Morgunblaðið - 11.11.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. NÓVEMBER 1990
- MORGUNBLAÐIÐ 'SUNNtÍÍÁGUR Ll.lNOVEMbERf 1990

Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Þáttaskil í
olíuviðskiptum
Forstjórar olíufélaganna
þriggja lýstu allir yfir því
í samtali við Morgunbiaðið í
gær, að þeir væru fylgjandi
frelsi í olíuviðskiptum. Þessar
yfirlýsingar þeirra marka þátta-
skil í umræðum um olíuverzlun.
Frá því að Morgunblaðið hóf
markvissa baráttu fyrir frelsi í
olíuverzlun fyrir tæpum tuttugu
árum hefur það ekki gerzt fyrr
en nú, að forsvarsmenn félag-
anna þriggja væru sammála um,
að tímabært væri að breyta til.
Kristinn Björnsson, forstjóri
Olíufélagsins Skeljungs hf.,
sagði í samtali við Morgunblaðið
í gær: „Við förum fram á það,
og teljum að það sé eðlilegast,
að Skeljungur hf. fái að kaupa
sitt eldsneyti, hvar sem okkur
býður við að horfa, hvort sem
það er í Rússlandi eða Rotterd-
am.“
Vilhjálmur Jónsson, forstjóri
Olíufélagsins hf., sagði: „Ef
þessir útflutningshagsmunir eru
ekki lengur fyrir hendi eða hafi
kannski aldrei verið, er sjálfgef-
ið að gefa innflutninginn fijáls-
an, þannig, að olíufélögin semji
um innkaupin hvert fyrir sig.“
Og Óli Kr. Sigurðsson, for-
stjóri Olís sagði: „Annað hvort
erum við í samkeppninni eða
ekki. Þá finnst mér eðlilegt, að
ég fái að kaupa þá olíu, sem
mér þóknast, flytja hana inn
þangað, sem mér þóknast og
afgreiða hana á því verði, sem
mér þóknast."
Verði olíuviðskipti gefin fijáls
má vel vera, að olíufélögin eða
sum þeirra telji sér hag í því að
kaupa einhveijar\ tegundir
áfram frá Sovétríkjunum sé þess
yfirleitt nokkur kostur miðað við
ástandið þar í landi. Þannig
bendir Kristinn Björnsson á, að
hvergi sé hægt að fá eins góða
svartolíu og í Sovétríkjunum og
Óli Kr. Sigurðsson tekur undir
þau sjónarmið. Kjarni málsins
er einfaldlega sá, að þessi við-
skipti eiga að vera fijáls eins
og önnur viðskipti og í því felst
að sjálfsögðu frelsi olíufélag-
anna til þess að halda áfram
einhveijum viðskiptum við Sov-
étmenn, ef þau telja það hag-
kvæmt.
Jón Sigurðsson, viðskiptaráð-
herra, sagði í samtali við Morg-
unblaðið í gær, að fyrirkomulag
olíukaupa frá Sovétríkjunum
yrði tekið til endurskoðunar, ef
samningur um olíukaup greiddi
ekki fyrir útflutningi sjávaraf-
urða og annarra vörutegunda
til Sovétríkjanna. Það má segja,
að það sé skref í rétta átt, að
viðskiptaráðherra ljái máls á
breytingum vegna þess, að
hvergi hefur fastheldni á úrelt
fyrirkomulag í olíuviðskiptum
verið meiri en í viðskiptaráðu-
neytinu.
Það er hins vegar fráleitt að
binda einhveijar vonir við við-
skipti við Sovétmenn næstu ár-
in. Sovétríkin eru risaveldi, sem
er í upplausn. Þjóðfélagskerfið
er hrunið. Upplausnin á eftir að
aukast. Við erum á engan hátt
háðir viðskiptum við Sovétríkin
og þess vegna engin ástæða til
áð leggja einhveija sérstaka
áherzlu á þau. Við getum selt
allan fisk sem við veiðum til
annarra landa. Eina vandamálið
er saltsíldin og menn verða að
horfast í augu við þann veru-
leika, að líkurnar á því, að fram-
hald verði á þeim viðskiptum eru
sáralitlar. Og alla vega er óviss-
an í þeim viðskiptum svo mikil,
að ekkert'vit er í öðru en að
efla vöruþróun og leita nýrra
markaða.
Þess vegna er nú tímabært
að gefa olíuviðskipti fijáls og
samstaða um það er að verða
mjög almenn meðal allra aðila
og má í því sambandi vitna til
orða Kristjáns Ragnarssonar,
formanns LÍÚ, á aðalfundi sam-
takanna fyrir nokkrum dögum
er hann sagði: „í þessum mán-
uði á að semja á ný um olíukaup
frá Sovétríkjunum án þess að
tengja þau öðrum viðskiptum.
Þegar svo er komið er ástæðu-
laust að binda olíukaup við Sov-
étríkin og nauðsynlegt að gefa
þau viðskipti fijáls.“
OSCAR
•Wilde hafði
einsog endranær lög
að mæla, Ég er
kvæntur fátæktinni
einsog Franz frá Ass-
isi, sagði hann, og ég
hata brúðina. En fátækt hans var
annars konar en örbirgð þess fólks
sem þjóðernissinnar einsog víet-
kongar gerðu út á, því hann lifði
alla tíð um efni fram og dó einsog
hann hafði lifað. Það eru milljónir
manna víða um veröld sem búa við
skort og hungur og hafa aldrei átt
málungi matar og hafa því engan
áhuga á öðru en skammbetri vermi.
Og það er líka fátækt fólk í Banda
ríkjunum. Það hefur meiri áhuga á
því að skrimta frá einum degi til
annars en fylgjast með árvissu
kapphlaupi stjómmálamanna sem
virðast, sumir hveijir aðminnsta-
kosti, telja að samborgarar þeirra
eigi að hafa fullt frelsi til að vera
fátækir. En vonandi eru þeir fleiri
sem hafa meiri áhuga á auðjöfnun
uppávið, einsog við sögðum í gamla
daga þegar baráttan við kommún-
ista var í algleymingi. Eitt er víst,
maður lærir ekki að vera hamingju-
samur í Skotlandi, segir R.L. Step-
henson í einni bóka sinna um ætt-
landið. Marxistar lærðu ekki einu
sinni að vera hamingjusamir í para-
dísinni. Hvaðþá annað fólk.
HVER VILL VERA GÓÐ-
• ur ef hann er hungraður?
er spurt í Cannery Row eftir Stein-
beck. Þessi spurning brennur einnig
á vörum fátæks fólks víða um iönd.
Hungraðir bændur eru ekki að
hugsa um ritfrelsi eða prófkjör. Það
vissu víetkongar og einnig að lygin
var afstæð og fólk veikt fyrir hvítri
lygi, ef hún er þægilegri en sann-
leikurinn. Jafnvel við hagræðum
lýðræði í hendi okkar,
og ritfrelsi. í stjórn-
málum er frelsi notað
handa þóknanlegum.
Tímarit Máls og
menningar er enn, því
miður, einungis vett-
vangur samskoðunarmanna. Það er
tilhneiging allra íslenzkra bók-
mennta- og menningarrita. Þau eru
öll ósköp einlit. Koma nánast aldrei
á óvart einsog Fjölnir gerði þó á
sínum tíma. En þröngsýni hans
virðist loða við öll slík rit íslenzk.
Það er þá helzt einhveijir samtrúar-
menn rífíst eitthvað í þessum ritum.
En það eru einungis heimiliseijur.
Einsog það skipti einhveiju máli
hvort plokkfiskurinn sé úr ýsu eða
þorski(l) Mér skilst Morgunblaðið
sé einna helzt gagnrýnt fyrir það
hve margar og ólíkar skoðanir birt-
ast í blaðinu. En blað allra lands-
manna er ekki gefið út af sértrúar-
flokki(!)
DOC í CANNERY ROW
• gekk um mið- og suðurríki
Bandaríkjanna vegna þess hann
langaði til að kynnast landinu og
náttúru þess. Og þegar fólkið spurði
hvað hann væri eiginlega að ganga
allar þessar vegalengdir sagðist
hann hafa unun af jörðinni, gras-
inu, fuglunum. En þá sögðu karl-
arnir sem voru hræddir um svínin
sín og dæturnar sínar einsog segir
í sögunni, Snautaðu burtu, eða þú
hefur verra af ■ — og ráku þetta
aðskotadýr af höndum sér. Um-
hverfið hafnaði því. Þá sá Doc að
enginn tekur neitt mark á sannleika
og sagði körlunum hann væri á
þessari löngu göngu vegna veð-
máls. Það væru 100 dollarar í húfi.
Þá trúðu þeir honum, tóku honum
tveimur höndum, opnuðu hús sín
og buðu honum mat og svefnpláss
og Doc farnaðist vel í lyginni. Þetta
var bara meinláus hvít lygi svo
honum var sama. Svínin og dæturn-
ar gátu verið óhult fyrir manni sem
ætlaði að græða 100 dali á langri
göngu. En það var eitthvað bogið
við ferðalang sem hafði áhuga á
grasinu og fuglunum.
Við höfum öll einhvern tíma ver-
ið samfylgdarmenn lyginnar. En við
sem héldum með útvörðum lýðræð-
isins, Bandaríkjamönnum, í Víet-
nam-stríðinu vorum í góðum félags-
skap Steinbecks, Audens og Updi-
kes sem fjallar um Víetnam-mar-
tröðina af raunsæi og heilindum í
minningum sínum, Self-Consci-
ousness, sem komu út 1989 og eru
harla skemmtilegar aflestrar. Þessir
menn höfðu aðminnstakosti ósköp
svipaða afstöðu og við á erfiðum
tímum ógnar og uppgjörs. Auden
sagði að vísu sem rétt var að einn
aumur rithöfundur ætti ekki rétt á
því að vera tekinn neitt alvarlegar
í þjóðfélagsumræðum en hver annar
almúgamaður. En lífið er nú einu
sinni oddaflug hvaðsem hver segir.
Og þeim er fylgt sem fremstur fer,
það er gömul saga.
Það hlýtur að vera eitthvað bog-
ið við rithöfund sem styður stjórn-
völd án ritfrelsis þótt sveltandi
bóndi hafi aðra skoðun á því einsog
Updike bendir á. Var ekki Víetnam
einskonar framhald af Kóreu, án
Syngman Rhees? Voru ekki allir
helztu forystumenn kanans í
stríðinu úr röðum fijálslyndra
stjórnmálamanna svonefndra,
Kennedy og félagar? Og eitt var
víst: Updike hefði sjálfur fremur
viljað búa í Víetnam Diems, Kys
og Thieus en Ho Chi Minhs. Hvíþá
ekki viðurkenna það á prenti einsog
á stóð?
Og það gerði hann. M.
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 10. nóvember
FYRIR NOKKRUM ÁRUM
hittu tveir íslendingar
þáverandi forseta Líban-
ons og fleiri ráðamenn
þar í landi að máli. Eftir
nokkrar samræður, þar
sem skipzt var á upplýs-
ingum um ástand mála hjá þessum tveim-
ur þjóðum sögðu hinir líbönsku ráðamenn:
Islendingar eru þjóð, sem á ekki við nokk-
ur vandamál að stríða.
Við íslendingar höfum tilhneigingu til
þess að gera mikið úr þeim vandamálum,
sem að okkur steðja, en þessi frásögn ís-
lendinganna tveggja eftir heimsókn til
Líbanons kom í huga höfundar Reykjavík-
urbréfs eftir kvöldstund fyrir nokkrum
vikum með Landsbergis, forseta Litháens,
sem hér var á ferð, eins og menn muna.
I samanburði við þau raunverulegu vanda-
mál, sem þjóðir á borð við Líbani og Lit-
háa eiga við að etja er dægurvandi í
íslenzku þjóðlífi lítilvægur.
Það eru engir venjulegir stjórnmála-
menn, sem hafa valizt til forystu fyrir þjóð-
ir á borð við Litháa, Pólveija og Tékka
og Slóvaka í baráttu þeirra gegn ægivaldi
Sovétríkjanna. í Litháen og Tékkóslóvakíu
hafa listamenn tekið við þessu forystuhlut-
verki en í Póllandi var það ómenntaður
iðnaðarmaður. Allir hafa þeir með einum
eða öðrum hætti reynzt þeir einstaklingar,
sem þjóðir þeirra þurftu á að halda við
óvenjuiegar og erfiðar aðstæður.
Landsbergis, forseti Litháens, er hæg-
látur maður og við fyrstu sýn heldur ólík-
legur til að standa andspænis Kremlai’vald-
inu. En stutt samtal leiðir fljótt í ljós, að
undir hógværu yfirborði leynist mikill til-
finningahiti og óhagganleg rósemi, þegar
rætt er um baráttu Litháa við sovézka
stórveldið.
Þegar heimsstyijöldinni síðari lauk lagð-
ist hópur ungra Litháa í skæruhernað
gegn Sovétmönnum og leyndist í skógum
landsins í nokkur ár áður en þeir höfðu
ýmist týnt lífinu eða úrðu að gefast upp:
Þessum ungu mönnum gleymir þjóðin aldr-
ei og fordæmi þeirra verður okkur Litháum
leiðarljós um aldur og ævi í baráttu okkar
fyrir fullu sjálfstæði, segir Landsbergis.
Og þegar hann er spurður, hvort honum
hafi staðið ógn af sovézka hervaldinu,
þegar skriðdrekar Rauða hersins brunuðu
um götur höfuðborgarinnar fyrr á þessu
ári var svarið þetta: Við vorum ekkert
hræddir við þá. Þeir gátu ekki gert okkur
neitt annað en taka okkur af lífi.
Það fór ekkert á milli mála, að Litháar
meta mikils þann siðferðilega stuðning,
sem þeir hafa fengið frá okkur íslending-
um en Landsbergis og aðstoðarmenn hans
kváðust ekki neita því, að þeim hefði kom-
ið stuðningur Islendinga á óvart.
Átökin milli Litháa og stjórnvaldanna í
Kreml hafa ekki verið mikið í sviðsljósinu
að undanförnu en Litháar vita ekki hvað
að þeim snýr næstu mánuði og þá ekki
sízt í vetur. Fari svo, að Sovétmenn reyni
að beita þá þvingunum á nýjan leik, t.d.
með því að loka fyrir flutninga á nauðsynj-
um til landsins, er ljóst, að Litháar mundu
telja það mikilsverðan stuðning og athygl-
isverðan prófstein, ef íslendingar sendu
skip hlaðið sjávarafurðum til Litháens og
á það yrði látið reyna, hvort Sovétmenn
kæmu i veg fyrir, að slíkt skip kæmist í
höfn í Litháen og vörum yrði skipað upp.
Hér er dæmi um raunhæfan stuðning,
sem við íslendingar gætum veitt þessari
fámennu þjóð í baráttu hennar við ein-
ræðisöflin. Við höfum engu að tapa í þess-
um efnum og engra hagsmuna að gæta
gagnvart Sovétríkjunum, en það á sannar-
lega ekki við um ýmsar aðrar þjóðir, sem
þó ættu að telja sér skylt að veita Eystra-
saltsríkjunum stuðning í sjálfstæðisbaráttu
þeirra. Að þessu ættum við íslendingar
að huga, ef aftur verður reynt að loka
Litháa inni í eigin landi.
Umræður
um EB
ÞESS VERÐUR
vart, að þær um-
ræður, sem fram
hafa farið undan-
farnar vikur og
mánuði um Island og Evrópubandalagið
hafa fremur ruglað fólk en skýrt stöðu
mála. Ástæðan er sú, að hin pólitíska for-
ysta, og þá er átt við alla stjórnmála-
flokka, er tvistruð og tæpast hægt að tala
um skýrar línur hjá nokkrum flokki. Sum-
ir þeirra, sem í upphafi bundu vonir við
viðræður þær, sem nú standa yfir milli
EB og EFTA eru nú fullir efa um, að þær
viðræður beri nokkurn árangur. Aðrir, eins
og t.d. Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, telja þær jafngilda samn-
ingaviðræðum um aukaaðild að EB. Sum-
ir telja nauðsynlegt að taka upp tvíhliða
viðræður við EB nú þegar, aðrir vilja taka
upp umræður um það, hvort við eigum
að sækja um aðild og enn aðrir vilja ákveð-
ið sækja um aðild. Skoðanamunur er innan
allra flokka um þetta mikilsverða mál og
erfitt að festa hendur á því, hvert raun-
verulega stefnir.
Það er hins vegar ekkert erfitt að átta
sig á afstöðu sjávarútvegsins, sem skiptir
auðvitað höfuðmáli í þessu sambandi.
Undanfarnar vikur hafa forystumenn þess-
arar atvinnugreinar lagzt opinberlega
gegn öllum hugmyndum um aðild að EB.
Þar má nefna Magnús Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóra SIF, og Kristján Ragnars-
son, formann LÍÚ, og einnig samþykktir
Fiskiþings.
Áður hefur verið vikið í ritstjórnargrein-
um Morgunblaðsins að athyglisverðri
ræðu, sem Magijús Gunnarsson flutti á
aðalfundi Samtaka fiskvinnslustöðva í
byijun október. Ekki er úr vegi að kynna
sjónarmið Magnúsar og samtakanna
nokkru betur en gert hefur verið til þessa.
í ræðu sinni á aðalfundi Samtaka fisk-
vinnslustöðva 5. október sl. ijallaði Magn-
ús Gunnarsson m.a. um hugsanlega aðild
íslands að Evrópubandalaginu og sagði:
„Enginn íslenzkur stjórnmálaflokkur hefur
lýst því yfir, að hann styddi umsókn ís-
lands um aðild að bandalaginu. Engin al-
vöru umræða hefur því farið fram um
þennan valkost og er það í raun miður,
því það hlýtur að vera alvarlegt umhugsun-
arefni fyrir íslendinga að standa utan við
aðild, ef flestir okkar nágranna ákveða
að sækja um aðild. Aðild að EB gæti haft
ýmsa kosti í för með sér fyrir íslendinga,
m.a. í formi aukins frelsis í vöruviðskipt-
um.
Það hlýtur að vera umhugsunarefni fyr-
ir íslendinga hvað það hefði í för með sér
að gerast aðili að EB, sérstaklega ef litið
er til þess, að innan 5 ára er ekki ótrú-
legt, að hin Norðurlöndin, sem standa enn
fyrir utan sæki öll um aðild. Við þurfum
að rökstyðja af hverju íslendingar telja sig
ekki við núverandi aðstæður geta sótt um
aðild að bandalaginu.
Ef við reynum að skilgreina ókosti þess
að gerast aðilar að EB má skipta þeim
vandamálum, sem það hefði í för með sér,
í tvö meginatriði. Annars vegar er það
framsal valds frá íslandi til yfirþjóðlegra
stofnana í Brussel, sem væntanlega mundu
takmarka sjálfsákvörðunarrétt þjóðarinn-
ar í utanríkis-, efnahags- og félagsmálum
og um leið í sjávarútvegsmálum. Hér er í
reynd um pólitískt mat að ræða, sem hlýt-
ur að tengjast þeirri framtíðarutanríkis:
stefnu, sem íslendingar ætla að móta. í
þessu sambandi væri áhugavert að rann-
saka, hvernig Nýfundnalandi hefur reitt
af í Kanada, samspil N-Noregs og S-Nor-
egs, Færeyinga við Dani. Samfélög með
einhæfan atvinnuveg þurfa ef til vill meiri
sveigjanleika í efnahagsstjórnun. Ég ætla
ekki að fjalla hér í möi'gum orðum um
þetta atriði sérstaklega heldur leggja
áherzlu á, hvers vegna sjávarútvegurinn
sér vandamál því samfara að sótt sé um
aðild í dag.
íslendingar byggja afkomu sína á sjáv-
arútvegi. Við byggjum lífskjör okkar á
því, að okkur takist að veiða, vinna og
selja fiskafui'ðir á hagkvæman og arðbær-
Morgunblaðið/KGA
an hátt. Öll forsenda búsetu hér á landi
byggist í raun á þessari staðreynd og hvort
sem mönnum líkar það betur eða verr,
verða skammtíma- og langtímahagsmunir
sjávarútvegsins að hafa mikil áhrif á það,
hvernig við mótum stefnu okkar gagnvart
öðrum ríkjum. Gengi ísland í EB yrði það
að samþykkja sjávarútvegsstefnu banda-
lagsins eins og hún er í dag, því hin al-
menna regla er, að inngöngulandið sam-
þykkir það, sem fyrr hefur verið ákveðið
innan ÉB. Ákaflega óliklegt er, að við
samninga íslands við EB tækist að fá fram
einhveijar grundvallarbreytingar á sam-
eiginlegri sjávarútvegsstefnu bandalags-
ins. Efnislega þýddi þetta, að sjávarútvegs-
deild EB, sem er yfirþjóðleg stofnun,
mundi hafa lokaákvörðunina um stjórnun
á sjávarútvegi íslendinga. Þannig yrðu
ákvarðanir í sjávarútvegsmálum teknar í
Brussel m.a. um heildarkvóta og samninga
við önnur ríki. Fiskveiðilögsaga íslendinga
yrði 12 mílur, en utan þeirra marka yrði
hafsvæði EB.
ísland yrði jaðarsvæði innan bandalags-
ins en því er almennt spáð, að þau muni
eiga undir högg að sækja í framtíðinni.
íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki mundu
standa höllum fæti í samkeppni við fyrir-
tæki innan bandalagsins, sem hafa notið
styrkja og innflutningshafta um árabil.
Ljóst er, að ásókn risafyrirtækja í mat-
vælaiðnaði í sjávarútvegi mundi aukast
verulega og þau mundu á tiltölulega
skömmum tíma hafa veruleg áhrif á rekst-
ur íslenzks sjávarútvegs og eignaraðild á
honum.
íslenzkur sjávarútvegur er aðeins lítið
brot af matvælaiðnaði Evrópu ... útflutn-
ingsverðmæti sjávarafurða á árinu 1989
(var) tæplega einn milljarður Bandaríkja-
dala eða aðeins tæplega 3% af sölu Uni-
lever, sem er stærsta matvælafyrirtæki
Evrópu, en þess má geta, að 10 stærstu
matvælaframleiðslufyrirtækin selja árlega
hvert um sig fyrir meira en 5 milljarða
Bandaríkjadala.
Takmörkun á eignaraðild útlendinga í
sjávarútvegi er einnig ætlað að vernda
sjávarútveginn hér á landi, m.a. vegna
þess hve samkeppnisaðstaða hans er slæm,
miðað við sjávarútveginn í EB og annars
staðar, þar sem ríkisstyrkir viðgangast við
atvinnuveginn. Búast má við aukinni ásókn
erlendra aðila í sjávarútveginn hér á landi
og er sú þróun reyndar hafin.
Ýmsir hafa haldið því fram, að söguleg
réttindi til veiða í EB vegi þungt og mundu
veija réttindi íslendinga, ef ákveðið væri
að ganga í bandalagið. Ýrnis teikn eru
hihs vegar á lofti um, að þessi sögulegu
réttindi verði ekki varin og í endurskoðun
sjávarútvegsstefnunnar, sem fram fer á
næstu árum munu þau hverfa.“
Þetta eru nokkur þeirra sjónarmiða og
upplýsingar, sem Magnús Gunnarsson
setti fram í þessari stórfróðlegu ræðu.
■^^^^^■■■1 Á NÝAFSTÖÐN-
Á aðalfundi um aðalfundi LÍÚ,
• |yT sem stóð nú í vik-
EIU unni, íjallaði Krist-
ján Ragnarsson,
formaður samtakanna, einnig um ísland
og EB. Hann sagði m.a.: „Nú þurfum við
að leggja áherzlu á að ná samningum um
tollfijálsan aðgang fyrir sjávarafurðir við
bandalagið, sem allir helztu léiðtogar
bandalagsins hafa tekið undir og sagt, að
þeir hafi skilning á sérstöðu okkar. Hvort
það gerist í tvíhliða viðræðum eða í samn-
ingum með öðrum EFTA-þjóðum um evr-
ópskt efnahagssvæði er ekki aðalatriðið.
Fari hins vegar svo, að Suður-Evrópu-
ríkin reyni að koma í veg fyrir slíkan samn-
ing, sem ýmislegt bendir til, m.a. með
kröfu Spánveija um aðgang að fiskveiði-
lögsögu okkar, verðum við að vera við því
búnir að samningar takist ekki.
Með þeirri miklu eftirspurn eftir fiski,
sem allt bendir til að muni haldast, eru
okkar vegir ekki ófærir. Við megum því
ekki láta hugfallast, því afkoma og efna-
hagur er hér miklu betri, en víðast hvar-
í þessum löndum.
Aðild að bandalaginu kemur að sjálf-
sögðu ekki til greina og skiptir þar engu,
þótt einhveijir skandínavar, sem við eigum
nær engin viðskipti við, gangi í bandalagið.
Aðstæður okkar eru einfaldlega svo
miklu betri en þessara þjóða og þeim er
ekki treystandi til að umgangast og
ákveða, hvernig á að nýta auðlindir okk-
ar. Dæmin sýna, að þessum þjóðum hefur
ekki tekizt að stjórna sókn í fiskistofna
sina og öll deilumál um skiptingu veiðirétt-
ar milli þjóða þeirra eru leyst á kostnað
fiskistofnanna.
Sjálfsagt er, að við aukum fijálsræði í
þeim efnum, er lúta að samskiptum okkar
við bandalagið. Við eigum að ganga eins
langt og unnt er til þess að einangrast
ekki og hafa kjark til að ganga til móts
við svonefndu „frelsin fjögur“ að því marki
að raska ekki sjálfsákvörðunarrétti okkar.“
ATHYGLISVERT
er, að bæði Kristján
Ragnarsson og
Magnús Gunnars-
son fja.Ha í ræðum
sínum um þann
möguleika, að við
íslendingar náum
ekki samningum við Evrópubandalagið.
Kristján segjr, að við verðum að vera und-
ir það búnir, íslendingar, að svo fari og
telur, að okkar vegir séu ekki ófærir, ef
svo færi. Um þetta atriði sagði Magnús
Gunnarsson í ræðu sinni:
„í íjóríia lagi skulum við gera okkur
grein fyrir því, að það er ekkert borðliggj-
andi, að við náum viðbótarsamningi við
EB. Framkoma þeirra og afstaða í samn-
ingaviðræðunum við Færeyinga gefur ekki
bjartar vonir um mikinn árangur í sam-
skiptum við tolla- og sjávarútvegsdeild EB.
Við íslendingar höfum, frá því árið 1986,
lagt mikla áherzlu á að kynna afstöðu
okkar og vanda fyrir forsvarsmönnum ÉB.
Það hefur verið gert fyrir forsetum, for-
sætisráðherrum, utanríkisráðherrum og
sjávarútvegsráðherrum þessara landa.
Þrátt fyrir margar og miklar velviljaðar
yfirlýsingar og skilning þessara ráða-
manna á sérstöðu Islands hefur ekki örlað
á neinni lausn enn sem komið er á vanda-
málum okkar.
Miðað við þær aðstæður, sem við blasa
núna sé ég enga ástæðu til þess að vera
allt of bjartsýnn á, að við fáum lausn á
vandamálum okkar í náinni framtíð. Ég
legg líka áherzlu á það, eins og ég sagði
hér áðan, að það er e.t.v. ekki ástæða
fyrir íslenzkan sjávarútveg að örvænta,
þó ekki finnist lausn á þessu á næstunni.“
í þeim umræðum, sem fram hafa farið
um afstöðu okkar til Evrópubandalagsins
á undanförnum misserum hefur verið fjall-
að of yfirborðslega um stöðu sjávarútvegs-
ins í þessu sambandi. Þess vegna er það
fagnaðarefni, að forystumenn í sjávarút-
vegi skuli nú hafa gert svo skýra grein
fyrir málefnum sjávarútvegsins í þessu
samhengi eins og raun ber vitni síðustu
vikur. í umræðum á hinum pólitíska vett-
vangi hljóta menn að taka mið af þessum
upplýsingum.
Hvað gerist,
ef samning-
ar takast
ekki?
„Fari svo, að Sov-
étmenn reyni að
beita þá þvingun-
um á nýjan leik,
t.d. með því að
loka fyrir flutn-
inga á nauðsynj-
um til landsins, er
ljóst, að Litháar
mundu telja það
mikilsverðan
stuðning og at-
hyglisverðan
prófstein, ef Is-
lendingar sendu
skip hlaðið sjávar-
afurðum til Lithá-
ens og á það yrði
látið reyna, hvort
Sovétmenn kæmu
í veg fyrir, að
slíkt skip kæmist
í höfn í Litháen
og vörum yrði
skipað upp.“