Morgunblaðið - 02.04.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐID, ÞRIDJUDAGUR 2. APRlL 1985

(Á)*mstrong

Lofta-
plötur
og Ifm
Nýkomin sending
►. PORGRÍMSSON & CO
Armúla 16 síml 38640
BOKFÆRSLA
Námskeiðið er einkum ætlað þeim sem hafa
litla eða enga bókhaldsmenntun. Námskeiðið
ætti að geta komið að góðu gagni fyrir þá sem
stunda eða hafa í hyggju að stunda einhvers-
konar rekstur og þá sem hafa hug á skrif-
stofustörfum í framtíðinni.
Á námskeiðinu verður farið yfir meginreglur
tvíhliða bókhalds með færslum í sjóðbók,
dagbók, viðskiptamannabækur og aðalbækur.
Farið verður yfir gerð rekstraryfirlita og upp-
gjörs smárra fyrirtækja.
Stefnt er að því að þátttakandi geti fært al-
mennt bókhald eftir námskeiðið og hafi
nokkra innsýn í gerð rekstraryfirlita og árs-
uppgjörs.
Leidbeinandi:
Þorvaldur Ingi Jónsson viðskiptafræðingur
frá viðskiptadeild Háskóla íslands. Hann hef-
ur starfað sem bókfærslukennari við Verzlun-
arskóla íslands. Starfar nú sem deildarstjóri í
ríkisbókhaldi.
Tími: 15. —19. apríl.
Verslunarmannafélag Reykjavíkur og Starfs-
menntunarsjóður Starfsmannafélags Ríkis-
stofnana styrkja félagsmenn sína til þátttöku
á þessu námskeiði. Upplýsingar gefa viðkom-
andi skrifstofur.
TILKYNNIÐ ÞÁTTTÖKU
í SÍMA 82930
STJÓRNUNARFÉIAG
ÍSIANDS i»23
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir GUÐM. HALLDÓRSSON
Efnahagsvandi
Pólverja eykst
H/GKKANIR á verdi matvæla í Póllandi leiddu til umróts, sem varð
stjórn landsins að falli 1970. Tíu árum síðar áttu slíkar hækkanir þátt í
eflingu óháðu verkalýðshreyfingarinnar Samstöðu, sem stuðlaði að falli
annarrar ríkisstjórnar.
Eftir síðustu verðhækkanir
hafa pólskir verkamenn
sagt að þær muni valda aukinni
örvæntingu og jafnvel leiða til
þess að þeir fari út á göturnar til
þess að mótmæla.
Bfnahagsástandið heldur
áfram að versna og vandinn hef-
ur aukizt við miklar vetrarhörk-
ur.
Veturinn hefur verið einn sá
harðasti á þessari öld og valdið
miklum skakkaföllum, sem hafa
stofnað áætlunum ríkisstjórnar
Wojiech Jaruzelskis hershöfð-
ingja í hættu og aukið hættuna á
þjóðfélagshræringum.
Útflutningstekjur hafa
minnkað, en harður gjaldeyrir er
nauðsynlegur til að grynnka á
skuldum við útlönd og flytja inn
lífsnauðsynjar frá Vesturlönd-
um. Skuldir við erlend ríki nema
nú 27 milljörðum dala og munu
líklega nema 30 milljörðum í
árslok.
Vestræn ríki eru treg til að
veita Pólverjum gjaldfrest og út-
vega ný lán, sem eru nauðsynleg
til að rétta við efnahaginn, m.a.
með endurbótum á verksmiðjum
og kaupum á hráefni.
í desember ákvað Bandaríkja-
stjórn að beita ekki lengur neit-
unarvaldi gegn aðild Póllands að
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Búizt
er við löngum samningaviðræð-
um um skilyrðin fyrir aðildinni
og þau verða líklega ströng.
Þjóðartekjur Pólverja eru
14% minni en þær voru fyrir
neyðarástand það sem varð 1978
og leiddi til stofnunar Samstöðu
tveimur árum síðar skv. opinber-
um tölum.
Framleiðslutap Pólverja í
janúar og febrúar nam rúmum
700 milljörðum dala, þar sem
margar verksmiðjur stöðvuðust
vegna skorts á orku og hráefn-
um. Skortur á flestum neyzlu-
vörum mun líklega aukast.
Landbúnaðarframleiðslan getur
dregizt saman vegna skorts á
gróðuráburði og varahlutum I
vor.
Fyrstu tvo mánuði ársins
minnkaði verðmæti útflutnings
til vestrænna ríkja um 14,9%.
Tap vegna samdráttar í útflutn-
ingi á kolum nam 180 milljónum
dala. Birgðir gengu til þurrðar í
kuldunum. Bygging nýrra (búða
dróst saman um einn þriðja á
þessum tfma.
Einn liður í tilraunum stjóm-
ar Jaruzelskis hershöfðingja til
að leysa efnahagsvandann hefur
verið samráð við hið opinbera
verkalýðssamband. Reynt hefur
verið að hækka það í áliti.
Opinbera verkalýðssambandið
hefur reynt að taka við hlutverki
Samstöðu og sagt að það muni
standa dyggan vörð um réttindi
verkamanna, þótt það muni ekki
sýna sömu hörku og oháða
verkalýðshreyfingin.
Því hefur verið haldið fram að
fimm milljónir verkamanna séu
innan vébanda opinbera verka-
lýðssambandsins miðað við 10
milljónir félagsmanna Sam-
stöðu. Sambandið hefur gert sér
vonir um að Pólland geti aftur
fengið aðild að Alþjóðavinnu-
málastofnuninni, sem það var
rekið úr I kjölfar gagnrýni á
meðferðina, sem Samstaða hefur
sætt.
Samstaða segir að opinbera
verkalýðssambandið sé verkfæri
í höndum stjórnarinnar og það
er ekki herskátt í afstöðu sinni.
Leiðtogar sambandsins svör-
uðu neitandi þegar þeir voru
spurðir hvort ágreiningur væri
uppi milli verkamanna og
stjórna fyrirtækja. Siðan viður-
kenndu þeir að ágreiningsmál
væru til, en kváðu þau alltaf
leyst fljótt og vel.
Fyrir tveimur mánuðum lagði
stjórnin fram þrjár tillögur á
fundi með fulltrúum opinbera
verkalýðssambandsins og gerð
var könnun á afstöðu félags-
manna til þeirra. Þrátt fyrir
mótmæli sambandsins var verð
hækkað á brauði, mjólk, tei, osti
og öðrum matvælum og auk þess
kolum.
Þegar Lech Walesa, leiðtogi
Samstöðu, hvatti til 15 mínútna
verkfalls til að mótmæla hækk-
ununum lét stjórnin undan og
frestaði þeim. En hún tók fram
að ástæðan væri ekki „hótun"
Walesa heldur fyrirvari opin-
bera verkalýðssambandsins, sem
hefði tekið „ábyrga" afstöðu.
Tveimur dögum síðar kúventi
stjórnin og ákvað að hækkanirn-
ar skyldu koma til framkvæmda
í áföngum. Kúvendingin kom sér
illa fyrir opinbera verkalýðs-
sambandið og einangrun þess
jókst.
Sambandið gagnrýndi verð-
hækkanimar í harðorðri yfirlýs-
ingu og nokkrir leiðtogar þess
sögðu að þeir hefðu verið beittir
blekkingum. Þeir kröfðust
hækkunar eftirlauna og lýstu sig
andvíga tilboði stjórnarinnar
um að dregið verði úr skömmtun
á vissum vörutegundum. Nokkr-
ir leiðtogar sambandsins hótuðu
að segja sig úr því.
Walesa var kvaddur á fund
héraðssaksóknarans I Gdaiisk og
yfirheyrður. Honum var sagt að
hann fengi ekki að fara frá borg-
inni án leyfis lögreglu.
Stuðningsmenn Samstöðu
telja ekki að hann eða aðrir leið-
togar þeirra verði leiddir fyrir
rétt. Þeir segja að þeirri aðferð
verði beitt að „kæra leiðtoga
Samstöðu án þess að lögsækja
þá, yfirheyra þá og áreita á ann-
an hátt, auðmýkja þá í augum
þjóðarinnar, sleppa þeim síðan
og handtaka þá aftur".
Þannig er talið að stjórnin
vilji sýna að réttarhöldin yfir
morðingjum séra Jerzy Popiel-
uszko hafi ekki lamað öryggis-
þjónustuna og hún sé staðráðin f
að koma í veg fyrir allar tilraun-
ir til að ala á óánægjunni með
verðhækkanirnar.
Aðrir benda á þann möguleika
að aðgerðirnar gegn Samstöðu
og aðrar nýlegar lögregluaðgerð-
ir, m.a. brottvísun bandarísks
hermálafulltrúa og aukinn
þrýstingur sem háskólar eru
beittir, séu vísbending um
áframhaldandi valdabaráttu og
óánægju yfirmanna öryggis-
þjónustunnar með hægfara
stefnu Jaruzelskis.
Talsmenn Samstöðu telja að
staða hreyfingarinnar hafi orðið
flóknari við það að vestræn ríki,
sem hafa stutt kröfur hennar
um mannréttindi og lýðræði,
styðji nú þá stefnu Jaruzelskis
að afnema niðurgreiðslur á mat-
vælum með verðhækkunum, sem
Samstaða berst gegn.
Stjórnin hefur reynt að halda
launahækkunum í skefjum til að
draga úr verðbólguþrýstingnum,
sem hefur aukizt við það að
framleiðslan hefur dregizt sam-
an. Hún hefur varað verkamenn
við þvi að þeir eigi á hættu að
missa atvinnuna eða lenda í
fangelsi, ef þeir taka þátt í ólög-
legum verkföllum.
Samstaða hefur krafizt 575 kr.
launahækkunar á mánuði vegna
síðustu verðhækkana. Leiðtogar
hreyfingarinnar hafa hvatt til
nokkurra mótmælaaðgerða, sem
eiga að ná hámarki með verkfalli
um land allt í júní, ef ekki verður
gengið að kröfu þeirra.
í síöasta mánuði gáfu ráðu-
nautar Walesa út stefnuskrá,
þar sem hvatt var til víðtækra
efnahagsumbóta og sagt að
stefna stjórnarinnar væri að
gera Pólverja að fátæklingum,
án þess að sýnilegt væri að henni
tækist að leysa þau vandamál,
sem við væri að stríða. Otlitið er
slæmt.
Lech Walesa; erfið staða.