Morgunblaðið - 25.06.1986, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. JÚNÍ 1986
25
engsl-
ópu
ar fyrir tilstyrk sameinaðrar Vest-
ur-Evrópu, sem sé nægilega öflug
til að sanna sjálfstæði sitt gagnvart
Bandaríkjunum. Þetta sé eina leiðin
til að Vestur-Evrópa öðlist nauðsyn-
lega tiltrú Sovétmanna.
Verkamannaflokkurinn telur sem
sé, að Noregur eigi að tengjast
sterkri og sameinaðri Vestur-
Evrópu. Flokkurinn vill stuðla að
endurlífgun Vestur-Evrópusam-
bandsins og ættu öll evrópsk
NATO-ríki aðild að því. Einnig álít-
ur flokkurinn, að ríki Vestur-
Evrópu skuli axla meiri ábyrgð en
nú á eigin vömum, þó helst ekki
með of ögrandi hætti. En Verka-
mannaflokkurinn fylgir engri upp-
gjafarstefnu: Noregur er eitt fárra
ríkja innan NATO, sem hefur staðið
við þá skuldbindingu að auka fram-
lög til vamarmála um 3% á ári.
Þessari stefnu hyggst Verka-
mannaflokkurinn fylgja áfram.
Noregnr og EB
Efnahags- og menningarleg rök
hníga einnig að auknum samskipt-
um Norðmanna og rílqa Vestur-
Evrópu. I lok maímánaðar var stigið
stórt skref í átt tii aukinnar efna-
hagssamvinnu, þegar norska ríkis-
fyrirtækið Statoil og vestur-þýska
stórfyrirtækið Ruhrgas gerðu með
sér samning til 20 ára um sölu á
gasi úr Norðursjó, sem dreift verður
um gasnetið á meginlandi Evrópu.
Norðmenn hafa því skuldbundið sig
til að selja ríkjum Evrópubanda-
lagsins mikilvæga orku fram á
næstu öld. Þetta hefur leitt til þess,
að ríki EB hafa fengið mun meiri
áhuga á Noregi en áður.
Rökrétt væri, að þessi stefna
leiddi til þess, að Norðmenn segðu
sig úr Fríverslunarsamtökum Evr-
ópu (EFTA) og gerðust aðilar að
Evrópubandalaginu. Bandalagið
ætti ekki að vera andvígt því.
Andstaðan er meðal norsku þjóðar-
innar. Árið 1972 gengu Norðmenn
til þjóðaratkvæðagreiðslu um inn-
göngu í EB. Ráðamenn í Noregi svo
og flest öll blöðin mæltu með aðild.
Þegar þjóðin lagðist hins vegar
gegn henni, kom sá dómur stjóm-
málamönnum óþægilega á óvart.
Þangað til nýlega hafa stjómmála-
menn forðast að nefna EB á nafn.
Enn er málum þannig háttað, að
enginn málsmetandi stjómmála-
maður treystir sér til að hreyfa
málinu í Stórþinginu. Þetta er
mikill veikleiki í utanríkisstefnu
V erkamannaflokksins.
Innan Verkamannaflokksins ríkir
nú meiri eining um þetta mál en
þegar þjóðaratkvæðagreiðslan fór
fram fyrir 14 ámm. Breytt afstaða
er einkum áberandi meðal þeirra,
sem em í vinstri armi flokksins.
Því gagnrýnni sem vinstrisinnar em
á Bandaríkjamenn því jákvæðari
verða þeir gagnvart Evrópu. Þessi
staðreynd veldur því aftur á móti,
að efasemdir sælq'a á gamla tals-
menn EB-aðildar meðal borgara-
flokkanna.
Síðasta árið, sem stjóm Káre
Willoch sat að völdum, var oft
tekist harkalega á um stefnuna í
öryggismálum. í Stórþinginu hefði
getað myndast „dönsk“ staða, ef
ríkisstjómin hefði lent í minnihluta.
Ríkisstjóm Gro Harlem Bmndtland
stefnir að því að skapa þjóðarein-
ingu um nýjan gmndvöll stefnunnar
í öryggismálum. Margt bendir til
að þetta takist. Róttækra breytinga
er því ekki að vænta, en þegar til
lengdar lætur kunna þær að reynast
mikilvægar: Noregur hætti að vera
„atlantískur" ogverði „evrópískur".
Noregur er mikilvægt viðskipta-
land Svía; öryggishagsmunir land-
anna fara saman. Við verðum að
reikna með því, að Noregur gerist
aðildarríki EB. Norskir jafnaðar-
menn vilja gjaman, að Svíar fylgi
þeim inn í Evrópubandalagið.
Höfundur er fyrrum forstfóri
Sæasku utanríkisstofnunarinn-
ar. Hann sinnir nú rannsóknum
og ritstörfum.
hefst handa um undirbúning.
Með klækjum og prettum tekst
honum að fyrirkoma kóngi. En
þar með er mæða yfírforingjans
ekki á enda, ýmsir gera tilkall
til launa fyrir stuðninginn og
ungur frændi drottningar kemur
fram á sjónarsviðið og bijótast
nú út hin harðvítugustu átök.
Danski hópurinn flutti þetta
af miklu fjöri og léttleika. Húm-
orinn leyndi sér ekki og góð og
einföld gervi, sniðugar brúður
og ágæt leiktjöld gerðu þetta að
skemmtilegri sýningu. Tónlist-
arvalið var útreiknað og féll út
af fyrir sig ágætlega að því sem
var að gerast, en á hinn bóginn
er ósköp snautlegt af Dönum að
hafa nánast einvörðungu slagara
með enskum texta.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir Kristján Jónsson
Eþíópískir flóttamenn
milli tveggja elda
EÞÍÓPÍSKIR flóttamenn í Sómalíu eru nú taldir vera meira en
700 þúsund. Flestir eru þeir náskyldir Sómalíumönnum, en síðan
í nóvember á síðasta ári hafa streymt til landsins Oromo-menn,
sem einnig nefnast Galla-menn, en þeir eru af öðrum stofni.
Stjórnvöld reyna nú að sporna við flóttamannastraumnum, en
fólkið segist flýja heimaland sitt vegna trúarbragðaofsókna
stjórnarinnar í Eþíópíu og þvingunarráðstafana af ýmsu tagi.
Ennfremur heyrast sögur af miklum hrottaskap stjómarher-
manna i landinu.
Eþíópíumenn eru ein fátæk-
asta þjóð í heimi samkvæmt
skýrslum Sameinuðu þjóðanna og
fátæktin fer enn vaxandi. Herfor-
ingjar, hallir undir Sovétstjómina,
sem stjómað hafa landinu undan-
farinn áratug, hafa ekki verið
færir um að betja niður uppreisnir
ýmissa ættflokka í landinu, þrátt
fyrir mikla sovéska hernaðarað-
stoð. Keisarastjóm Haile Selassie
arfleiddi þá einnig að uppreisn
Eritreumanna, sem lengi hafa
barist fyrir sjálfstæði sínu.
Þurrkamir miklu í landinu
1984—1985 og hungursneyðin,
sem fylgdi í kjölfarið, urðu til að
beina sjónum heimsins að landinu.
Stjómin var ásökuð um að bera
að nokkm leyti sök á hungurs-
neyðinni með fjáraustri í hemað-
arbrölt, og þegar sannað þótti,
að nauðungarflutningar stjóm-
valda á 600 þúsund manns frá
ofijóum þurrkasvæðum til skárri
landsvæða hefðu kostað tugi þús-
unda lífíð, harðnaði gagnrýnin
mjög. Ekki bætti úr skák, að
stjómin eyddi stórfé í viskíkaup í
Englandi, meðan landslýður svalt.
Herforingjastjómin, undir for-
ystu Mengistu ofursta, svaraði
gagnrýninni fullum hálsi og sagði
,að enginn hefði bent á betri úr-
ræði en flutningana. Fólkið hefði
vart getað fengið vestræna mat-
vælaaðstoð til eilífðar og óhjá-
kvæmilegt væri, að einhveijir
misstu lífið við björgunina frá
hungursvæðunum.
Þrátt fyrir fjármagnsskort
vinna stjómvöld nú að áætlun um
að flytja meira en 30 milljónir
bændafólks í landinu í ný þorp,
sem stundum em marga kfló-
metra frá fyrri heimkynnum þess.
Þótt aðstæður séu að mörgu leyti
betri í nýju þorpunum og yfirvöld
segist aldrei þvinga fólk til að
flytja, hefur áætlunin sætt harðri
gagnrýni.
Bandarískir og sænskir sér-
fræðingar telja, að flaustur og
óhjákvæmileg mannréttindabrot
samfara áætluninni, geti leitt til
nýrra hörmunga fyrir þjóðina, í
þetta sinn af mannavöldum.
Sumir þeirra telja, að áætlunin
sé aðeins undanfari stórfellds
samyrkjubúskapar að sovéskri
fyrirmynd. Það hljóti að enda með
skelfingu, að ætla að umbylta
mörg hundmð ára bændasam-
félagi á nokkmm ámm.
Mannréttindabrot
Frásagnir flóttamanna í búðúm
í Sómalíu renna stoðum undir
ásakanir um mannréttindabrot.
Fréttamaður Associated Press-
fréttastofunnar ræddi fyrir
skömmu við nokkra Oromo-menn
í Tug Wajale-búðunum, sem em
um sjö kílómetra frá eþíópísku
landamæmnum.
Abdul Karim Numed sagði, að
eþíópískir stjómarhermenn hefðu
drepið frænda sinn, þegar hann
reyndi að hindra þá í að rífa niður
kofa fjölskyldunnar. Einnig hefðu
hermennimir drepið tugi manna,
þ. á m. þijú börn í heimaþorpi
hans, Awaraja i Gursum-héraði,
sem er í austurhluta landsins.
í skýrslu óháðra, bandarískra
samtaka sem fást við þróunarmál,
segir, að í áróðri eþíópískra stjóm-
valda fyrir nýju þorpunum sé lögð
áhersla á, að allt sé sameign og
undir forsjá ríkisins. Jafnvel böm-
in teljist nú sameign þjóðarinnar
og sum þeirra séu tekin með valdi
frá foreldrum sínum.
Einnig segir í skýrslunni, að
byltingarliðar stjómarinnar taki
stundum kvenfólk nauðugt og
vitni þá til slagorðanna „allt er
sameign".
Eiginmaður Nafesu Mumed,
sem nýkominn var til búðanna,
hafði flúið heimili sitt í Komb-
ulcha-héraði, eftir að yfirvöld
höfðu tekið jörð hans eignamámi.
Nafesa lýsti því, hvemig bylting-
arliðar hefðu margsinnis svívirt
að skipuleggja dreifingu þeirra.
Forstöðumaður búðanna , Sómal-
íumaðurinn Hussein Kassim ,
stöðvaði dreifinguna í síðasta
mánuði og bar við ólátum flótta-
manna , sem reyndu að hrifsa til
sín af birgðunum. Hann sagðist
vona, að búið yrði að sjá öllu fólk-
inu fyrir tjöldum í næstu viku.
David Jamieson ,stjómandi
neyðarhjálpar á vegum Samein-
uðu þjóðanna í héraðinu segir ljóst
, að spilling af ýmsu tagi þrífist
í tengslum við flóttamannabúðir.
Til séu þeir , sem komist yfir
mikið magn matarmiða úr búðum
víða í landinu og hagnist vel á
að selja þá nauðstöddum.
Kassim neitar að kannast við
nokkra spillingu, en segist ekki
geta bannað fólkinu að selja
matarmiðana sína. Fólkinu sé
ekki látinn í té fatnaður og fleiri
nauðsynjar og því sé eðlilegt, að
það reyni að bjarga sér upp á eigin
spýtur. Hann viðurkennir, að
nokkuð hafi verið um þjófnaði á
tjöldum, en þjófar og svikahrapp-
ar séu alls staðar til.
Læknar og hjúkrunarfræðing-
Hermenn úr liði Eþíópíustjórnar eru oft illa búnir vopnum, enda
þótt hernaðaraðstoð Sovétmanna við landið sé mikil.
hana og aðrar konur í þorpinu.
Tahir Ali frá Talal-héraði sagði
stjórnarhermenn hafa handtekið
prestinn (múllann) í þorpi hans
og hótað fólki fangelsi, ef það
færi með bænir, jafnvel í heima-
húsum.
Talsmenn Eþíópíustjómar neita
öllum ásökunum um illvirki og
segja slíkar frásagnir uppspuna.
Mengistu ofursti segir áætlunina
um nýju þorpin vera framkvæmda
að ósk bændanna sjálfra.
Reynt að stugga
við flóttafólki
Tug Wajale-búðimar vom
uppmnalega byggðar til að hýsa
til bráðabirgða tvö þúsund manns.
Straumur Oromo-manna undan-
fama sex mánuði til búðanna
veldur því, að þar búa nú að
minnsta kosti 40 þúsund manns
við ömurlegar aðstæður.
Fulltrúi Sameinuðu þjóðanna í
búðunum, Marion Roche, segir
bamadauða mikinn í búðunum og
fara vaxandi vegna næringar-
skorts, sem sífellt verði algengari.
Matarskammtur á einstakling
hafí nýlega verið minnkaður í
aðeins 1.300 kílókaloríur. Ástæð-
an var seinkun tveggja skipa, sem
fluttu matvæli. Næringarskortur
veldur þvf, að böm deyja af völd-
um tiltölulega saklausra sjúk-
dóma eins og mislinga.
Stór hluti flóttafólksins býr í
kofaræksnum, stundum aðeins
mittisháum. Sums staðar hefur
verið reynt að þétta veggina með
plastbútum og pokadruslum. Milli
kofanna hrúgast upp dýra- og
mannasaur.
Til eru birgðir af tjöldum í búð-
unum, en erfiðlega hefur gengið
ar, sem starfa fyrir óhaðar hjálp-
arstofnanir í búðunum, álíta, að
togstreita milli annars vegar full-
trúa Flóttamannahjálpar Samein-
uðu þjóðanna og flóttamanna-
nefndar Sómalíustjórnar hins
vegar eigi mikla sök á skipulags-
leysinu og þar með að nokkru
leyti þrengingum flóttafólksins.
Sómalíustjóm hefur ekki amast
við flóttamönnum fra' Eþíópíu
fram til þessa, enda hafa þeir
langflestir verið af sama kynstofni
og þær fimm miljónir, sem landið
byggja. Omoro-menn eru hins
vegar óskyldir þeim, tala annað
tungumál og hafa aðra búskapar-
hætti. Hefur getum verið að því
leitt, að stjómin vilji gera sem
minnst til að hvetja fleiri Eþíópíu-
menn til flótta, enda næg vanda-
málin fyrir í þessu bláfátæka
landi. Fyrir utan flóttamannamál-
ið má nefna, að enn hafa ekki
verið gerðir formlegir friðarsamn-
ingar milli Sómalíu og Eþíópíu
eftir landamærastríð, sem í reynd
lauk 1978.
Fréttamenn spurðu nýlega
upplýsingamálaráðherra landsins,
Omar Jess, hvort stefna ríkisins
í málefnum flóttafólksins ætti sök
á aukinni dánartíðni á meðal þess.
Hann sagði stjómvöld vona, að
þegar flóttamenn kynntust hinu
skelfilega ástandi í búðunum,
snem þeir aftur til heimaiands
síns; þetta yrði til þess, að telja
hugsanlegum flóttamönnum hug-
hvarf.
Þrátt fyrir þessa yfirlýsingu
neita talsmenn ríkisstjórnarinnar,
að stefnunni í þessum málum
hafí verið breytt.
(Heimildir: AP, Newsweek, Africa
South of thc Sahara o.fl.)