Morgunblaðið - 11.11.1990, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR il. NÓVEMBER 1990
Eftir Guðmund Sv. Hermannsson
Á ÍSLAND að sækja um aðild að Evrópubandalaginu?
Hingað til hefur þessarar spurningar ekki verið spurt
af alvöru; það hefur verið nær samdóma álit manna
að slíkar vangaveltur væru ekki tímabærar. En
nú hafa orðið straumhvörf. Spurningin um aðild
að EB er skyndilega orðin áleitin.
Það er margt'forvitnilegt og spennandi að
gerast í Evrópu og þróunin er hröð. Lítill
ágreiningur hefur verið um að íslendingar
verði að fylgjast þar vel með og aðlaga sig
þessari þróun. Síðustu missiri hafa íslending-
ar, ásamt hinum þjóðunum í EFTA einbeitt
sér að samningum við Evrópubandalagið um
svonefnt evrópskt efnahagssvæði. En upp á
síðkastið hafa verið miklar efasemdir um að
þeir samningar skili tilætluðum árangri, eða
verði í besta falli einskonar stökkpallur annara
EFTA-ríkja inn í Evrópubandalagið. Og nú liggur
fyrir að Evrópubandalagið ætlar ekki að hætta að
veita sjávarútvegi í bandalaginu opinbera styrki. Þar
með er ekki grundvöllur fyrir fríverslun með fisk á evr
★ *★
★ ★ ★
ópsku efnahagssvæði, sem ísland hefur lagt mikla
áherslu á.
í Svíþjóð og Noregi eru nú háværar raddir um að
sækja um aðild að Evrópubandalaginu. Og hér á
íslandi hafa stjórnmálamenn í fyrsta skipti lýst
þeirri skoðun, að úr því sem komið er sé best
fyrir íslendinga að gera slíkt hið sama, að
vísu með því fororði að yfirráðaréttur yfir
fiskveiðunum í landhelginni verði tryggður.
En aðrir telja þetta fásinnu. Talsmenn sjávar-
útvegsins hafa meðal annars fært rök fyrir
því að sjávarútvegsstefna EB geri það að
verkum að Islendingar geti ekki tengst banda-
laginu. Undir þetta sjónarmið taka margir og
benda á að hægt sé að leita eftir og ná samning-
um við Evrópubandalagið, án þess að fórna
hagsmunum.
Til að leiða fram þessi sjónarmið leitaði Morgun-
blaðið álits stjórnmálamanna og fulltrúa helstu at-
vinnugreina á því hvort ísland eigi að sækja um aðild
að Evrópubandalaginu.
Ragnhildur Helgadóttir þingmadur Siáltstæðisílokksins
Sérhagsmunum
okkar best borgið í
aðildarviðræðum
„Ég hef hvatt til þess að
við sækjum um aðild á
þeim grundvelli að það
semjist um sérhagsmuna-
mál okkar hvað varðar
fiskveiðilögsöguna og nýt-
ingu hennar.
Ég tel skynsamlegt að
ræða um þetta í aðildarvið-
ræðum vegna þess að ég
tel vera vissan jarðveg fyr-
ir skilningi á okkar að-
stæðum og að ýmsir ráða-
menn í Evrópubandalag-
inu séu þess fýsandi að
beitt sé heimild í reglum
EB, til taka sérstakt tillit
til mjög einhæfs atvinnu-
lífs.
Samningar um þetta, að
við sætum ein að fisk
veiðilögsögunni, gætu líka
verið í samræmi við annað
meginmarkmið Evrópuband-
alagsins, að auðlindimar séu
nýttar sem allra best, m.a. á
þann veg að þeir sem mesta
þekkingu hafa á nýtingu við-
komandi auðlindar, sjái um
hana.
Þetta er ástæðan fyrir því
að égtel sérhagsmunamálum
okkar vera betur borgið í
aðildarviðræðum en í EFTA-
pakkanum, þar sem nú liggur
ljóst fyrir að sameiginlegri
EFTA-kröfu um fríverslun
með fisk á evrópsku efna-
hagssvæði hefur verið hafn-
að. Og algerlega er óljóst
með hvaða hætti EFTA færi
að taka upp á arma sína sérs-
taklega kröfu íslands um
aðgang að mörkuðum EB
með sjvarafurðir.“
Ragnhildur segist telja að
það sé pólitískur vilji afar
margra innan EB, að fá ís-
land inn inn í bandalagið.
„Ég held að það sé póli-
tískur vilji til að fjölga Norð-
urlandaþjóðum. Og með því
að gera þetta værum við ekki
aðeins að taka á okkur skuld-
bindingarnar sem fylgja öðr-
um þáttum í samstarfi við
EB. Við værum einnig að fá
þátttökurétt í ákvörðunum.
Það hefur verið lögð á það
áhersla að með EES samn-
ingum sé verið að skaffa
EFTA ríkjum ýmis réttindi
sem EB ríki hafa. En það er
mikil pólitísk andstaða á Evr-
ópuþinginu gegn því að
EFTA-þjóðirnar fái nokkurn
ákvörðunarrétt. Það var þó
ein af ástæðunum fyrir því
að íslenskir ráðherrar töldu
þennan kost svo fýsilegan.
Þennan meðákvörðunarrétt
fáum við ekki.
Ég tel að ýmislegt hafí
ekki verið athugað nægilega
vel. Ég hygg að það sé ein-
mitt ein af ástæðunum fyrir
að við fáum betri samnning-
um okkar sérshagsmunamál-
um á sviði sjávarútvegs, sé
sú að þá séum við að ræða
um fleiri málefnaþætti um
leið. M.a. kæmi þar til mark-
aður hér fyrir landbúnaðar-
afurðir. Það gæti komið til
sala á orku til EB. Við höfum
verðmæti sem við nýtum ekki
til fulls án stærri markaðar.
Sumir segja að rétt sé að
sjá til hvaða stefnu onnur
Norðurlönd taki. En ég tel
að það felist viss áhætta í
því að bíða eftir því aað aðr-
ar EFTA-þjóðir nái ef til vjll
samningum um aðild. Því
þær munu auðvitað hafa ýms
sérmál að semja um. Og eft-
ir að það væri gengið í gegn
er ég hrædd um að ekki
væri sama svigrúm fyrir okk-
ur að ræða um okkar hags-
munamál. Ég er þó ekki að
segja að ekki sé rétt að bíða
og sjá hvaða niðurstððuy
samningaviðræður EFTA og
EB fá. En það verða æ fleiri
Ragnhildur Helgadóttir
stjórnmálamenn vissari um
að þessir samningar séu bæði
kostnaður og tímaeyðsla.“
Þegar Ragnhildur var beð-
in að nefna kosti sem hún
sæi við aðild, sagi hún þá í
fyrsta lagi vera þá sömu og
utanríkisráðherra og aðrir
ráðherrar hefðu margsinnis
talið upp að værú fólgnir í
að tengjast EES. „Þeir eru á
sviði viðskipta, menntunar og
menningar og vísindarann-
sókna. Möguleikar íslands á
góðri lífsafkomu sem væri
byggð á traustum grunni,
aukast. í raun og veru vær-
um við þátttakendur í þessi
fjórþætta frelsi, en við hjöf-
um þó möguleika til vissra
samninga vegna smæðar
okkar og sérstöðu. Ég held
að það væri meiri hætta á
einangrun ef við stæðum
utan við EB. Við breytum
aldrei landfræðilegri stöðu
íslands, en ég tel að einmitt
vegna fjarlægðar okkar
skipti það meginmáli að hafa
tengslin sem beinust við slíka
viðskiptaheild.
Ég tel að þetta hafi ekki
síst þýðingu fyrir ungt fólk.
Möguleikar á menntun og
rannsóknum gætu lokast
töluvert ef við héldum hér
uppi einangrunarstefnu.
Varðandi þá röksemd að
við myndum glata fullveldi
okkar og sjálfstjórn finnst
mér nægja að benda á Dan-
mörku. Hafa Danir glatað
fullveldi sínu við margra ára
aðild að EB?“
Kristín Einarsdóttir þingmaúur Kvennalista
Stjórnkerfi EB
hentar ekki
smáþjóðum
„Mér finnst aðild að Evrópubandalaginu ekki koma til
greina. Ég tel alls ekki henta smáþjóð eins og íslending-
um að ganga inn í miðstýrt kerfi, þar sem stóru þjóðirn-
ar ráða langmestu. Ég benti á að það er verið að brjóta
niður miðstýrt kerfi í Austur-Evrópu og ég hef ekkert
meiri trú á því að stjórnkerfi EB henti smáþjóðum
betur en það kerfi. Ég get einnig bent á það, að í slíkum
miðstýrðum kerfum er hlutur kvenna mun minni en í
minni einingum.
Auk þess tel ég ekki
koma til álita að Islend-
ingar gerast aðilar að
EB, meðan sú fiskveiði-
stefna er í gildi að fiskimið
sé sameiginleg auðlind
bandalagsþjóðanna. Fisk-
veiðilögsagan er grundvöllur
að sjálfstæði landsins.
Ég tel samt sem áður, að
við eigum að hafa mjög góð
samskipti við EB og þær
þjóðir sem eru í bandalaginu,
eins og við höfum ávallt
Kristín Einarsdóttir
gert. Mér finnst að við eigum
að halda áfram að halda
áfram á þeirri braut, sem
mörkuð var í Lúxemborgar-
samkomulaginu.
En ég held að það sé
miklu sterkara fyrir okkur
að gæta þess að gerast ekki
háð einum markaði. Þannig
tel ég að við getum skapað
Halldór flrnason starfsmaúur Samstarfsnefndar atvinnurekenda í sjávarútvegi
Getum ekki átt
heimaíEBað
óbreyttri stefnu
„Það knýr ekki neitt á um aðild Islands að EB. Við
höfum bókun 6, og við getum þess vegna búið með
henni áfram þótt frekari tollaívilnanir kæmu sér auðvit-
að vel fyrir okkur. En á meðan sjávarútvegsstefna EB,
er eins og hún er, þá getum við ekki átt heima í þeim
félagsskap.
Sjávarútvegsstefna EB
hefur brugðist, fiski
miðin eru ofnýtt, fiskiskipa-
flotinn of stór og hefur stækk-
að undanfarin ár. Allar
ákvarðanir í sjávarútvegsmál-
um EB eru teknar í Brussel,
svo sem um kvóta, lágmarks-
verð, samninga við önnur
ríki. Við inngöngu í EB yrði
ísland að gangast undir þessa
stefnu, fiskveiðilögsagan yrði
12 mílur en utan þeirra væri
sameiginlegt EB-hafsvæði.
Nú vega söguleg réttindi
til veiða í EB að vísu þungt,
en það bendir margt til þess
að það muni breytast í framt-
íðinni. Spánverjar og Portúg-
alir sækja fast að breytingar
verði gerðar á úthlutun kvóta
og að taka verði tillit til þarfa
sjávarútvegsins í bandalaginu
í heild, en vandamálin séu
Halldór Árnason
mest hjá þeim. Þannig er ekki
ólíklegt að ríkjakvótar heyri
sögunni til innan nokkurra
ára. Formleg endurskoðun
sjávarútvegsstefnunnar og
nokkur mál sem eru fyrir
dómstól EB gæti leitt til þess
að landamæri, sem nú eru á
höfunum, hverfí og hver sem
er innan bandalagsins geti
keypt kvóta og ráðstafað hon-