Morgunblaðið - 12.07.1987, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. JÚLÍ 1987
B 29
Berlinarmúrinn.
BRÉF AÐ AUSTAN
Bréf að austan, úr landi sósíal-
ismans. Ég hafði lengi beðið eftir
þessu bréfi. Loksins lá það á skrif-
borðinu fyrir framan mig, komið
alla leið austan úr Evrópu, úr ógn
og ánauð, í freisið hér „fyrir vest-
an“. Örvænting og sár biturð
hrópuðu til mín af síðum bréfsins,
og ég las orðin aftur og aftun „Ef
við gætum talað saman og ekki
þurft að skrifa gæti ég sagt þér
miklu meira um Austur-Þýskaland,
en bréf er ekki „top secret", þú
veist hvað ég meina."
Mér sámaði og ég kreisti penn-
ann sem ég hélt á milli fingra mér
og vissi jafnframt að hann gat orð-
ið beittari en sverð sem skæri á
leðurólar sem þrýsta ónotalega á
kúgað blóð í systkinum Stóra-
bróður. Fjölskyldan, ung móðirin,
og ungur faðirinn vissu orðið að
sósíalisminn er hugmyndafræði sem
lofar meiru en hann getur staðið
við, eins og einhvers staðar stendur
á Vesturlöndum. En litla bamið
þeirra vissi það ekki enn.
Þegar ég horfi á þetta bréf,
minnist ég þess að ég hef sjálfur
gerst sekur um þann glæp að hrópa
hátt um ágæti þessa hugmynda-
kerfis sem þrengir svo að vinum
mínum fyrir austan múrinn. Meðan
þær raddir heyrast í landi mínu,
mun ég tala og skrifa um frelsið.
Ég minnist einnig farar minnar
til Austur-Þýskalands fyrir nokkr-
um árum. Leið mín lá frá Trelleborg
í Suður-Svíaríki tíl Sassnitz á norð-
urströnd Austur-Þýskalands, við
Eystrasalt, og þaðan til Berlínar.
Umhverfið minnti einna helst á
árin um og eftir heimstyijöldina
síðari. Það var sem ég hefði ferðast
aftur í tímann til ógnartíma
stríðsáranna eða inn í einhveijar
myrkvaðar aldir framtíðarinnar,
aldir afturgenginna miðalda. Braut-
arstöðvamar voru umsetnar
vopnuðu herliði. Gegnum svefninn,
þegar ég ásamt öðmm í lestarklef-
anum reyndi að sofa, mátti öðm
hvom heyra sífellt ískrið í lestinni,
þegar hún stansaði, hróp og köll
vaktmanna og hundsgá í heila-
þvegnum Shafer-hundum. Þess á
milli var maður vakinn upp öðm
hvom sem í martröð af austur-
þýskum hermanni í sínum græn-
klædda einkennisbúningi sem skar
bæði mig og klefafélaga mína í
augun með skæm vasaljósinu sem
hann hélt á í vinstri hendinni svart-
hanskaklæddri. Þetta endurtók sig
nokkmm sinnum yfir nóttina með
sömu látunum þegar hmndið var
upp klefadymnum og hrópað nátt-
köldum rómi út úr næturmyrkrinu
á lestarganginum:„Reisepass, Reis-
epass?"
Þegar til Austur-Berlínar kom,
og mér var sagt að koma mér burt
aftur fyrir sólarlag lá leið mín inn
í eina búðarkompuna skammt frá
Checkpoint-Charlie í Friedrik-
strasse. Þar fyrir vom tvær ungar
sósíalistastúlkur og biðu eftir að ég
sinnti erindum mínum. Ég var hins-
vegar ekki í innkaupaleiðangri í
þessu áætlunarhagkerfi þar sem
bæði magni og gæðum var ábóta-
vant. Ég var spurður hvað ég ætlaði
að fá. Sagði aðeins að ég væri að
skoða. Þá fyllti hlátur skyndilega
litlu búðarkompuna, því svo virtist
að fólk legði ekki í vana sinn að
ganga milli búða til að skoða þama
austur frá, þar sem ekki er þar
margt fyrir augað né heldur margt
að fá.
Þegar ég kom út á götu aftur
og hóf göngu mína um gráar göt-
umar kom ég auga á háan útvarps-
tum, sem var auk þess útsýnisstað-
ur ferðamanna og borgarbúa. Það
var helst til hljótt þama uppi og
fólk horfði í leiðslu yfír múrinn,
yfir hið náföla dauðabelti við múr-
inn, yfír í frelsið í Vestur-Berlín.
Þetta var sorgmæddur staður þar
sem fólk stóð við gluggann, þráði
og lét sig dreyma. En ég eygði einn-
ig von, vonina um betri tíð, von um
frelsi, frelsun úr ánauð undan valdi
Stóra-bróður.
Skömmu síðar hélt ég för minni
áfram um götur Austur-Berlínar
og fór inní matvörubúð til að fá
mér eitthvað að drekka. Þar kom
ég auga á eftirlíkingu af Kóka-kóla
og keypti eina flösku. Ekki var sá
drykkur neitt sérlega góður og ekki
í líkingu við fyrirmynd sína en vodk-
ann sem fékkst á sama stað mátti
vel drekka, enda var mikið dmkkið
af honum á einu öldurhúsinu, þar
sem ég leit inn til að fá mér öl-
krús. Þar stóð ég við standborð úti
í sal og drakk eins og hitt fólkið.
Það virtist gleyma sorgum sfnum
með vodkasnöfsum og bjór. Þar
náði ég tali af gamalli konu sem
átti ættingja sína í Vestur-Berlín.
Nú var hún orðin gömul, en gat
þó sagst iliu hafa vanist meðan
spírinn kraumaði f blóðinu.
Liðið var á daginn og ég fór inn
á eitt kaffihúsið í fáfarinni hliðar-
götu. Þegar ég er sestur við borð
og er að virða fyrir mér fólkið kem-
ur til mín ungur maður og gefur
sig á tal við mig. En hann felldi
þær samræður fljótt niður f skelf-
ingu þegar ég sagði honum að ég
kæmi „að vestan". Ég minnist ótt-
ans er skein úr andliti hans er hann
skaut augunum til hermannanna
sem sátu við borð skammt frá. Án
þess að kveðja hvarf hann út í grá-
an eftirmiðdag Austur-Berlínar.
Á leið minni heim eftir víðtæka
leit í klefum lestarinnar, með heila-
þvegnum hundum og vopnuðu
herliði bankaði upp á klefa minn
borgaraklæddur Rússi og tók að
spyija mig ótal spuminga, að því
er virtist. Hann margskoðaði vega-
bréf mitt, sneri við handtösku minni
á alla vegu, lét mig vinsamlegast
með brosi á vör tæma alla vasa
mína og reyndi hvað eftir annað
að hnekkja svörum mínum. Ástæð-
an fyrir þessari áreitni „bróðurins"
tel ég sennilegast vera þá að á þess-
ari ferð minni til Austur-Þýskalands
var ég klæddur þannig að ég félli
sem best að almenningi þessa só-
síalistaríkis. í snjáðum gamaldags
fötum sem varla mátti telja til
hversdagsklæðnaðar á Vesturlönd-
um, hefur Ifklegast þótt vænlegast
að athuga þennan mann sem var
að yfirgefa ríkið.
Eg kom til Suður-Svíaríkis frá
Sassnitz árla dags, eftir mikinn sjó-
gang með feijunni á Eystrasalti.
Þó úti væri hálfgerð súld og það
sem kalla mátti leiðindaveður, á ég
erfitt með að lýsa hrifningu minni
og fögnuði þegar ég leit augum
vestrænt samfélag á nýjan leik.
Allt var svo fagurt og litskrúðugt
sem á góðum sumardegi. Andi minn
stökk út í vorið eins og búfé sem
sér sólina undir berum himni f
fyrsta sinn eftir fjötra vetrarins.
Eg var fijáls. Eftir kynni mín af
Stóra-bróður var ég fijáls á ný,
Bréfið liggur enn á borði mínu.
Örskotsstund er liðin, frá því ég
opnaði það og las, örskotsstund
meðan hugur minn hefur reikað um
götur Austur-Berlínar. Um gráar
götumar reikar hugur minn til ungu
hjónanna og litla bamsins. Eitt lftið
bréf, og ég leita þeirra handan
múrsins.
Einar Ingvi Magnússon
Strand tog-
arans Bayern
Kæri Velvakandi, oft hef ég
fengið fljót og greið svör við upplýs-
ingaþörf minn og því kemur hér
eitt atriði.
í Morgunblaðinu 26. janúar árið
1925 er sagt frá strandi togara,
Bayem að nafni frá Nordham í
Þýskalandi, undir Hafnarbergi
austan Reykjaness í Gullbringu-
sýslu. Enginn af áhöfninni komst
af.
Er til lýsing á þessum atburði í
tímariti eða bók og þá hvar?
G.B.J.
LÆKNASTOFA
Ellen Mooney
hefuropnað
læknastofu í Laugavegi 42.
Sérgrein:
Húðlækningarog húðmeinafræði.
Upplýsingar og tímapantanir
ísíma 25145.
OKKAR VERÐ
lægra en hjá öðrum
Ný lambalæri Marineruð lambagrillsteik
383.-kr.kg. 325.-kr.kg.
Lambahryggur Marineraðar kótilettur
372.-kr.kg. 401 kr. kg.
Lambaslög Marineraðar lærissneiðar
70.-kr.kg. 548.-kr.kg.
Lambaframpartar Marineruð rif
292.-kr.kg. 175.-kr.kg.
Lambasúpukjöt Hangikjötslæri
327.-kr.kg. 420.-kr.kg.
Lambakótilettur Hangikjötsframpartar úrb.
372.-kr.kg. 321.-kr.kg.
Lambalærissneiöar Hangikjötslæri úrbeinaö
497.-kr.kg. 568.-kr.kg.
Lambagrillsneiðar Hangikjötsframpartar
294.-kr.kg. 487.-kr.kg.
Lambasaltkjöt Lambahamborgarhtyggur
345.-kr.kg. 327.-kr.kg.
Lambaskrokkar 1. flokkur Londonlamb
264,50kr.kg. 514.-kr.kg.

Kaupfelaganria
GARÐSTÓLL PLAST kr.650,-
GARÐSTÓLL
ÁKLÆÐI
kr.685.-
KAUPFÉLÖGIN í LANDINU