og öll önnur hús meira
og minna hrunin, svo var og í stór-
um hluta af öllu Árnesþingi. Eng-
inn efniviður var til í landinu að
reisa öll þau hús sem hrunin voru,
og því aðeins þeir efnameiri, sem
gátu greitt í peningum, sem fengu
það sem til var. Ungu hjónin í
Uppsölum voru ekki meðal þeirra,
og því ekki annað að gera en hætta
búskap og fara í vinnumennsku.
Var Einari því komið fyrir hjá
frændfólki sínu er bjó upp í
Hrunamannahreppi. Með þeim
hjónum Jóhanni Einarssyni móð-
urbróður sínum og Ragnhildi
Halldórsdóttur flutti Einar sig svo
út í Biskupstungur árið 1909 að
Halakoti í Bræðratunguhverfi.
Árið 1921 tók Einar svo við búinu
er hann gekk að eiga heitkonu
sína, Jónasinu Sveinsdóttur, er
einnig var úr Hrunamannahreppi.
Árið 1925 fluttu þau sig að Holta-
kotum og bjuggu þar óslitið til
ársins 1967 er Jónasína lést.
Holtakotin höfðu verið í eyði áður
en Einar flutti þangað, þurftu þau
hjón því að byrja á að byggja flest
hús frá grunni og erfiðir tímar
fóru í hönd, sem var heimskrepp-
an mikla. Þar að auki hlóðust
fljótt á Einar margvísleg félags-
málastörf; í miðjum byggingar-
framkvæmdum varð hann oddviti
sveitarinnar og hafði í mörg horn
að líta. Kom þar mest til að Einar
var harðgreindur og treystu sveit-
ungarnir honum til að standa
fyrir forustu um hreppsmál.
Nokkur innansveitarólga hafði
ríkt árin á undan. Þurfti því
traustan mann til að koma lagi á
hlutina. Því trausti brást Einar
ekki, lagði nótt við dag og hætti
ekki fyrr en öllum málum hafði
verið komið í lag.
í oddvitatíð Einars var byggður
heimavistarskóli í Reykholti. Var
það mikið starf fyrir bónda með
stóra fjölskyldu að sjá um svo
mikið fyrirtæki sem smíði slíks
húss var. Vegur var aðeins kominn
að Torfastöðum, og mikið af efn-
inu keyrt síðasta áfangann á
hestvögnum. Engan síma hafði
oddvitinn heldur, og margar ferð-
irnar fór hann ríðandi að Torfa-
stöðum vegna hreppsmálanna.
Mörg önnur störf hafði Einar
með höndum þó fæst verði hér tal-
in upp. Hann var í fjölda ára um-
boðsmaður Samvinnutrygginga
hér í sveit. Kom í því starfi best
fram trúmennska hans, nýtti
hann hverja stund sem gafst til að
sinna tryggingamálum, ferðaðist
hann þá um á milli manna og
benti þeim á það sem betur mætti
fara.
Einar var um áratugi fjallkóng-
ur og réttarstjóri í Tungnaréttum
sem að framan getur, minnast
flestir tungnamenn hans í því
embætti sem hins rólega og yfir-
vegaða foringja, stýrði hann liði
sínu alltaf heilu heim, í engu var
slakað á fyrr en síðasta kind var
komin í réttargerðið. Þá var hand-
takið hlýtt og þétt er kvaðst var
eftir oft volksamar ferðir um
þokudimman Kjalveg.
í bókinni Göngur og réttir lýsir
Einar þessum ferðum og afréttin-
um. Má þar sjá að jafn vel fór
honum að hafa pennann að am-
boði. í þessum lýsingum kom best
fram eiginleiki Einars sem for-
ingja, greind hans og að finna far-
sælustu leiðina öllum til heilla.
Þau hjón eignuðustu 5 börn og
öll hafa gifst: