Tíminn - 07.10.1965, Blaðsíða 7

FBHBmiDAGUR 7. október 196*
TllWINN
Helgileikir
í kirkjum
Hér verður nú í stuttu máli
sagt frá skipulagi og starfsemi
Religiös Drama Society, en sú
frásögn varpar ljósi yfir allt
þetta málefni eins og það ligg
ur fyrir á þessum tíma.
Það voru hrifnir menn, sem
höfðu verið gestir á helgileikj
tmurn í Ober-annergau, sem
fyrstir vöktu máls á því um
1850 „að Englendingar hefðu
alltaf metið mest að sjá trúar
atriðin með eigin augum“, eins
og það var orðað.
Það var þó ekki fyrri en
um eða eftir aldamót að Þessu
áhugafólki, sem alltaf hafði
staðið saman saman um kröfu
tfl helgileikjá, tókst að fá
nokkra þeirra sýnda í leikliús
senu. Var leikur að nafni
„Kraftaverkið" sýndur og vakti
mikla áthygli og sannaði að í
Englandi var mikill áhugi á
Síðari hfluti.
helgileikjum eða sýningum af
slíku tagi. Og á fyrstu áratug
um aldarinnar jókst þessi áhugi
stöðugt og eignaðist marga
fylgismenn bæði meðal leikrita
höfunda og leikara. Engin
kirkja opnaði samt fyrir þess
ari nýstárlegu starfsemi. En
nokkrir prestar tjáðu sig samt
fúsa til samstarfs einkum þeir,
sem heimsótt höfðu Ober-nnner
gau. Og fyrsta leiksýningin i
kirkju var „Afturhvarf Eng-
lands“, eftir sr. H. Creswell og
sýndur fyrst í Sankti Péturs
kirkjunni í Vauxhall og síðar
í Church House í Westminster.
Þetta var um aldamótin 1900.
Litlu síðar ritaði sjálfur Bern
hard Shaw í The Saturday
Review: ,,Nú er svo komið loks
ins, að presturinn hefur háð
orrustuna í land óvinarins" og
Church Times bættu við „Þetta
er skref til að endurvekja það
nána samband, sem upphaflega
ríkti milli leikhúss, og kirkju.
Ef til vill eiga helgiiéikir mikla
framtíð því hinn ímyndunar-
snauði Englandingur lærir
miklu meira af því, sem fyrir
augun ber en af því sem eyrun
heyra.“
Síðan rak hver sýningin aðra,
en samt með nokkurra ára milli
bili. Og árið 1905 var stofnað
félag sem nefnist the English
Drama Society, og sýndi á
sínu fyrsta ári ,,The Inter-
hide of Youth eða í Æskuhléi.
Og nú var aftur farið að skrifa
siðfræðileiki með nýtízkusniði,
en hinn fyrsti þeirra hét
,,Everyman“ og var eftir WilH
am Poel. Og var nú einkum
leikið um föstuna og mun Það
hafa verið í stíl við föstuleik
ina í Ober-annergau. En víða
vakti þessi nýbreytni mikla tor-
tryggni og andúð og Nugent
Monck stofnenda English
Drama Society var hótað of-
sóknum af opinberum ákær-
anda, þegar hann var að undir
búa föstusýningun, sem kynnti
persónu Krists.
En árið 1928 setti núverandi
Chesterbiskup þáverandi Dean
af Canterbury innsigli kirkjunn
ar sjálfrar helgileikjasýningu
með því að bjóða John Mase
field, frægu skáldi, sem krýnd
ur var lárviðarsveig árið 1930
og fleirum að semja helgileiki,
sem skyldi sýndir í aðalsal
sjálfrar dómkirkj'unnar í Cant
erbury, einni frægustu kirkju
Englands.
Og 25 árum síðar, þegar
þessa atburðar var minnzt há-
tíðlega árið 1953 og leikurinn,
sem hét ,,Kristur kemur“ sýnd
ur enn einu sinni þá sagði
biskupinn:
,,Fyrsta sýning þessa helgi
leiks markar þáttaskil í kirkju
sögn Englands. I lifandi og
hrífandi formi hafa skáldið og
listamaðurinn endurreist kirki
una.“
Þrír aðrir helgileikir voru
nú sýndir á næstunni The
Coventry Nativity (eða Fæðing
Coventry) og Von heimsins eft
ir Father Andrew og Leikur
hirðisins eftir Chester Sycle.
Nú var ísinn brotinn og and-
úðaröldurnar lægðar og árið
1935 vannst einn hinn stærsti
sigur í Þessum málum, þegar
,,Morðið í Dómkirkjunni“ eftir
Nobelsverðlaunaskáldið T. S.
Eliot var sýnt í Canterbury
kirkju. Og litlu síðar sagði
merkur biskup Dr. Bell við
hátíðlegt tækifæri:
„Með helgisýningum eru trú
arleg sannindi flutt á ferskan
og sannfærandi hátt og ímynd
unarafli áhorfenda gefin byr
undir báða vængi.“
Helgileikjafélagið var í raun
inni formlega stofnað upp úr
flokkum þeirra áhugamanna.
Listaverk í Coventry-kirkju.
ur á málið og lagði leikritahöf-
undu inn John Masefield sem
áður er nefndur gott lið með
sýningu eins og „Föstudagurinn
langi“. og Freistingar Jesú, og
einn mætti nefna Laiirence
Housman sem skrifaði leiksýn
ingu að nafni: ,,Betlehem“ og
Litla leiki heilags Frans“
En eitt stærsta sporið, sem
stigið var til áhrifa á þessum
fyrstu árum Religiös Drama
Society var ráðstefna, þar sem
lögð var áherzla á þá stað
reynd að helgileikir væru sam
eiginleg arfleifð allra kirkju
deilda og þvi raunverulegt ein s
ingarafl og tjáningarform. þar
sem bæði katólskar og mót-
mælendakirkjur gætu mætzt í
einum og sama brennidepli í
boðskap kristindóms. Því var
komið á fót nokkurs konar al-
kirkjulegu eða alþjóðlegu ráði
til efling'ar helgileikjum í and
legum málefnum og í kristileg-
um anda til að bera trúarlegar
stofu og bókasafn, þar sem leið
beint er um leikrit og yfirleitt
gefnar greiðar og góðar upplýs
ingar um allt, sem að helgileikj
um lýtur. Það styður útgáfu
helgiléikja óg séndir kirkjum,
söfnuðum og áhugaflokkum góð
ráð og kostar til að senda leið-
beinendur um landið þvert og
endilangt og jafnvel til ann-
arra landa. Því segja má að
þetta sé að verða alþjóðafélags
skapur, en til þess var það og
hefur verið styrkt af hinni svo
nefndu Rockefeller-stofnun. Og
nú berast skrifstofunni bréf
frá öllum heímsins homum. Og
bókasafnið sendir ekki einung-
is leikritabækur, heldur og
ráð og leiðbeiningar þeim, sem
vilja koma á stofn svipuðum
söfnum í öðrum löndum. Enn
fremur eru gefnar leiðbeining-
ar um búninga, uppsetningu og
sviðsetningu helgileikja.
Þá hefur Religios prama
Society haldið námskéið til
EFTIR SERA ARELIUS NIELSSON
sem þarna höfðu áður að unnið
6. febr. 1929. En þá hafði verið
boðað til fyrirlestrahalds og
fræðslu um þessi málefni með
eftirfarandi ráðstefnu. Ritari
framkvæmdaráðs félagsins var
kosin Mrs. Stevenson, en for-
maður Sir Fromcis Younghus-
band, en hún hafði áður verið
í forustuliði áhugasamra
kvennasamtaka í þessari starf
semi, en hann hafði ekki ein
ungis kynnt sér rækilega leik
ina í Ober-ammergau, heldur
einnig sögulega helgileiki
Hindúa austur í Indlandi, en
Þeir eru einn þáttur í guðfræði
námi og helgisiðaþjálfun hinna
æðstu og lærðustu austur þar.
í mörg ár voru þau bæði meg
insúlur og hornsteinar þeirrar
starfsemi, sem þarna fór fram
í nýsköpun innan kirkjunnar í
Englandi. Kemst nú óðum skrið
hugsjónir fram til sigurs og
styrkja almenna trúarvitund án
tillits til játninga og kirkju-
deilda. Og mætti segja, að
þarna væri frumþáttur
alkirkjuhreyfingarinnar, sem
nú vinnur að þvi að
skapa einingu, frið og samstarf
hinna áður sundruðu stríðandi
og deilandi kirkjudeilda og trú
flokka.
Ávallt síðan hefur Helgi-
leikjafélag Englands unnið
ótrauðlega að eflingu þessara
mála á margvíslegan hátt. Það
hefur styrkt höfunda og hvatt
þá til að skrifa. Komið á fót
skynsamlegri gagnrýni. Staðið
fyrir mörgum og margvíslegum
sýningum bæði í kirkjum og
leikhúsum og yfirleitt alls stað
ar þar sem unnt var að efna
til slíkrar starfsemi. Það hef-
ur fullkomna leiðbeiningaskrif-
fræðslu og uppbyggingar mál-
efnum sinum. Það hafa veríð
helgarnámskeið með fyrirlestr-
um. en einnig lengri sumar-
námskeið með æfingum í fram
sögn og uppbyggingu helgi-
leikja.
Og nú er aðalstefna félags-
ins sú, að ráðleggja þeim, sem
reisa nýjar kirkjur, að hafa
þar góða aðstöðu til sýninga.
En jafnframt vill það efla sam
tök og samstarf leikhúsanna og
safnaðanna. Mörg hinna beztu
helgileikrita, t. d. þeirra Mase-
fields og Eliots njóta sín ekki
nema í leikhúsi við fullkomna
tækni leiksviðs og undir stjórn
lærðra og hæfra leikstjóra.
Enda eru þar kórsöngvar og
músík, jafnvel heilar hljómsv.
sem erfitt er að koma fyrir til
sýningar nema í allra stærstu
og fullkomnustu kirkjum. Þeg-
ar slík undur eru á ferð vill
félagið ráðleggja söfnuðum að
efla til sýningar í samstarfi við
leikhúsin og fylla þar hvert
sæti kvöld eftir kvöld. Enn
fremur hafa komið fram ákveðn
ar tillögur um að efla útisýn-
ingar að nýju bæði á torgum,
í skemmtigörðum og á húströpp
um líkt og var á miðöldum,
en laga nú allt eftir nýjum að-
stæðum með mögnurum og há-
tölurum, sjónvarpi og svið-
tækni.
En einn stærsti framtíðar-
draumur félagsins er að efna
til slíkra sýninga í ekki-kristn-
um löndum til að flytja þar
kenningar og anda Krists í
orðum, athöfnum og tónum,
sem allir geta skilið og tekið til
sín líkt og postularnir gerðu
nær ósjálfrátt hinn fyrsta
hvítasunnudag. þegar 3000
tóku trú í einu.
Þessi helgileikjastarfsemi
innan kirkjunnar má teljast
óþekkt hér á íslandi. En samt
hefur sr. Jakob Jónsson orðið
þar brautryðjandi með sýning-
unni Bartimeus blindi, sem
sýnd var með aðstoð og í sam-
starfi við Þjóðleikhúsið fyrir
nokkrum árum á Bessastöðum
og víðar. Þá hafa smájólasýn-
ingar verið æfðar og sýndar í
skólum hin síðari ár, t. d. í
Vogaskóla í Reykjavík og í
safnaðarheimilinu í Langholts
söfnuði, Hálogalandskirkju,
enn fremur í Eyrarbakkakirkju
síðast liðinn vetur. Allt hefur
þetta gefið góða raun. En um
eiginlega starfsemi, skipulagða
og ákveðna er ekki að ræða.
Nú er því eftir að sjá, hvern
ig gengur hérlendis. Vel mætti
vænta þess, að hin frjálslynda,
íslenzka kirkja taki þessari
túlkunaraðferð opnum örmum.
En vel þarf að vanda, það sem
lengi á að standa. Hér má byrj
unin ekki verða neinn hégómi.
En þó skyldi enginn reisa sér
hurðarás um öxl. Helgisýning-
ar eru áreiðanlega merkur
þáttur í framtíðarsögu kirkj-

Úr kapellunni í Coventry-kirkju.
unnar. En þær þurfa að túlka
hina æðstu fegurð og dýpsta
sanleika og ljúfustu speki trú-
arsanninda, svo hátt og svo
djúpt að himnar taki undir og
undirdjúpin ómi, en einkum
svo blítt. að veröld vikna hljóti
og allar sálir unaðssælu njóti.
Fram til heilla íslenzkri
kirkju og guði til dýrðar.