Morgunblaðið - 12.03.1989, Blaðsíða 6

VALDIMAR ÖRN FLYGENRING OG HELGI BJÖRNSSON UTAN SVIÐSINS
tðffaraskuffunni
„UM HVAÐ?“ er fyrsta spuming
Valdimars Arnar Flygenring þegar ég hringi í hann og falast
eftir viðtali. „Um þig“ svara ég. „Mig? Ja, það væri tilbreyting
í því,“ segir Valdimar og við mælum okkur mót daginn eftir.
Þegar við hittumst erum við bæði á varðbergi. Ég vegna ótta við
að mér takist ekki að komast inn úr töflaraskelinni og ná
sambandi við manninn sjálfan. Hann vegna ótta við að ég hafi
einungis áhuga á töflaranum. Ég geri leifturárás: Ertu ekkert
hræddur við að festast í þessari töffaraímynd? Hann lítur á mig
hissa: „Jú, ég er einmitt logandi hræddur við það. Ég vakti fyrst
athygli sem töffarinn Teddy í Hvenær kemurðu aftur rauðhærði
riddari? í Nemendaleikhúsinu og síðan hef ég leikið fimm
mismunandi töffara á tveimur árum. Ég vil ekki staðna í því
hlutverki og ég ætla mér ekki að gera það. Ég hef verið varaður
við af fólki sem hefur trú á að ég geti gert aðra hluti og ég veit
að ég get gert þá. Ég ætla að komast upp úr töffaraskúflunni,
þótt það verði dýrkeypt. Ég leik ekki fleiri töffara þjá
leikhúsunum."
ar mátaði hann mig í fyrsta
leik. Ég reyni að klóra í bak-
kann: En aðdáunin? Er ekki
kitlandi fyrir hégómagimd-
ina að vera kyntákn?
„Kyntákn hvað? Auðvitað kitlar
það hégómagimdina að vera þekkt-
ur en það endist ekki lengi. Það
kitlar ekki hégómagimdina að vera
vakinn af símhringingum drakkins
fólks um miðjar nætur, fyrir utan
hvað það kemur manni í erfiða
aðstöðu þegar maður er í sambúð.
Það er bæði fáránlegt og hættulegt
að vera „stjama" í svona litlu sam-
félagi. Maður hættir að vera maður
sjálfur, verður eins og fólk heldur
að maður sé. Það era allir að ýta
manni inn í ákveðið hlutverk. Ég
hef áhuga á mótorhjólum og rokk-
músík, á ekki fjölskyldu, fínnst
þægilegt að ganga í gallabuxum
og bol og það virðist nægja til að
vera stimplaður óendanlegur töf-
fari um aldur og ævi. Ég er það
ekki, ég er fyrst og síðast mann-
eskja."
Valdimar er orðinn reiðilegur á
svipinn og ég sný mér í flýti að
öðram atriðum: Þú ert Reykvíking-
ur?
„Já, ég er borgarbam. En ég var
í sveit á Homafírði þrjú sumur
þegar ég var strákur, hjá manni
sem ég ber mikla virðingu fyrir og
þá langaði mig til að verða bóndi.
Hugsaði um það í alvöra að fara
í bændaskóla, ég held það hefði
átt mjög vel við mig. En ég er of
háður borgarlífinu, ég gat ekki
hugsað mér að slíta mig alveg frá
því. Sveitadvölin hafði þó mikil
áhrif á mig. Það er ótrúlega hollt
fyrir stráka á þessum aldri að
kynnast ekta íslensku kjamafólki."
Hvers vegna fórstu í leiklist?
„Eftir stúdentspróf ákvað ég að
fara ekki í frekara nám fyrr en ég
væri orðinn alveg viss um hvað ég
vildi. Ég hafði velt ýmsum mögu-
leikum fyrir mér, en ekki komist
að niðurstöðu. Svo var ég staddur
á leiklistarhátíð í Mexíkó og þá sló
hugmyndinni niður: hvemig væri
að fara í leiklist? Ég hugsaði um
þetta fram og til baka í tvo mán-
uði og tók ákvörðun. Ég hef aldrei
séð eftir því, þetta á mjög vel við
mig, en ég geri mér fulla grein
fyrir því að „í draumi sérhvers
manns er fall hans falið". En svo
lengi sem ég get haldið áfram að
vera hreinskilinn við sjálfan mig
er ég ekki hræddur, þótt vissulega
detti manni oft í hug að auðvelt
sé að týna sjálfum sér í leikhúsinu.
Leikhúsið er lokaður og takmark-
aður heimur og ég verð fljótt leiður
á svoleiðis, vil geta staðið fyrir
utan og horft á, ekki látið það
gleypa mig. Ég hef kynnst í leik-
húsinu stórkostlegu fólki, sumu því
besta sem ég þekki, en þar era
allir að velta sér upp úr öllum og
auðvelt að ruglast í ríminu, hætta
að hafa sjálfstæða skoðun. Núna
er ég ekki nema í einni sýningu
ög það er eiginlega í fyrsta skipti
síðan ég útskrifaðist sem ég hef
haft ráðrúm til að setjast niður og
velta fyrir mér hvað ég sé að gera,
hvert ég stefni og hvað ég vilji.
Ég er ekki viss lengur. Auðvitað
langar mig að leika, en ef leikstjór-
ar og leikhúsfrömuðir neita að
skilja það að ég geti leikið annað
en töffara get ég allt eins farið á
sjóinn. Mig langar að fara að læra
eitthvað meira, kannski leikstjóm.
Og svo langar mig til að skrifa,
hef skrifað ljóð og Smásögur en
finn mig ekki í því og er að byija
að skrifa leikrit."
Ég hlýt að vera eins og þijú stór
spumingarmerki í framan. „A ég
að lesa fyrir þig það sem ég var
að skrifa í nótt?“ segir Valdimar,
nær í blaðabunka og byijar að lesa
atriði í leikriti. Átök karls og konu,
þar sem konan er greinilega sterk-
ari aðilinn, þótt hún sé háð karl-
manninum. Að lestrinum loknum
ríkir þögnin um stund. Síðan segir
Valdimar:
„Þegar maður er að byija að
skrifa leikrit heldur maður að það
sé nauðsynlegt að sjá fyrir þróun
persónanna og atburðarásarinnar.
Það er ekki þannig. Ekki frekar en
í lífínu sjálfu. Þú sérð aldrei sjálfan
þig eða aðrar persónur í heild. Það
er engin leið að segja til um hvar
atburðarásin byijar. Þetta er eins
og draumur, myndir sem raðast
upp og verða heild. Ég get ekki
tekið líf mitt og tekið til þess
ákveðna afstöðu, komist að niður-
stöðu. Ég læri af reynslunni smám
saman, en það er ekki hægt að
setja upphafið niður á einhvem
ákveðinn punkt. Ég held það sé
þroskandi þegar maður getur skrif-
að um það, maður kemst í vissa
fjarlægð, getur skoðað málin utan
Morgunblaðið/Bjami
VILHMH OH FLVCEWUNC
frá. Besta leiðin til að reyna að
skila báðum hliðum er að nota
myndir úr lífí persónanna, ekkert
endilega samstæðar myndir."
Hvenær byijaðirðu að skrifa?
„Ég veit ekki hvort á að kalla
þetta skriftir. Ljóðin og smásög-
urnar era miklu frekar leikur að
orðum og hugmyndum. Ég held
þetta hafí byijað með kynþroskan-
um, þegar maður uppgötvaði
ímyndunaraflið, eða réttara sagt
gerði sér grein fyrir því hvers það
er megnugt. Ég á fulla bók af ljóð-
um og hef stundum látið mér detta
í hug að gefa þau út, en þau eru
ekki ég. Ég skil leikritsformið
miklu betur, kannski af því ég hef
unnið svo mikið í þvi. Vel skrifað
leikrit, eins og Dagur vonar til
dæmis, breytir manni. Ef þú horfir
á það eða lest það með opnum
huga gerist eitthvað innra með
þér, þú sérð atburði úr lífínu sjálfu
einangraða og verður að taka af-
stöðu. Mesta hrós sem ég hef feng-
ið kom frá konu sem var fengin
til að fara á sýningu á Rauðhærða
riddaranum og segja frá henni í
útvarpinu morguninn eftir. Konan
var svo reið að hún gat varla tal-
að. Hún var svo reið útí fólkið á
veitingastaðnum fyrir að láta
manninn fara svona með sig, hana
hafði langað til að standa upp og
öskra á fólkið meðan á sýningunni
stóð. Hún hafði neyðst til að taka
afstöðu. Hún hafði lært sem mann-
eskja."
Hefurðu ennþá hæfíleikann til
að hrífast af góðu leikriti á þess
eigin forsendum eða horfírðu á það
krítískum augum leikhúsmannsins?
„Ég fæ oft gæsahúð þegar ég
sé góða hluti í leikhúsi, en ég get
líka orðið ofsalega fúll yfír smáat-
riðum sem enginn tekur eftir. Til
dæmis þegar öxin sem búið er að
höggva með fjölda fólks dettur
blóðug í gólfíð og það heyrist að
hún er úr einhveiju allt öðra en
járni. Ég get ekki fyrirgefíð svoleið-
is handvömm. Annars fer ég ekki
mikið í leikhús. Ég reyni að sjá
allt sem sýnt er í Iðnó, en þegar
maður vinnur svona mikið í leik-
húsinu nennir maður ekki að eyða
eina fríkvöldinu -sínu í leikhúsi.
Hæfíleikinn til að hrífast? Já, með
tímanum hættir maður að gefa sér
forsendumar fyrirfram, fylgir
hjartanu. Eins og í lífinu sjálfu.
Eg sé ekki lengur einhvern punkt
í framtíðinni og stefni á hann því
þegar maður nær punktinum fylgir
því engin fullnægja. Það sem gefur
fullnægingu er að vera að nálgast
punktinn, leiðin að honum. Eins
og ég var að tala um í sambandi
við leikritið áðan. Þetta verður að
þróast. Þú ferð ekkert og lærir að
skrifa leikrit í eitt skipti fyrir öll,
ekki frekar en þú lærir að vera
manneskja."
Þegar þú minnist á leikritið þitt
dettur mér strax í hug styrkur
konunnar í því. Hvað fínnst þér
um konur?
„Ég væri ekki til ef ekki væra
konur! Hvers konar spurning er
þetta eiginlega? Það er ekki hægt
að taka fyrir helminginn af mann-
kyninu og afgreiða í nokkrum frös-
um, það er fáránlegt.“
Hvað um hið viðtekna viðhorf
töffarans til kvenna; ágætar til eins
brúks og má notast við þær til að
þvo sokkana manns?
„Svona hugsar auðvitað enginn
maður, en sumum virðist fínnast
þægilegt að ímynda sér að einhver
hugsi svona. Halda jafnvel að hann
hafí séð í gegnum allt svínaríið:
þetta gangi hvort eð er allt útá að
éta eða vera étinn. Manneskjan er
nú einu sinni þannig upp byggð
að hún reynir alltaf að sparka í
hina. En ég vil frekar taka við
spörkum en sparka sjálfur. Ef
maður ætlar að sparka fyrst er
vissara að sparka fast. Þeyta við-
komandi manneskju útí hafsauga
og hugsa aldrei meira um það. En
ég er of mikil efahyggjumanneskja
til þess að geta það. Annars hélt
ég að við ætluðum ekki að tala um
töffara. Ég er ekki töffari, en ég
er fastur í þeiiyi ímynd í hugum
fólks. Ég get ekki breytt framkomu
minni og útliti bara til þess að fólk
átti sig á hvemig ég er. Ef það
vill ekki hafa fyrir því að sjá í gegn-
um yfirborðið þá getur það bara
átt sig. Ég ætla ekki að ljúga að
sjálfum mér.“
Ertu egóisti?
„Mér fannst þegar ég var að
byija í leiklistinni að maður hlyti
að þurfa að vera mikill egóisti, en
það er bara svo leiðinlegt og tak-
markandi. Það er hörð samkeppni
í leikhúsheiminum og maður verður
að vera varkár og allt að því lúmsk-
ur og helst fram úr hófí sjálfsupp-
tekinn. Þetta er öragglega ekkert
betra í öðram listgreinum en mér
finnst þetta alveg hræðilegt.
Hversu langt þarf að ganga til að
komast áfram? Ja, ég hef að
minnsta kosti ekki þurft að selja
sannfæringu mína ogþað er aðalat-
riðið. Þetta er ekki svo slæmt hér
á íslandi, ekki miðað við til dæmis
New York þar sem eru milljón at-
vinnulausir leikarar og 90% þeirra
tilbúnir til að gera hvað sem er til
að fá tækifæri. Ég er nú búinn að
sjást í sjónvarpsauglýsingum í
Bandaríkjunum í tvö ár og ef ég
hefði verið þar lengur getur vel
verið að mér hefði tekist að kom-
ast eitthvað áfram. Ég er bara
ekki tilbúinn að taka þátt í því
spili. Það er of dýrt og verðlaunin
ekki þess virði. Þau era bara pen-
ingar og ég er ekki til sölu — ekki
lengur að minnsta kosti.“