Morgunblaðið - 14.07.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JÚLÍ 1988
Nýtt álver— fleiri
eg-g- í sömu körfu
eftír Kristínu
Einarsdóttur
Allt frá byggingu álversins í
Straumsvík hafa margir haft áhyggj-
ur af þeirri mengun sem frá verk-
smiðjunni stafar. Á fyrstu árunum
var aðallega talað um flúoríðmeng-
un, en fljótlega kom í ljós að veruleg
mengunarhætta getur stafað af úr-
gangsefnum úr bræðslukeijum verk-
smiðjunnar og mengun af völdum
brennisteinsdíoxíðs getur einnig orð-
ið veruleg.
Álverið var fyrstu tíu árin rekið
án hreinsibúnaðar. Það þurfti lang-
vinna baráttu islenskra heilbrigð-
isyfírvalda til að komið væri upp
hreinsunarbúnaði fyrir flúoríð frá
verksmiðjunni. Forráðamenn álvers-
ins í Straumsvík hafa ævinlega hald-
ið því fram að fyrirtækið væri til
fyrirmyndar um mengunarvamir og
hafa vænt þá um vanþekkingu sem
efast hafa um það og telja önnur
sjónarmið um stóriðju en þeirra eigin
varla eiga rétt á sér.
Flúoríðmengim
Nýlega kom út skýrsla hjá Holl-
ustuvemd ríkisins um mengun í út-
blásturslofti frá álverinu. Þar segir
í lokaorðum m.a.: „Flúoríð- og rykm-
engun í útblástursíofti frá verksmiðj-
unni mældist óviðunandi." Þótt
tæknilegur framkvæmdastjóri ál-
versins haldi því fram að flúoríð-
mengun hafí minnkað frá því mæl-
ingar Hollustuvemdarinnar voru
gerðar, kom í ljós við mælingar á
þessu ári, að svo var ekki. Það er
ekki von á góðu, ef þeir sem sjá um
mengunarvamir telja ástandið gott
eins og það er nú.
Mér verður hugsað til þeirra tíu
ára sem alls engar mengunarvamir
voru í Straumsvík. Hve mikið flúoríð
og annar óþverri fór þá útí andrúms-
loftið? Um þau tíu ár sagði í athuga-
semd frá álverinu sem birtist í febrú-
ar sl.:
„Álverið var sem kunnugt er rekið
í tíu ár án hreinsibúnaðar og án flár-
hagslegs tjóns fyrir nokkum Islend-
ing.“ Mig grunar að þama hafí nátt-
úran ekki verið metin hátt.
Brennisteinsdíoxíð
Hollustuvemd ríkisins áætlar að
hlutur álversins af þeirri brenni-
steinsdíoxíðmengun sem upprunnin
er hér á landi sé um það bil 25%.
Mengun af völdum brennisteins-
díoxíðs er vemlegt vandamál í iðn-
ríkjunum og reyndar víðar. Skógar
á meginlandi Evrópu era í mikilli
hættu m.a. vegna þessarar mengun-
ar. Mengunin berst einnig með and-
rúmslofti til annarra landa og kemur
niður sem súrt regn og hefur haft
veralega skaðleg áhrif t.d. í Svíþjóð
og Noregi. Fiskur hefur drepist þar
unnvörpum og sum vötn era orðin
alveg físklaus vegna þéss hve þau
hafa súmað.
Mikil áhersla er því lögð á það á
alþjóðavettvangi að draga úr meng-
un af völdum brennisteinsdíoxíðs.
Skylda okkar er ekki minni en ann-
arra hvað þetta varðar. Því miður
virðist ekki tæknilega framkvæmda-
stjóranum ljós sú skylda ef marka
má viðtal við Mbl. 24. júní sl. þar
sem hann segir að jarðvegur á ís-
landi hafí aðeins gott af brennisteins-
díoxíði.
Mengun frá kerjaúrgangi
Sú mengun sem einna minnstur
gaumur hefur verið gefínn er sú sem
getur stafað af úrgangsefnum úr
bræðslukerjum verksmiðjunnar. í
ketjaúrganginum era cyan-sambönd,
þ.e. blásýrasölt sem era mjög hættu-
leg lífveram jafnvel í mjög litlu
magni, auk annarra minna hættu-
legra eftia. Það var því ekki að
ástæðulausu að árið 1975 kannaði
ég ásamt nokkram öðram náttúra-
fræðingum hvemig háttað væri eyð-
ingu þessara hættulegu efna. Þá kom
i ljós að kerbrotum hafði m.a. verið
hent á raslahaugana í Hafnarfírði
sem var þá talin óviðunandi lausn
vegna hættu á mengun grannvatns.
Einnig var kerbrotunum um tíma
hent á Qörar, en að sjálfsögðu var
það ekki talin fær lausn þar sem þá
var raslið sýnilegt. Nú er kerja-
úrganginum hent í s.k. flæðigryfju.
Sjórinn á þar greiðan aðgang og
gætir flóðs og fjöra í gryíjunni.
Áður sást mengunin. Þá höfðu
menn áhyggjur af henni. Nú sést hún
ekki lengur en sama mengunin fer
í sjóinn og er ekki síður ástæða til
að hafa áhyggjur af því.
Sumir halda að með þvi að láta
sjóinn leika um úrganginn séu cyan-
samböndin gerð óskaðleg. Enn hefur
þó enginn getað upplýst hvemig
þetta á sér stað og þætti mörgum
fróðlegt að fá það staðfest ekki síst
í ljósi þess að erlendis hafa eigendur
álvera víða verið skikkaðir til að
flytja öll kerbrot í oxunarverksmiðjur
til að gera cyanjónina óskaðlega.
Úrbætur og hert eftirlit
Augljóst er því að taka verður
strax á mengunarmálum álversins í
Straumsvík. Ég vil taka undir það
sem stendur í lokaorðum skýrslu
Hollustuvemdar ríkisins um loft-
mengun frá álverinu en þar segir
m.a.:
„Nauðsynlegt er að setja ákveðin
mörk fyrir útblástursmengun frá ál-
verksmiðjunni í Straumsvík. Bæta
þarf reglubundið eftirlit, koma á
reglubundnum mælingum og vinna
markvisst að því að mengun haldist
í lágmarki.
Mlilegt er að álverksmiðjan í
Straumsvík afli sér starfsleyfís í sam-
ræmi við reglugerð 390/1985. í
starfeleyfi fyrirtækja koma fram út-
blástursmörk og reglur um aðra
mengun."
Það er ótrúlegt að íslensk stjóm-
völd skuli enn láta viðgangast að
Kristín Einarsdóttir
„Fróðlegt væri að fá að
heyra hvaða kröfur um
mengunarvarnir full-
trúar íslenskra stjórn-
valda fara með í far-
teskinu til viðræðna við
erlendu stóriðjufurst-
ana sem svo gjarnan
vilja reisa nýtt álver á
íslandi.“
fyrirtæki í eigu útlendinga séu und-
anþegin íslenskum lögum og þurfí
ekki að hafa starfsleyfí hér á landi.
Þar með er réttum yfirvöldum gert
erfítt um vik að taka á mengunar-
vandamálum verksmiðjunnar. Slíkt
fyrirkomulag er alls óviðunandi.
í Morgunblaðinu 2. júlí sl. birtist
viðtal við nýjan forstjóra íslenska
álversins, dr. Christian Roth. Þar
segir að hann sé mjög meðvitaður
um umhverfíð og hafí brennandi
áhuga á náttúranni og nefnir vist-
fræði og umhverfissinnaða viðskipta-
stefnu sem helstu áhugamál. Það
ætti því að vera auðvelt fyrir íslensk
stjómvöld að taka nú til hendinni í
þessum málum.
Orkuverð til stóríðju
Á síðasta ári seldi Landsvirkjun
raforku til almenningsveitna á rúm-
lega þrisvar sinnum hærra verði en
það sem stóriðja hér á landi þurfti
að greiða. Þó eðlilegt verði að teljast
að stómotendur og þeir sem nota
jafna orku allan sólarhringinn greiði
lægra verð tel ég almenningsveitur
greiða allt of hátt verð nú miðað við
stóriðjuna.
Verð á raforku til álversins í
Straumsvík er háð heimsmarkaðs-
verði á áli og hefur verðið verið
óvenju hátt að undanfömu. Álverðið
hefur þó ekki verið það hátt að hæsta
verð hafi fengist fyrir raforkuna, en
þó svo hátt að álframleiðendur telja
sjálfír að slíkt verð geti ekki gengið
lengi.
Nú virðist eiga að fara að byggja
nýtt álver. í samtölum við þá sem
hér vilja reisa nýtt álver hefur komið
fram að þeir telja sig geta fengið
HAGSTOFA íslands hefur gefið
út fréttatilkynningu um vöru-
skipti við útlönd á fyrstu þremur
mánuðum þessa árs. Þar kemur
fram, að vöruskiptajöfnuður
landsmanna var þá óhagstæður
um 1.694 miiljónir króna, en á
sama tíma á síðasta ári var hann
óhagstæður um 1.253 miiyónir,
ef miðað er við sama gengi.
í fréttatilkynningunni segir, að í
raforkuna á svipuðum kjöram og
ÍSAL fær nú. Iðnaðarráðherra og
forstjóri Landsvirkjunar hafa sagt
að verð til almennings muni ekki
hækka vegna nýrra samninga. Við
hvað miða þeir þá? Era þeir að tala
um að almenningsveitur eigi um
ókomna framtíð að greiða meira en
þrisvar sinnum hærra verð fyrir ra-
forkuna en stóriðjan? Það getur alls
ekki gengið að láta útlendinga fá
raforku á verði sem er lægra en það
kostar að framleiða hana. Með því
móti verður hin ódýra orka útlend-
ingum en ekki íslendingum auðlind.
Mengnnarvarnir í
nýju álveri?
Fróðlegt væri að fá að heyra hvaða
kröfur um mengunarvamir fulltrúar
íslenskra stjómvalda fara með í far-
teskinu til viðræðna við erlendu stór-
iðjufurstana sem svo gjaman vilja
reisa nýtt álver á íslandi. Getur ver-
ið að iðjuhöldamir telji ísland góðan
kost ekki bara vegna þess að hér sé
auðvelt að semja um ódýra orku —
jafnvel undir kostnaðarverði — held-
ur að andvaraleysi íslenskra ráða-
manna í mengunarmálum lokki einn-
ig?
Hér er hætta á ferðum. Iðnaðar-
ráðherra ber að sjálfsögðu að hafa
fullt samráð við heilbrigðisyfírvöld
og setja fram strangar kröfur um
mengunarvamir. Hann má hins veg-
ar ekki gleyma því að jafnvel besti
mengunarvamarútbúnaður getur bil-
að með ófyrirsjáanlegum afleiðing-
um.
Mengunarvamarbúnaður álvers-
ins í Straumsvík virðist allt of oft
vera í ólagi.
Ekki stóríðju
Þeir sem tala ijálglegast um nauð-
syn stóriðju segja gjaman að ekki
sé forsvaranlegt að byggja allan okk-
ar útflutning á sjávarafurðum. Það
er því einkennilegt að leggja aðalá-
hersluna á að fá hingað álfyrirtæki
á sama tíma og verið er að hætta
slíkri starfsemi í Evrópu. Talað er
um að tengja raforkuverð við heims-
markaðsverð á áli sem er miklu
sveiflukenndara en verð á sjávaraf-
urðum. Enn era því öll eggin sett í
sömu körfuna. Það eykur varla §öl-
breytnina að fá hingað risaálver.
Við eigum ekki að lokka hingað
iðnað sem getur mengað og eyðilagt
landið. Byggjum heldur upp iðnað
sem hentar okkur. Eðlilegast og far-
sælast er að byggja atvinnulífíð sem
mest á eigin hráefnum. Aukinnar
flölbreytni er fyrst og fremst að leita
f fullvinnslu sjávarafla og annars iðn-
aðar sem byggir á íslensku hráeftii.
Nýtum auðlindimar okkur til hags-
bóta en gefum þær ekki útlending-
um. Við eigum ekki að gefa úr landi
fossana okkar fremur en starfskrafta
okkar. Við eigum að horfa til nýrra
atvinnugreina sem taka mið af
framtíðinni og era í sátt við náttúra
landsins og fólkið sem það byggir.
Höfundur erþingmaður Kvenna-
listans.
mars á þessu ári hafi verið fluttar
út vörur fyrir 5.761 milljónir króna,
en innflutningur hafí numið 5.636
milljónum. í marsmánuði var vöra-
skiptajöfnuðurinn því hagstæður
um 125 milljónir. Á síðasta ári var
hann hins vegar hagstæður um 297
milljónir í mars.
Fyrstu þijá mánuði þessa árs
nam útflutningur landsmanna
11.126 milljónum króna, en inn-
fiutningurinn 12.820 milljónum.
Vöraskiptajöfnuðurinn var því
óhagstæður um 1.694 milljónir.
Vöruskiptajöfnuður fyrstu þriggja
mánaða ársins 1987 var óhagstæð-
ur um 1.253 milljónir á sama gengi.
Á tímabilinu janúar til mars var
verðmæti vöruútflutnings lands-
manna 11% meiri en á sama tfma
í fyrra, ef miðað er við fast gengi.
Innflutningurinn var hins vegar
13% meiri í ár. Sjávarafurðir vora
nú 72% alls útflutningsins og hefur
verðmæti þeirra aukist um 6% frá
því á síðasta ári.
ÍSLANDSMÓTIÐ
í TENNIS 1988
4.-14. ÁGÚSTÁ FOSSVOGSVÖLLUNUM
Skráning og greiðsla þátttökugjalda:
Hvenær: 7.-21, júlí.
Hvar: Skrifstofu ÍSÍ í Laugardal milli kl. 9-17.
Þeir, sem eru úti á landi, skrái sig í síma ÍSÍ
83377, og senda greiðslu í ávísanareikning
TSÍ, nr. 28940, í Landsbanka íslands,
Laugavegi 77 R.
Hve mikið: Einliðaleikur fullorðinna: 800 kr.
Tvíliða/tvenndarleikur fullorðinna 1000 kr.
Einliðaleikur unglinga 400 kr.
Tvíliðaleikur unglinga 600 kr.
Skipulag mótsins:
1. Unglingaflokkar, þrír aldursflokkar ef næg þátt-
taka fæst 4.-7. ágúst.
2. Tvfliða/tvenndarleikur fullorðinna 7.-9. ágúst.
3. B-flokkar í einliðaleik karla og kvenna 9.-11.
ágúst.
4 karlar komast áfram og keppa til úrslita við
12 menn úr A-flokki.
2 konur komast áfram og keppa til úrslita
við 6 konur úr A-flokki.
4. A-flokkur karla og kvenna: 12.-14. ágúst.
5. Keppt verður frá kl. 16 á virkum dögum en
frá kl. 9.00 um helgar.
Keppendur:
1. Mega taka þátt í þremur greinum.
2. Mega eingöngu keppa í einum aldursflokki
upp fyrir sig.
3. Þurfa að vera minnst 4 þannig að keppt verði
í grein/flokki.
Tennissamband íslands,
íþróttamiðstöðinni Laugardal,
s.83377,3152-4466.
Guðný Eiríksdóttir
V öruskiptaj öfnuður
óhagstæður um 1.694
milljónir króna