Morgunblaðið - 18.07.1987, Page 18

Morgunblaðið - 18.07.1987, Page 18
18 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 18. JÚLÍ 1987 Varað við yf- iivofaudi slysi eftirBjörn StefFensen Ég leit inn í nýja Borgarleikhúsið að skoða líkan og teikningar af „litla ráðhúsinu“ sem á að byggja í Tjöm- inni. Þama var líka líkan af nokkrum hluta gamla miðbæjarins, svo að auðvelt var að gera samanburð á stærð húsa. Ég hélt til skamms tíma að hug- myndin um ráðhús í Tjöminni hefði endanlega verið kveðin niður fyrir allmörgum árum, að Tjömin hefði í raun verið friðlýst. En nýir menn koma með nýjar hugmyndir og vita kannski ekki hversu þessar „nýju“ hugmyndir þeirra vom fordæmdar áður en þeir höfðu aldur til að fylgj- ast með umræðum um málefni borgarinnar. En málefnið hefur aftur á móti ekkert breyst; Tjömin er óbreytt, og ég held að vilji þeirra sem láta sig þetta varða sé samur. Nú er sagt að ekki eigi að byggja þama neitt stórhýsi, eins og jafnan var gert ráð fyrir í umræðunum áður fyrr, heldur aðeins lítið hús fyrir helstu stjómstöð borgarinnar. Það er sjálfsagt af þessum sökum, sam- fara því óskoraða trausti sem Davíð borgarstjóri nýtur, að þessar ráða- gerðir sæta ekki meiri andstöðu og mótmælum en raun ber vitni. En þetta „litla" ráðhús verður bara ekkert sérstaklega lítið hús. Við samanburð á stærð (gmnnfleti) húsa á nefndu líkani af miðbæ Reykjavíkur sést, að lengd væntan- legs ráðhúss slagar hátt í að vera jöfii samanlagðri lengd þriggja samtengdra húsa við Austurvöll, sem allir Reykvíkingar kannast við, þ.e. Reykjavíkur Apóteks, Galleris Borgar og Hótels Borgar. Þetta er þó aðeins hluti „litla“ afdrepsins, því að auki verður annað hús, sem ásamt sérstökum mannvirkjum tekur álíka pláss og aðalbyggingin. Til þess að koma öllu þessu fyrir virðist mér muni þurfa að fylla upp í spildu til við- bótar sem nálgast stærð lóðarinn- ar sem fyrir er. Mynd sem birtist í Morgunblaðinu 13. júlí sl. sýnir þetta nokkuð greinilega, þó að ekki megi leggja hana á málstokk vegna mismunandi fjarlægðar húsanna við norðanvert Vonarstræti. Myndin er hér endurbirt. Fyrsta boðorðið í þessu máli hjá okkur, öldmðum Reykvíkingum, er eins og alltaf hefur verið, að ekki megi skerða Tjömina frekar en orðið er. Heldur kæmi hið gagnstæða til mála, t.d. að gamla uppfyllingin (Tjamargata 11) yrði fjarlægð og Ijömin stækkuð um þessa spildu. Nú kann einhver að spyija hveiju sé spillt þó að lítil tjöm sé gerð dálí- tið minni, og verður þá fátt um rök, því það er með þetta eins og önnur hjartans mál manna, mál tilfinning- anna, að „til þess veit eilífðin alein rök“. — Lítið tjóar að nefna orð eins og „smekkur". Segja má að við Tjömina séu ein- göngu lágreist og lítil timburhús sem sóma sér mætavel við þetta litla stöðuvatn. Stórhýsi á vatnsbakkan- um mundi hér raska öllum hlutföllum og gerbreyta heildarsvipnum á þess- um elsta og snotrasta bletti höfuð- borgarinnar. Ekki má horfa framhjá því að Alþingi er smám saman að eignast allar fasteignir á spildunni milli Kirk- justrætis, Templarasunds, Vonar- strætis og Tjamargötu. Þama mun Björn StefFensen „Nú kann einhver að spyrja hverju sé spillt þó ad lítil tjörn sé gerð dálítið minni, og verður þá fátt um rök, því það er með þetta eins og önnur hjartans mál manna, mál tilfínning- anna, að „til þess veit eilífðin alein rök“.“ Alþingi á komandi tímum byggja mörg hús fyrir starfsemi sina, þar á meðal væntanlega nýtt og stærra þinghús, sem ekki er að vita hvar henta þætti að stæði í nefndri skák. Kannski færi vel á að það stæði í miðri skákinni með framhlið að 'Ijöminni? Er ekki með byggingu fyrirhugaðs ráðhúss verið að stofna til einskonar samkeppni við Alþingi um framtíðarsvipmót þessa sérstæða borgarhluta? En hvemig væri að breyta nú öllu planinu og byggja miklu stærra og veglegra hús, „alvömráðhús“, á miklu glæsilegri og betri stað, fyrir sömu upphæð og „litla" ráðhúsið í 'Ijöminni á að kosta, og losna um leið við óhentugan, rándýran þriggja hæða kjallara til bílageymslu og margskonar fleira óhagræði. Ég hefi í áratugi haft augastað á lóð fyrir Ráðhús Reykjavíkur. Sá staður þarf að hafa fjölmargt sér til ágætis. Eitt er stór lóð í um- hverfi sem ekki er aðkreppt, svo að byggingin geri bæði að njóta sín, og gefa umhverfi sínu og allri borginni glæsilegan svip. Ráðhús þarf að vera í miðri borg, bæði vegna hlutverks síns sem höfuðstöðvar stjómar borg- arinnar, svo og vegna þeirra fjöl- mörgu borgarbúa sem þangað eiga erindi. Um leið þyrfti sem mest af stjómun starfsemi borgarinnar að vera undir einu þaki til þæginda fyr- ir borgarbúa. Nú verður ráðhús í líkingu við það sem ég er hér að lýsa að sjálfsögðu ekki byggt í „Kvo- sinni", en mér þykir kröfunni um að byggingin sé í miðborginni fullnægt ef lóðin er í „gamla bænurn", t.d. eins og hann var á sínum tíma mark- aður af „Hringbraut", en hún náði frá Grandagarði að vestan í sveig austur og norður í Rauðarárvík (þá var Snorrabrautin hluti Hringbraut- ar). Staðurinn sem ég hef í huga upp- fyllir öll þessi skilyrði. Hann liggur auðvitað miðsvæðis í borginni, stærð lóðar er eftir þörfum, bæði fyrir stór- hýsið og bílastæðið. Það verður svo rúmt um bygginguna að svo að segja ekkert getur skyggt á hana frá hvaða sjónarhomi sem er. Og ofan á allt þetta bætist að lóðin kostar ekki neitt. Staðurinn sem býður upp á allt þetta er Rauðarárvíkin. Ifylla þarf upp nokkra hektara til viðbótar því sem þegar hefur verið gert, og alltaf er nóg af gijóti og möl úr kjöllurum húsa sem verið er að byggja. Rauðar- árvíkin er beint niður af Snorrabraut. Og nú geta lesendur hugsað sér að þeir komi siglandi fleyi sínu milli eyja, sömu leið og öndvegissúlumar hans Ingólfs rak í fymdinni. Þá blas- ir við þeim beint framundan mikil og smekkleg bygging sem ekkert skyggir á, en húsin til beggja handa og í baksýn skapa gmnn sem iðar af athafnasemi. Stefnt er beint á þessa byggingu, því í tumi hennar er innsiglingarljósið sem leiðbeinir skipum sem taka land í Reykjavík, en fyrr á tímum var innsiglingarvit- inn einmitt svo að segja á þessum stað. Höfundur er löggiltur endurskoð- andi. Að stmga höfðinu í sandinn eftirHrefnu Magnúsdóttur Það er með eindæmum hvað eyðni- sjúkdómurinn hefur tekið mikið rúm í dagblöðum og fyrirsagnimar einatt óskiljanlegar. I DV 3. júlí var yfír- skrift á smá grein. „Borgarlæknir varar við aðgerðarleysi vegna eyðni" og stórum stöfum stóð „Útbreiðsla á Afríkuhraða". Þar segir borgar- læknir að nú séu 200—400 íslending- ar smitaðir af eyðni og ef ekki verði gert stórátak í að eyðniprófa íslend- inga megi jafnvel gera ráð fyrir að sjúkdómurinn breiðist út á sama hátt og í Afríku þar sem talið er að eftir 10 ár verði 75 milijónir Afríkubúa dánir eða deyjandi af völd- um eyðniveirunnar. Það sem vakti furðu mína í fullyrð- ingum borgarlæknis var: „Éina úrræðið til að hefta útbreiðslu telur borgarlæknir vera að koma á fót áætlun þar sem öllum aldurshópum sem stunda kynlíf verði skipulega boðið upp á mótefnamælingu.“ Ég fór að velta því fyrir mér hvem- ig hægt yrði að hefta útbreiðslu eyðni með skipulögðum mælingum. Um áraraðir hefur verið stunduð skipuleg leit að krabbameini og kransæða- sjúkdómum en þrátt fyrir það fjölgar þeim jafnt og þétt og sífellt verður yngra fólk þeim sjúkdómum að bráð. Hvers vegna birtast ekki reglulega skýrslur um útbreiðslu þeirra sjúk- dóma sem flestum verður að flörtjóni. Ekki aðeins á íslandi heldur í öðmm löndum á sama hátt og umfjöllunin um eyðni fær. Er það ef til vill vegna þess að læknavísindin telja þessa sjúkdóma ekki tengjast kynlífí? Það er ekki leyfilegt að neyða fólk sem haldið er þeim sjúkdómum til að lýsa kynlífshegðan sinni og telja upp rekkjunauta eins og viðgéngst gagn- vart eyðnisjúklingum. Ef við snúum okkur að því hvem- ig borgarlæknir ætlar að hefta útbreiðslu eyðni með mótefnamæl- ingum þá vakna nokkrar spumingar. Hvað á að gera við þessa 200—400 íslendinga sem smitaðir eru af eyðni? Á að banna þeim með lögum að stunda kynlíf eða á að setja þetta fólk í „gettó“ og leyfa fijálst kynlíf innan smitaða hópsins eða í þriðja lagi á að nota þýsku aðferðina þ.e. brennimerkja þá smituðu svo þeir hreinu geti forðast þá? Vísindamenn tala um að 1980 hafi eyðni fyrst orðið vart. Þetta er ekki rétt það var árið 1939 sem eyðni hóf innreið sína, en það ár uppgöt- vaði svissneski efnafræðingurinn Paul Muller að DDT væri voldugt skordýraeitur sem gæti hjálpað bændum að margfalda uppskeruna. Smám saman lærðu menn að DDT var hættulegt mönnum en það varð ekki aftur snúið. Seinna leystu efna- fræðingar DDT af hólmi með minna eitruðum efnum sem fólki er talin trú um að séu hættulaus mönnum. En hver trúir þvf að efni sem drepa skordýr hafi ekki nein áhrif á frumur mannslíkamans sem eru margfalt minni? Að nota þekkinguna til að ijúfa eðlilega hringrás náttúrunnar og hæfni hennar til að endumýja sig án þess að gera sér grein fyrir afleið- ingunum. Það er erfðasyndin. Er „smokkur“ lausnarorðið? Það er orðið vort daglegt brauð fréttir af slysum í efnaverksmiðjum og kjamorkuverum. Það duga engar smokkaherferðir til að veija menn, dýr og gróður gegn öllu því eitri og geislum sem leka út. Læknavísindin virðast ætla að halda sinni stefnu að meðhöndla afleiðinguna í stað þess að leita orsakanna eða kannski treysta þau sér ekki til að horfast í augu við staðreyndimar þó þær blasi alls staðar við. Það er einkenni á mannskepnunni að kenna alltaf öðru eða öðrum um það sem miður fer. í dag heitir óvinurinn eyðniveira sem ræðst á menn og skepnur. Hefur engum dottið í hug að margra ára smá skammtar af eitri fylli að lokum mælinn? Það talar enginn sérfræðingur um smithættu í skógum Evrópu sem eru að eyðast eða í fiskum í Rín og Norð- ursjó sem eru deyjandi eða dauðir, ósonlagið sem er að eyðast að ekki sé talað um mannvirkin sem hafa staðið af sér veður og vinda gegnum aldimar en eru að grotna niður á síðustu áratugum. Nei, þá dettur engum í hug smit en þegar mannslik- aminn er að fara sömu leið af sömu orsökum og á svipaðan hátt þá á að beita aðferðum miðalda þegar ein- staklingum var kennt um sjúkdóma og náttúruhamfarir og þeir brenndir á báli. Hvem hefði órað fyrir því að á okkar miklu framfara- og tækniöld ætti eftir að koma upp sú staða að það fólk sem verður fyrst til að sanna svo ekki verður um villst að við erum á hraðferð að eyða okkur sjálfum með gengdarlausum geisla- og eitur- efnaaustri sé álitið misindismenn og stórsyndarar sem loka verður inni. Það er enn verið að hneykslast á hvemig farið var með gyðinga á Hitlers-tímum. Þeir voru álitnir óhreinir og settir í einangruð hverfi. Síðan áttu gasklefar að losa mann- kynið við þetta óæskilega fólk. Nú, rúmum 40 árum síðar, er sama sag- an að endurtaka sig. Það eru ekki gyðingar heldur fómarlömb mengun- ar sem maðurinn hefur sjálfur framkallað með sí.iu velmegunar- og vígbúnaðarkapphlaupi. Sennilega verða gasklefar ekki notaðir í dag en útilokunar- og einangrunarað- ferðin er komin til umræðu. Þar sem sérfræðingar þykjast vita hvemig eyðni smitast vilja þeir taka upp sömu aðferð og notuð var við gyðing- ana þegar þeir voru merktir til að aðgreina þá frá hinum hreinræktuðu. Hrefiia Magnúsdóttir „Ef vísindamenn ætla áfram aö stinga höfð- inu í sandinn, kenna veirum um minnkandi viðnámsþrótt manns- líkamans og telja mönnum trú um að smokkar leysi vandann, þá er framtíðarsýnin ekki björt.“ Jú, mikil ósköp, kirkjunnar menn og læknar tala fagurlega um að ekki megi fordæma eða útiloka fóm- arlömb eyðni en allir vita að það eru orðin tóm. Það er þegar búið að dæma. Ég hrökk við þegar ég sá fyrirsögn um samþykkt prestastefnu 1987 um eyðni: „Tökum okkur stöðu meðal syndaranna". Þar segir að hlutverk kirkjunnar sé að taka sér stöðu meðal syndaranna til þess að skýla þeim, og þá má náttúrulega einu gilda hvort syndarinn er sam- kynhneigður eða gagnkynhneigður, kirlqan er og verður alltaf á öllum tímum samfélag syndara sem lifa af fyrirgefningu Guðs. Eru þau orðin úrelt orð Jesú „Sá yðar sem syndlaus er kasti fyrsta steininum," sem hann mælti þegar æstur múgurinn ætlaði að grýta gleðikonuna til bana? Hver treystir sér til að ákveða hvort eyðnisjúkling- ur sé syndugri en aðrir dauðvona sjúklingar? í fróðlegum sjónvarpsþætti 6. júlí um Alzheimer-sjúkdóminn var ekki verið að tíunda fjölda tilfella á ís- landi. Þó er þetta sjúkdómur sem virðist fara mjög í vöxt á seinni árum og er eins og eyðnisjúkdómurinn al- gerlega óviðráðanlegur. Það er ömurlegt að horfa upp á sína nán- ustu verða að sálarlausum líkömum, lifandi dauðum. Það er sameiginlegt með öllum þessum ólæknandi sjúk- dómum, þeir ganga neðar í aldurs- hópana ár frá ári. Prófessor Ulricht við háskólann í Göttingen sem lengst hefur barist við yfírvöld og skógræktarsérfræð- inga í Þýskalandi segir það ekki aðeins fullvaxta og gamlan skóg sem eyðileggist af súru regni og eiturefn- um í jarðvegi. Því í gróðrarstöðvum þar sem skógi er plantað í tilrauna- skyni deyja trén fljótlega eftir að 10 ára aldri er náð. Grenitré sem geta náð allt að 600 ára aldri verða í mesta Iagi 40 ára. Ef vísindamenn ætla áfram að stinga höfðinu í sandinn, kenna veir- um um minnkandi viðnámsþrótt mannslíkamans og telja mönnum trú um að smokkar leysi vandann, þá er framtíðarsýnin ekki björt. Ef svo heldur fram sem horfir vildi eflaust margur geta sagt: „Stöðvið heiminn, hér ætla ég úr.“ Höfundur er húsmóðir ÍMosfells- sveiL

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.