Morgunblaðið - 22.07.1990, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MANNLÍFSSTRAUMAR 'áUNNUDAGUR 22. JÚLÍ
C 13
Jonas Salk
tölur eru hlutfallslega lægri en
sumra grannþjóða og hærri en ann-
arra, t.d. Finna.)
Lyf sem vitað er að hefur áhrif
á sjúkdóminn er zídóvúdín eða AZT
eins og það er oftast nefnt. Það var
upphaflega ætlað til meðferðar á
krabbameini en þegar sjúklingar
sem voru haldnir bæði krabbameini
og eyðni höfðu fengið það leyndi
sér ekki að það dró úr eyðnieinkenn-
um. Og víðtæk reynsla af notkun
þess hefur sýnt og sannað að það
tefur fyrir að sjúkdómseinkenni
eyðnismitaðra komi í ljós og fær,
ef svo mætti segja, sjúkdóminn til
að leggjast í dvala. En því miður
ekki nema um stundarsakir, hugs-
anlega nokkur ár þegar best lætur.
Og fréttir berast af nýjum meðulum
sem koma muni á markað innan
tíðar og ef til vill reynast haldbetri
en AZT. En satt að segja eru marg-
ir vantrúaðir á að lyf finnist sem
lækni sjúkdóminn, og styðst sá
grunur við eðli veirunnar og hegðun
hennar í glímunni við frumur líkam-
ans; ekki lyf eins og penisillín og
önnur skyld sem ganga af sótt-
kveikjunni dauðri. Fremur væru lík-
ur á að til kæmu lyf sem væru tek-
in að staðaldri og héldu þá í skefjum
lífshættulegum sjúkdómi, svipað og
á sér stað um sykursýki og allt of
háan blóðþrýsting.
Það sem vakti hvað mesta at-
hygli á þinginu margumtalaða var
bóluefni og þær væntingar sem
menn ala með sér um áhrif þess í
nútíðar- og framtíðarbaráttu við
eyðnipláguna. Jonas Salk, sem
fyrstur bjó til mænusóttarbóluefni
árið 1955 og er nú orðinn hálfátt-
ræður, situr með sveittan skallann
við að brugga bóluefni gegn eyðni.
Og hann og samstarfsfólk hans eru
ekki ein um hituna því að níu teg-
undir af bóluefni eru í hreinsunar-
eldi dýratilrauna og margar að auki
í bígerð en skemmra á veg komnar.
Blómstrandi ónæmisfræði og
nýleg erfðavísindi eru æ stærri þátt-
ur í vinnubrögðum af þessu tagi,
en gamla kempan Salk treystir
mest á drepinn veirugróður eins og
fyrri daginn og hefur á undanförn-
um tveimur árum prófað hann á
rösklega hundrað sjálfboðaliðum
með eyðnismit. Hann er sáttur við
árangurinn og er nú að hefja fram-
haldsprófanir á nýjum 600-manna
hópi smitaðra og samtímis vill hann
reyna bóluefnið á heilbrigðum og
segist ekki þurfa nema tíu manns
til þess, alla hálfsjötuga eða eldri.
Honum verður naumast skotaskuld
úr að finna nokkra karla og kerling-
ar sem eru til í slarkið.
LÖGFRÆÐI/Hvaö svo?
Mismunun vegna kynferðis
í 5. GR. jafnréttislaganna nr. 65/1985 segir að atvinnurekendum sé
óheimilt að mismuna starfsfólki eftir kynferði. Gildir þetta m.a. um
laun, fríðindi, ráðningu, setningu eða skipun. Þá gildir þetta einnig
um stöðuhækkun, uppsögn úr starfí og vinnuaðstæður. I 1. mgr. 7.
gr. laganna kemur fram að hafi kona sótt um starf sem veitt hafi
verið karlmanni, beri Jafnréttisráði að fara firam á það við viðkom-
andi atvinnurekanda að hann veiti ráðinu skriflegar upplýsingar um
hvaða menntun, starfreynslu og aðra sérstaka hæfileika sá hefúr til
að bera sem starfið hlaut.
Þýðing þessara lagaákvæða hef-
ur nokkuð vafist fyrir mönn-
um, enda lítið verið um þau fjallað
fyrir dómstólum. Vísbendingu um
þýðingu þeirra er þó að finna í dómi
mmmmmmmmmm bæjarþings
Reykjavíkur frá
23. júní sl. Stað-
festir dómurinn
raunar þann grun
margra að þýðing
þeirra sé harla lítil
þegar allt kemur
til alls.
Tildrög málsins
eftir Davíð Þór
Björgvinsson
voru þau að í ágúst árið 1985 var
auglýst staða lektors í íslenskum
bókmenntum við heimspekideild
Háskóla íslands. Sett skyldi í stöð-
una til þriggja ára. Umsækjendur
voru sjö og meðal þeirra voru
H (kona) og M (karlmaður).
Eftir að umsóknarfrestur ránn
út var kosin þriggja manna
dómnefnd til að fjalla um hæfni
umsækjenda. í álitsgerð dóm-
nefndarinnar voru þau H og M
bæði talin vel hæf til að gegna
stöðunni. Þá kom fram að H,
sem var dósent í almennri bók-
menntafræði við heimspeki-
deild, hefði víðtækari reynslu
sem háskólakennari en M.
Mælti dómnefndin með því að
H yrði valin til starfsins. í at-
kvæðagreiðslu á deildarfundi
heimspekideildar fékk H mik-
inn meirihluta atkvæða. Engu
að síður setti þáverandi mennta-
málaráðherra M í stöðuna í desem-
ber sama ár. H ritaði Jafnréttisráði
bréf í janúar 1986 þar sem hún
kærði veitingu menntamálaráðherra
á lektorsstöðunni með vísan til jafn-
réttislaga. Niðurstaða Jafnréttis-
ráðs var sú að með þessari stöðu-
veitingu hefði menntamálaráðherra
brotið ákvæði 2. tl. 5. gr. 1. 65/1985.
í samræmi við þetta fór H þess
á leit að Jafnréttisráð höfðaði mál
á hendur menntamálaráðherra
vegna þessa. Mál var upphaflega
höfðað fyrir bæjarþingi Reykjavíkur
í desember 1986. Því máli var vísað
frá dómi vegna galla á málatilbún-
aði og var sú niðurstaða staðfest í
Hæstarétti. Aftur var höfðað mál í
október 1989 og lauk því með dómi
23. júní sl. I málinu var þess
krafist að viðurkennt yrði með dómi
að setning M í lektorsstöðu í ís-
lenskum bókmenntum við heim-
spekideild Háskóla íslands í desem-
ber 1985 hafi verið ólögmæt. Þá
var krafist miskabóta til handa H.
Stefndu, menntamálaráðherra og
fjármálaráðherra f.h. ríkissjóðs,
kröfðust sýknu. Aðalkrafan var
einkum byggð á því að með því að
ganga framhjá H við stöðuveiting-
una hefði menntamálaráðherra
brotið gegn lögum nr. 65/1985 um
jafna stöðu karla og kvenna. Sam-
kvæmt lögunum hefði H átt ótví-
ræðan rétt á því að vera sett í stöð-
una. H hafi að mati dómnefndar
verið talin hæfari til að gegna stöð-
unni en sá sem hlaut hana. Miska-
... ... —/— i rv i/O
C1 íLPUR -Dfik'QP '
S>l i\ni\ni\ | 5ÖMU
MÖOULE/KR m
(. p
bótakrafan var á því reist að H
hefði orðið fyrir álitshnekki vegna
stöðuveitingarinnar.
Sýknukrafan var aðallega á því
reist að kynferði umsækjanda hefði
engin áhrif haft á ákvörðun ráðherr-
ans, heldur eingöngu það siónarmið
að H gegndi fyrir fastri kennara-
stöðu við heimspekideild í almennri
bókmenntafræði. Ef H hefði verið
veitt staðan hefði það haft í för með
sér ástæðulausa röskun á fastri
starfsemi heimspekideildar.
í niðurstöðu dómsins er talið
nægjanlega upplýst að H hafi verið
hæfari en M til að gegna umræddri
stöðu, sé miðað við þau sjónarmið
sem lög nr. 65/1985 byggja á. í
samræmi við þetta taldi dómurinn
að stöðuveitingin hefði „ekki verið
nægjanlega réttlætt með því að
Helga hafí skipað aðra stöðu fyrir
heimspekideild Háskóla íslands og
á þeim grundvelli hafi verið færi á
að gefa ungum og efnilegum fræði-
manni tækifæri til að spreyta sig“.
Niðurstaða dómsins var því sú að
stefndi hefði ekki fært rök fyrir
ákvörðun sinni sem réttlætt gætu
stöðuveitinguna miðað við málsatvik
og að hún væri því brot á 5. gr.
laga nr. 65/1985 um jafna stöðu
og jafnan rétt karla og kvenna.
Viðurkenningarkrafan var því tekin
til greina, en þó þannig að stöðuveit-
ingin teldist brot gegn greindu laga-
boði. Miskabótakröfu H var hins
vegar hafnað þar sem hún var ekki
talin eiga lagastoð.
í niðurstöðu dómsins felst viður-
kenning á því að þáverandi mennta-
málaráðherra hafi brotið gegn áður-
nefndu lagaákvæði þegar hann setti
M í umrædda lektorsstöðu. í kröfu-
gerð stefnanda (H) var þess hins
vegar krafist að viðurkennt væri að
stöðuveitingin hefði verið. ólögmæt.
Það er athyglisvert að dómurinn
tekur hana ekki til greina eins og
hún er fram sett, en takmarkar nið-
urstöðuna eingöngu við það að brot-
ið hafi verið gegn 5. gr. jafnrétt-
islaganna, án þess að fallast beinlín-
is á að þar með hafi stöðuveitingin
verið ólögmæt.
Þótt dómurinn feli i sér viður-
kenningu á því að menntamálaráð-
herra hafi brotið gegn 5. gr. jafn-
réttislaganna með stöðuveitingunni
er hann ekki grundvöllur undir beit-
ingu neins konar úrræða gegn þeim
sem talinn er hafa brotið lög, né
verður hann notaður til að rétta
hlut H með öðrum hætti. Hann hef-
ur því fyrst og fremst táknræna
þýðingu auk þess sem hafa má hlið-
sjón af honum við túlkun jafnréttis-
laganna.
fux;
CHXBlP'WWJM
H I
wmjw/s
Saga kynnir nýtt umboð fyrir
AV/S bílaleiguna
hvar sem er í heiminum.
FYRSTA FLOKKS BÍLAR
FYRSTA FLOKKS ÞJÓNUSTA
Einnig bjóðum við gott úrval íbúða
og sumarhúsa víðs vegar um Evrópu.
LUXEMBORG_________frá kr 30.320,-
Miðvikudagar - föstudagar - laugardagar - 2 vikur flokkur A
DAUN EIFEL og BIERSDORF
Draumastaðir fjölskyldunnar.
KAUPNIANNAHÖFN frákr. 31.720,
Föstudagar — 2 vikur flokkur A
DANALAND
íbúðirnar víðs vegar um Danmörku.
íslenskur bæklingur ó skrifstofúnni.
FRANKFURT_________frá kr 34.400,-
Laugardagar - 2 vikur flokkur A
RHEIN LAHN við Rín
Ódýrt og gott.
LONDON____________frákr. 34.300,-
Föstudagar - 2 vikur flokkur A
„BED AND BREAKFAST"
gisting viðs vegor um Bretland.
SALZBURG__________frákr 42.400,-
Föstudagar - 2 vikur flokkur A
WALCHSEE og ZELL AM SEE
Alltaf jafn vinsælir.
Við bjóðum einnig m[ög gott úrval fyrsta flokks
íbúðargistingar á FRÓNSKU RIVIiRUNNI
- staðir í sérflokki.
Á ÍTALÍU erum við með gistingu við GARDA-
VATNIÐ, og í nágrenni FENIYJA.
Og síðast en ekki síst gott úrval ódýrra íbúða í
JUGÓSLAVÍU.
Staðgreiðsluverð pr. gengi 1.4. ’90
Miðað er við 4 saman í bíl
FERDASKRIFSTOFAN
Suðurgótu 7
S. 624040
FLUGLEIÐIR