Morgunblaðið - 07.06.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ1986
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir Guðmund Magnússon
Á móti þessu vógu hinar miklu
vinsældir, sem borgarstjóri hefur
áunnið sér í starfi. Honum hefur
tekist að skapa sér trúnað fólks
langt út fyrir raðir Sjálfstæðis-
flokksins. Stuðningsávarpið fyrr-
nefnda kom t.d. frá mönnum, sem
taldir hafa verið mjög vinstri sinn-
aðir. „Þetta var ósköp einfaldlega
yfirlýsing um stuðning við hæfan
einstakling, sem við teljum rétt að
gegni starfi borgarstjórans í
Reykjavík næstu fjögur árin, og í
hvaða stjómmálaflokki hann er, það
skiptir miklu minna máli,“ sagði
einn úr hópnum, Þórarinn Eldjám,
í mjög áhugaverðu viðtali í útvarps-
þættinum I loftinu í vikunni.
Það er satt að segja álitamál,
hvort Sjálfstæðisflokkurinn hefði
haldið meirihluta sínum í borgar-
stjóm Reykjavíkur, ef hann hefði
ekki getað teflt fram sterkum
manni eins og Davíð. Allir „fram-
reikningar“ kosningaúrslitanna í
Reykjavík hljóta að taka mið af
þessu. Ég er auðvitað ekki að segja,
að Davíð Oddsson eigi að taka
sæti á framboðlista flokksins við
næstu þingkosningar í Reykjavík.
Hins vegar er ljóst, að það verður
að styrkja listann þar vemlega, ef
Sjálfstæðisflokkurinn ætlar að
halda hlut sínum eða sækja á.
Áfall fyrir Alþýðu-
bandalagið
Það er engum vafa undirorpið,
að úrslitin f Reykjavík em mikið
áfall fyrir Alþýðubandalagið. Flokk-
urinn taldi sig eiga mikla möguleika
á að fá fjóra menn kjöma í borgar-
stjóm, en vantaði mörg þúsund
atkvæði upp á það. í kosningunum
1978 fékk Alþýðubandalagið hins
vegar tæp 30% atkvæða og fimm
menn kjöma í borgarstjóm og vom
borgarfiilltrúar þá 15 eins og nú.
Ymsar skýringar á þessu and-
streymi em fyrir hendi. Ein er sú,
að stefna flokksins og baráttuað-
ferð hafi að þessu sinni ekki höfðað
nægilega vel til kjósenda, sem að
öðm leyti kynnu að vera veikir fyrir
málflutningi Álþýðubandalagsins. í
því viðfangi er vert að íhuga, hversu
kaldlyndir, ósveigjanlegir og
óskammfeilnir Alþýðubandalags-
menn vom í kosningabaráttunni að
þessu sinni. Það var eins og þeir
hefðu í rauninni engar hugsjónir til
að beijast fyrir. Hins vegar vom
þeir á móti öllum sköpuðum hlutum.
Það er t.d. eftirtektarvert, að á síð-
ustu vikum baráttunnar virtust
áhyggjur Alþýðubandalagsmanna
og Þjóðviljaliðsins af fátækt í
Reykjavík, sem mikið veður hafði
áður verið gert út af, að engu
orðnar. Þessu held ég að hafi verið
öðm vísi farið í kosningunum 1978.
Áherslumar vom þá aðrar og þekki-
legri og það átti ömgglega mestan
þátt í kosningasigri flokksins.
Innanflokksátökin í Aiþýðu-
bandalaginu spilltu vafalaust mjög
fyrir flokknum, og eftir á að hyggja
er það með ólíkindum að flokks-
menn skuli ekki hafa getað slíðrað
sverðin síðustu vikur fyrir kosning-
ar. Þvert á móti jukust átök and-
stæðra fylkinga síðustu daga fyrir
kjördag og birtust alþjóð einna
gleggst á kosningafundinum í sjón-
varpssal á föstudag í vikunni sem
leið. Þar kom Össur Skarphéðinsson
fram fyrir Alþýðubandalagið, eftir
að hafa unnið sigur á Siguijóni
Péturssyhi í kosningastjóm flokks-
ins. En sá sigur var dýrkeyptur,
því framganga hans í þættinum
hefur sennilega eyðilagt pólitíska
framtíð hans, auk þess sem staða
hans, sem ritstjóra Þjóðviljans, er
í hættu. Átökin á aðalfúndi blaðsins
sl. þriðjudagskvöld benda til þess,
að nú verði engin grið gefín. Um
Össur verður ef til vill sagt: Hann
var stjómmálamaður í einn sjón-
varpsþátt.
Samstarf „félags-
hyggjuafla“
Ef litið er framhjá atburðunum
innan Alþýðubandalagsins er það
einkum tvennt, sem athygli vekur
á vinstri væng stjómmálanna að
Er sumar sljómmála-
tíðinda í vændum?
ÚRSLIT sveitarstjómarkosninganna hafa óhjákvæmilega áhrif á framvindu sijómmála hér á landi á næstu mánuðum. Líkur á alþingiskosn-
ingum síðar á þessu ári hafa aukist, þótt ekki verði hér fullyrt að þær verði. Að réttu lagi ættu þær að fara fram á vori komanda. í
þessari grein verður lauslega fjallað um afleiðingar kosninganna fyrir stjórnarsamstarfið, en sjónunum síðan beint að úrslitum borgar-
stjórnarkosninganna í Reykjavík og hugmyndum um aukið samstarf svonefndra „félagshyggjuafla".
Framsóknarmenn guldu í raun-
inni afhroð í kosningunum og það
kemur því ekki á óvart, að þeir lýsi
yfir eindreginni andstöðu við þing-
kosningar síðar á þessu ári. Þeir
þurfa lengri tíma til að átta sig á
úrslitunum og undirbúa kosninga-
starfið. Sjálfstæðismenn töpuðu
líka fylgi á landsvísu, en svo virðist
sem það sé mjög útbreidd skoðun
innan flokksins, að staðbundnar
ástæður hafi víðast hvar verið að
verki. Flokkurinn eigi möguleika á
ágætu fylgi í þingkosningum í
haust, ekki síst i ljósi hins glæsilega
sigurs í Reykjavík. Um það er þó
ekkert unnt að fullyrða. Víða þarf
flokkurinn vafalaust að taka veru-
lega á til að treysta stöðu sína í
þingkosningum. En það eru önnur
atriði en framreikningur á kosn-
ingatölunum frá því á laugardag-
inn, sem hljóta að ráða því, hvenær
skynsamlegast sé að ganga til þing-
kosninga. Er líklegt, að í því efni
staldri menn helst við framgang
efnahagsmála, gerð fjárlaga og
kjaramálin.
Það þarf atbeina forsætisráð-
herra, þ.e. formanns Framsóknar-
flokksins, til að Alþingi verði rofið
og efnt til kosninga. Hins vegar er
ósennilegt, að framsóknarmenn
kjósi að halda sjálfstæðismönnum
sem gíslum í ríkissljóminni, ef þeir
vilja á annað borð fara úr henni.
Við slíkar aðstæður verður kosning-
um naumast afstýrt, því trauðla
verður unnt að mynda aðra þing-
lega stjórn. Það á svo eftir að koma
í ljós, hvort þetta gengur eftir, og
með hvaða hætti það gerist þá.
Ágreiningur milli flokkanna um
ýmis mál er þegar fyrir hendi, svo
í því efni þarf ekki að seilast langt.
Hins vegar má ímynda sér, að ný
deiluefni eða ný erfið úrlausnarefni
komi upp í sumar, sem hrundið
gætu skriðunni af stað. Ég hef þá
t.d. f huga þær aðstæður, að nýir
kjarasamningar bæjarfélaga, er
lúta stjóm alþýðuflokks- og al-
þýðubandalagsmanna, stofni
árangrí heildarkjarasamninganna
frá því í mars í voða.
Um það má hins vegar deila,
hvort túlkun sjálfstæðismanna á
kosningaúrslitunum sé rétt. Ekki
er laust við, að skýringar framsókn-
armanna hljómi öllu raunsærri.
Þeir virðast t.d. telja, að ósigur
Framsóknarflokksins víða um land
megi rekja til óánægju með fisk-
veiðistefnuna og efnahagsráðstaf-
anir stjómvalda. Vel má vera, að
kjósendur í sjávarplássum tengi
kvótakerfið við Framsóknarflokk-
inn, vegna þess að Halldór Ás-
grím8son er sjávarútvegsráðherra.
En varla kenna kjósendur fram-
sóknarmönnum einum um að kaup-
máttur launa hefur ekki hækkað
meir en raun ber vitni? Gæti ekki
verið, að Sjálfstæðisflokkurinn
fengi að súpa seyðið af óánægju
launþega, ekki síst ef ekki er
nægilega vandað til framboðslista
flokksins?

Davíð
Oddsson:
Össur
Skarphéðinsson:
Þórarinn
Eldjárn:
Hefur áunnið sér traust fólks Stjórnmálamaður í einn sjón- Kusum einstakling, sem við
langt út fyrir raðir Sjálfstæðis-
flokksins.
varpsþátt?
treystum.
Jón Baldvin
Hannibalsson:
Verður samstarf við Alþýðu-
bandalagið ofan á?
Sigur Daviðs í
Reykjavík
Úrslit borgarstjómarkosning-
anna í Reykjavík em auðvitað sigur
fyrir Sjálfstæðisflokkinn, en fyrst
og fremst em þau mikill persónu-
legur sigur fyrir Davíð Öddsson,
borgarstjóra. Heita má, að kosn-
ingabaráttan hafí snúist um per-
sónu hans, þótt ég efi, að hann
hafi sjálfúr kosið að svo yrði. Þetta
birtist á ýmsan hátt, ekki sfst í
máiflutningi vinstri flokkanna.
Einnig má nefna hina merkilegu
áskorun nokkurra rithöfunda og
Sigurjón
Pétursson:
Niðurlægður af andstæðingum
sínum í Alþýðubandalaginu.
listamanna hér í blaðinu á föstudag
í vikunni sem leið: „Við kjósum
menn en ekki flokka. Við kjósum
menn að verðleikum. Við ætlum að
kjósa Davíð Oddsson borgarstjóra
í Reykjavík."
Ifyrirrennarar Davíðs, menn eins
og Geir Hallgrímsson og Birgir
ísleifur Gunnarsson, nutu vissuiega
mikilla persónulegra vinsælda í
borgarstjóratíð sinni. En ég held
samt, að þeir hafi ekki verið í
„miðpunkti" kosningabaráttunnar
með sama hætti og Davfð nú, ef
undan er skilin kosningabaráttan
1966, sem byggðistsvo til eingöngu
Steingrímur
Hermannsson:
Þarf tíma til að átta sig.
á persónu Geirs Hallgrímssonar hjá
sjálfstæðismönnum. Nú voru það
fjölmiðlar og ekki síst andstæðingar
Sjálfstæðisflokksins, sem drógu
athyglina mest að Davíð Oddssyni;
hinir síðamefndu í því skyni að
ófrægja hann. Þeir Geir og Birgir
urðu líklega ekki heldur fyrir jafri
ósvffnum árásum á borgarstjóra-
árum sínum og Davíð nú. I því
sambandi má rifja upp hið mikla
hrós, sem Birgir ísleifur hlaut frá
Alþýðubandalagskonunni Guðrúnu
Helgadóttur í kosningunum 1978,
en hún skipaði baráttusætið á lista
flokksins í Reykjavík.