Morgunblaðið - 11.11.1989, Side 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 1989
21
Ungur Austur-Þjóðverji með þjóðfána beggja þýsku ríkjanna. Mögu-
leg sameining þeirra er nú æ meira rædd eftir að slakað var til í
Austur-Þýskalandi.
Ágúst Þór Árnason:
Svonalagað
upplifir
maður bara
einu sinni
ÁGÚST Þór Árnason, sem leggur
stund á réttarheimspeki í Vest-
ur-Berlín, segir að hann hafi
fyrst gert sér almennilega grein
fyrir hvað væri á seyði í borginni
þegar hann hringdi heim til Is-
lands í fyrrakvöld.
„Það er búið að
vera ansi líflegt
hérna undanfarna
15 tíma,“ sagði
Ágúst Þór í síma-
viðtali við Morg-
unblaðið í gær.
„Kvöldfréttunum
seinkaði eitthvað
út af knattspyrnu-
leik Stuttgart og Bayern Múnchen
og þegar þær loksins komu, milli
hálfellefu og ellefu, þá var strax
byijað á því að sýna eitthvert fólk
sem stóð við múrinn. Fréttamaður
sjónvarpsins sagðist síðan vera að
bíða eftir straumnum að austan.
En þá var ekki nema eitt par eða
svo komið vestur yfir. í fyrsta skipti
síðan ég kom til Þýskalands lengd-
ist fréttatíminn. Maður sá fólkið
koma hikandi í gegnum hliðin.
Ég hringdi heim þegar nokkuð
var liðið á fréttatímann til að segja
fjölskyldunni frá þessu og þá fór
maður kannski fyrst að gera sér
almennilega grein fyrir þvi hvað
væri á seyði. Það rann upp fyrir
mér að svona lagað upplifði maður
bara einu sinni. Maður var hér og
trúði þessu ekki alveg strax. Rétt
fyrir miðnætti ákváðum við Guð-
steinn Bjarnason, sem leigjum
hérna saman, að skella okkur á
staðinn.
Upp úr miðnætti fór fólk að
streyma í túgum, hundruðum og
sum staðar tugþúsundum saman í
gegnum múrinn. Þarna var næstum
því karnivalstemning, svona allt að
því eins og þegar knattspyrnuliðið
manns hefur unnið stóran sigur.
Þó má segja að það hafi gætt svolít-
ils óöryggis. Það var verið að skjóta
töppum úr kampavínsflöskum og
fólk var að hittast sem búið hefur
hvort sínu megin við sömu götuna
án þess að hafa sést fyrr,“ sagði
Ágúst Þór Árnason.
Krislján Guðmundsson:
Sumir réðust með hömr-
um og meitlum á múrinn
„ÞAÐ er dálítið merkilegt að 1961, þegar múrinn var reistur, var
pabbi að læra í Berlín og nú, 28 árum síðar þegar múrinn er að
missa gildi sitt, er ég að læra hérna,“ sagði Kristján Guðmundsson
sem er á fimmta ári í byggingarverkfræði í Vestur-Berlín. Faðir
hans, Guðmundur Ágústsson, lagði stund á hagfræði í borginni árin
1959-64.
„Það var fótboltakvöld í gær
þannig að ég heyrði það ekki fyrr
en um ellefuleytið í sjónvarpinu
hvað var að seyði. Um miðnætti fór
ég út og að múrnum. Það var búið
að opna öll hlið, á Checkpoint
Charlie, Friedriechstrasse, og fólk
gat. hlaupið yfir við Brandenborgar-
hliðið. Síðan fór ég niður á Kudamm
og þar var umhorfs eins og á Hall-
ærisplaninu þegar það var fyllst.
Þar var umferðin stopp, þriðji hver
bíll var Trabant, allir flautandi og
syngjandi, t.d. „So ein Tag wie
wunderschön wie heute“. Þarna var
allt fljótandi í freyðivíni og bjór.
Um þijúleytið í nótt fór ég upp
að Brandenborgar-hliðinu. Þar voru
mörg þúsund manns dansandi uppi
á múrnum. Sjálft hliðið er austan-
megin við' múrinn og handan við
það stóð austur-þýska lögreglan og
gætti þess að fólk færi ekki inn í
miðbæinn í Austur-Berlín. En það
var ekkert mál að komast yfir
múrinn sjálfan. Sumir tóku sig til
og réðust með hömrum og meitlum
á múrinn, jafnvel með öxi, en það
þarf náttúrlega meira til að vinna
á honum, hann er a.m.k. tveggja
metra þykkur. Margir tóku myndir,
lögreglan kom og talaði við okkur
og reyndi að róa fólkið til að koma
í veg fyrir múgæsingu. Svona gekk
þetta í alla nótt og núna eru miklu
fleiri komnir á staðinn. Það er frek-
ar kalt en allir eru í góðu skapi.
Um sjöleytið í morgun fór ég
heim og lagði mig og mætti svo í
tíma klukkan níu en ég kenni með
náminu. Síðan fór maður beint í
bæinn og skoðaði ástandið. Það var
gaman að sjá móttökurnar sem
Austur-Þjóðveijarnir fengu við
múrinn; bjór, súkkulaði og ég veit
ekki hvað. Á knæpunum býður ann-
aðhvort vertinn eða gestirnir Aust-
ur-Þjóðveijunum upp á drykk,“
sagði Kristján Guðmundsson.
Nú getur farið að reka að
friðarsamningum í Evrópu
- segir Arnór Hannibalsson prófessor
„MÉR er nú efst í huga nokkur uggur yfir framhaldinu í Austur-
Evrópu. Það er erfitt að sjá fyrir hvað gerist í innanríkismálum
Sovétríkjanna en sú þróun lilýtur að skipta sköpum,“ sagði Arnór
Hannibalsson, prófessor í heimspeki við Háskóla Islands, í samtali
við Morgunblaðið.
„Það er ekki
enn búið að undir-
■rita friðarsamn-
inga í Evrópu og
það gæti vel orðið
svo að nú fari að
reka að því vegna
atburðanna í Aust-
ur-Þýskalandi.
Einnig er stórt
spurningarmerki við framtíð Aust-
ur-Þýskalands sem ríkis. Austur-
Þýskaland byggir á hugmyndafræði
og hefur ekkert annað til að rétt-
læta tilveru sína og það hafa Þjóð-
veijar ætíð vitað. Ef sameinað
Þýskaland segir sig úr Atlantshafs-
bandalaginu, lýsir yfir hlutleysi og
gerir efnahagssamvinnusamning
við Sovétríkin er ekki útilokað að
Sovétmenn sættist á það. Enn er
að sjálfsögðu ekki vitað hvort af
þessu geti orðið. En það má líta svo
á að fyrst einu sinni er búið að
bora gat á múrinn þá verði ekki
fyllt upp i það aftur. En austpr-
þýsk yfirvöld geta enn kippt að sér
hendinni, t.d. þegar spurningin
vaknar um afdrif ríkisins, ef til
dæmis allt menntað fólk flyst vest-
ur.
Hvað afstöðu Vesturveldanna
varðar má minna á að þegar múrinn
var reistur krafðist Willy Brandt,
borgarstjóri Berlína *, þess að John
F. Kennedy Bandari. jaforseti gerði
eitthvað en hann þagði þangað til
hann kom til Berlínar með þessi orð
á vörunum: „Ich bin ein Berliner".
Allir Bandaríkjaforsetar hafa nefni-
lega haldið Jalta-samkomulagið í
heiðri, a.m.k. í raun. Vesturveldin
hafa alveg frá þvi í stríðinu viður-
kennt yfirráðarétt Sovétríkjanna
yfir þeim landsvæðum sem Rauði
herinn hertók.
Við gætum hugsað okkur þann
gang mála að Pólland og Ungveija-
land verði sjálfstæð ríki með fijálst
markaðskerfi, svo komi Eystra-
saltsríkin og Sovétríkin falli í parta,
tíu til tuttugu sjálfstæð ríki. Rúss-
land yrði þá einangrað og van-
máttugt ríki. Ég á nú eftir að sjá
þetta gerast. Vesturveldin hljóta að
fara mjög varlega í að breyta niður-
stöðum seinni heimsstyijaldarinnar,
hversu svo sem mönnum fyndist
það æskilegt. Rússland hefur löng-
um litið á sig sem stórveldi og þar-
afleiðandi með íhlutunarrétt um
málefni Evrópu. Ef til stendur að
svipta Rússland þeim rétti þá er
þar stefnt í nokkra óvissu því stór-
veldi hættir ekki að vera stórveldi
á einni nóttu og þess vegna beinist
athyglin nú að því sem er að gerast
í Moskvu. Við vitum ekki hvað kem-
ur út úr þeirri hörðu baráttu sem
þar er á bak við tjöldin," sagði
Arnór Hannibalsson.
Skipting landsins
var gerviskipting
- segir Hjörleifur
Guttormsson
alþingismaður
„MÉR eru efst í huga þau áhrif
sem þessar breytingar geta haft
til lengri tíma í Evrópu þó að
ánægjan yfir því sem hefúr verið
að gerast undanfarna daga
standi upp úr„“ sagði Hjörleifur
Guttormsson alþingismaður þeg-
ar Morgunblaðið leitaði til hans
um álit á þróun mála í Austur-
Þýskalandi.
„Ef breyting-
amar í Austur-
Evrópu halda
áfram í lýðræði-
sátt koma þær til
með að hafa gífur-
leg áhrif í Mið-
Evrópu og einnig
á Norðurlöndum.
Áhrifin á efna-
hagssamvinnuna í Evrópu geta orð-
ið margþætt. Ég hygg að áhugi
Evrópubandalagsins beinist nú
meira í austurátt en tll norðurs, til
EFTA-ríkjanna og því verði síðustu
atburðir í Austur-Þýskalandi, Póll-
andi og Ungveijalandi ekki til að
ýta undir myndun evrópsks efna-
hagssvæðis Évrópubandalagsins og
EFTA, sem mikið hefur verið rætt
um að undanförnu. Ég held hins
vegar að þessir atburðir eigi eftir
að hafa mikil áhrif fyrir Norður-
lönd, ekki síst Skandinavíu. Við
Eystrasalt opnast nýjar, áður
óþekktar víddir með auknum sam-
skiptum og viðskiptum þjóðanna
sem hafa verið aðskildar í hálfa öld.
Undanfarinn sólarhringur er
táknrænn og áhrifamikill og stað-
festir það að þróunin í fijáisræðis-
átt verður ekki stöðvuð nema með
ofbeldi en sem betur hefur þetta
farið friðsamlega fram. Það sem
gæti falist í framhaldinu fyrir utan
algera sameiningu þýsku ríkjanna
eru mjög auknir möguleil^ar á hröðu
framhaldi afvopnunarferlisins.
Sameining er háð því að það muni
verða rýmt í því gífurlega vopna-
búri sem er á þýskri jörð.
Ég hef trú á því að NATO verði
ekki svipur hjá sjón innan skamms
og áhrif þess á málefni Mið-Evr-
ópu. Þróunin þýðir veikingu hernað-
arblakkanna báðum megin og það
er auðvitað sérstakt fagnaðarefni.
Ég var við nám í Leipzig þegar
múrinn var reistur 13. ágúst árið
1961 og það var mjög afdrifaríkur
og raunalegur dagur fyrir þýsku
þjóðina. Ég hafði það á tilfinning-
unni, líkt og þarlendir, að skipting-
in væri gerviskipting.
Múrinn var innsigling á þeirri
skiptingu Evrópu í áhrifasvæði
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna
sem drög voru lögð að í Jalta 1945
og Potsdam síðar sama ár,“ sagði
Hjörleifur Guttormsson.
Margrét Leifsdóttir;
Reynt að ná húfunum
af landamæravör ðum
„ÞAÐ var mikið glens og gaman
við múrinn og eftirsóknarverðast
að ná húfunum af landamæra-
vörðunum," sagði Margrét Leifs-
dóttir sem er að læra arkitektúr'
í Vestur-Berlín.
„Rúmlegá ellefu
í gærkvöldi frétti
ég að það væri
búið að opna hliðin
á Berlínarmúrn-
um. Ég fór þá að
Brandenborgar-
hliðinu. Þá var fólk
að byija að klifra
upp á múrinn.
Fyrst var reynt að draga það niður
en sífellt fleiri bættust við og dön-
suðu og skemmtu sér. Við Check-
point Charlie var algert öngþveiti,
jafnvel svo mikið að Austur-Þjóð-
veijarnir komust varla í gegnum
hliðið. Þarna sá maður fólkið
streyma inn í einfaldri röð með tár-
in í augunum. Allir klöppuðu og
þetta var alveg rosalegt.
Ég mætti í skólann í morgun og
þar var ekki talað um annað eins
og gefur að skilja. Bekkurinn fór
svo að Checkpoint Charlie með
kennaranum," sagði Margrét Leifs-
dóttir.
Atburðarásin:
Lundúnum. Daily Telegraph.
• September 1989: Þúsundir
Austur-Þjóðveija flýja til Vestur-
Þýskalands um Ungveijaland og
Austurríki.
• 7. október: Míkhaíl Gorbatsj-
ov Sovétforseti kemur í heimsókn
til Austur-Berlínar og hvetur til
viðræðna um stjórnmálaumbætur.
• 8. október: Lögreglan í Aust-
ur-Berlín kveður niður mestu
götumótmæli í landinu í 30 ár.
• 18. október: Erich Honecker
lætur af embætti flokksleiðtoga
og við því tekur Egon Krenz.
• 27. október: Tilkynnt er að
ekki þurfi lengur vegabréfsáritan-
ir til Tékkóslóvakíu. Austur-
þýskir flóttamenn streyma til
vestur-þýska sendiráðsins í Prag.
• 4. nóvember: Milljón manna
tekur þátt í mótmælum í Austur-
Berlín.
• 5. nóvember: Tugir þúsunda
flýja land eftir að stjórnvöld heim-
ila Austur-Þjóðveijum að fara
pmyrðalaust til Vestur-Þýska-
lands um Tékkóslóvakíu.
• 7. nóvember: Austur-þýska
stjórnin segir af sér.
• 8. nóvember: Breytingar á
stjórnmálaráðinu. Boðuð er kosn-
ingalöggjöf sem gæti leitt til
fyrstu fijálsu kosninganna í Aust-
ur-Þýskalandi.
• 9. nóvember: Tilkynnt er að
hömlur á ferðafrelsi til Vestur-
Þýskalands hafi verið afnumdar.
Ættarmót
afkomenda hjónanna
Sigríðar Vigfusdóttur frá Grund í Skorradal
og
Vigfusar Höskuldssonar frá Fjalli á Skeiðum
verður haldið í Súlnasal Hótels Sögu
sunnudaginn 12. nóvember 1989. Húsið opnað kl. 14.
Mætum öll. Nefndin.