Morgunblaðið - 21.10.1988, Blaðsíða 10

10 c
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. OKTÓBER 1988
Sigríður Vilhjálmsdóttir, þjóðfélagsfræðingur.
margt sammerkt með löndunum,
svo sem lækkandi fæðingartíðni,
vaxandi atvinnuþátttaka kvenna,
kynbundið náms- og starfsval,
tvískipturvinnumarkaðurog lægri
laun kvenna en karla, svo eitthvað
sé nefnt. En það er líka ýmsu ólíkt
farið hjá löndunum þegar nánar
er skoðað," segir Sigríður.
Þetta má m.a. sjá þegar flett er
í bókinni. Þá kemur í Ijós að íbúa-
fjöldi á Norðurlöndunum hefurtvö-
faldast frá síðustu aldamótum, en
þó er einungis í tveimur landanna,
á íslandi og í Noregi, útlit fyrir að
fólki haldi áfram að fjölga fram að
þeim næstu. Á öðrum Norðurlönd-
um eru horfur á að fólksfækkun
verði í byrjun næstu aldar.
SJÖUNDA HVER MÓÐIR
EINSTÆÐ
Lægri fæðingartíðni og lengri
meðalævi en áður hafa einnig tals-
verð áhrif á aldurssamsetningu
þjóðanna, þar sem hlutfall barna
og unglinga minnkar sífellt en hlut-
fall aldraðra eykst. Fjölskyldur
verða minni, óvígð sambúð hefur
færst í vöxt og hjónaskilnuðum
fjölgað. Um það bil sjöunda hver
móðirá Norðurlöndunum með
börn á sínu framfæri er einstæð
en aðeins um 2—4% karla.
Það er einungis í Japan sem
meðalaldur fólks er hærri en á
Norðurlöndunum. Meðalævi
kvenna er lengri en karla og mun-
ar þar mestu í Finnlandi, eða um
átta árum, en minnstu á (slandi,
rúmum fimm árum, en hér er
meðalævin lengst á Norðurlönd-
unum. Athyglisvert er að heilsufar
kvenna og karla er nokkuð ólíkt
farið, þannig að segja má að konui
hafi hærri sjúkdómstíðni, en karlar
hærri dánartíðni. Þeirdeyja fremur
en konur af völdum hjarta- og
æðasjúkdóma, illkynjaðra æxla og
slysfara. Konur hins vegar hafa
hærri tíðni hjarta- og æðasjúk-
dóma.
KARLAR HAFA MEIRI
FRÍTÍMA
„Eitt þeirra atriða sem ekki voru
til sambærilegar upplýsingar um
frá íslandi og hinum Norðurlönd-
unum eru um hvernig fólk ver tíma
sínum, hversu lengi það er við
launaða vinnu og ólaunaða, eins
og heimilisstörf og hve lengi við
frístundir," segir Sigríður, en só
litiðtil þeirra kannana sem fyrir
hendi eru á Norðurlöndunum kem-
ur í Ijós að á öllum Norðurlöndun-
um verja karlar meiri tíma til láun-
aðrarvinnu, en konurverja meiri
tímatil ólaunaðrarvinnu. Þegará
heildina er litið er vinnutími kynj-
anna svipaður, en hann ræðst
m.a. af aldri, hjúskaparstöðu og
barnafjölda. Þó er Ijóst að karlar
hafa heldur meiri frítíma en konur.
Hvað menntun varðar á Norður-
löndunum þá hafa karlar og konur
þar sömu möguleika til menntun-
ar, en munurinn á því hvernig þeir
möguleikar eru nýttir er gífurlegur.
Það er m.a. í starfsnámi sem kyn-
skiptingin kemurfram, því konur
eru í meirihluta í námi sem lýtur
að þjónustu, uppeldi og umönnun,
en karlar í meirihluta í námi á sviði
frumframleiðslugreina, iðnaðar og
tækni. Á háskólastigi erfjöldi karla
og kvenna svipaður, en aftur er
námsvalið mismunandi. I heil-
brigðisgeiranum, kennaranámi og
hugvísindum eru konur í miklum
meirihluta en karlar í tækni og
raunvísindum.
Svona er
lífið
kona góð!
Það er margt líkt með Norðurlandabúum, en ýmislegt ólíkt þó, eins og fram kemur í bók-
inni „Konur og karlar á Norðurlöndum", sem fjallar um jafnstöðu kynjanna þar. Þannig má
t.d. segja að vænlegast só að vera íslensk, norsk eða finnsk kona hvað lífdagana varðar, þvf
hjá þeim eru þeir lengstir, eða um 80 ár. Sé um að ræða laun fyrir ófaglærða í iðnaði er
hreint ekki svo hentugt að vera kona á íslandi, því þar eru þau hlutfallslega lægst og kjósi
konur að vera heimavinnandi húsmæður, þá er mikið hentugra að vera norsk en af öðru
norrænu þjóðerni. Vilji kona hins vegar eiga börn og vinna utan heimilisins, er lang hagstæð-
ast að vera sænsk og eiga þar með kost á allt að 90 daga launuðu leyfi árlega vegna veik-
inda barns, f stað t.a.m. 7 daga leyfis á íslandi af sömu ástæðum. Þá er einna hentugast að
vera Dani ef fá þarf dagheimilispláss fyrir blessað barnið, því þar er ástandið einna best í
þeim efnum, en á íslandi er vænlegast að vera dagmamma, því þar er nóg af börnum en
minnst af dagheimilaplássi. Eins er mun hagstæðara að vera Svfí eða Finni en t.d. íslending-
ur þegar að barneignum kemur og eiga kost á allt að tólf mánaða fæðingarorlofi — sem
reyndar stendur nú til að auka í 18 mánuði í Svíþjóð — auk þess sem barnsfaðir getur einn-
ig skipt barnsburðarorlofinu allan tímann þar til móts við móðurina. Svo mætti lengi telja.
essar staðreyndir eru aðeins brot
af þeim hagtölum sem er að finna
í fyrrnefndri bók, en að henni unnu
á tæpum tveimur sl. árum sjö
kvenna samtarfshópurfrá nor-
rænu hagstofunum.
„Við unnum bókina að mestu
leyti út frá því efni sem var fyrir
hendi hjá hagstofum Norðurland-
anna. Við þurftum því eðlilega að
afmarka það nokkuð, þar sem
sambærilegar kannanirá hinum
ýmsu málaflokkum eru ekki fyrir
hendi frá öllum löndunum nema
að ákveðnu marki," segirSigríður
Vilhjálmsdóttir, þjóðfólagsfræð-
ingur.
STAÐAN HVERGIJÖFN
„Þegar litið erá niðurstöðurnar
í heild sinni þá er Ijóst að á engu
þjóðfélagssviði er staða kynjanna
orðin nokkurn veginn jöfn. Það er