Morgunblaðið - 22.12.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. DESEMBER 1990
Auðurínn endaði
íDanaveldi
Rætt við Jón Pál Halldórsson, formann Sögufélags Isfirð-
inga, í tilefni af útkomu síðasta bindis Sögu Isafjarðar
Kristján heitinn Eldjám lýsti
honum sem athafnamanni með
menningarlegan áhuga og ýmsir
samferðamenn hans hafa dregið í
efa að hann ætti sinn líka. Jón
Páll Halldórsson markar ekki aðeins
djúp spor í atvinnusögu ísafjarðar
síðustu áratugina sem framkvæmd-
astjóri eins stærsta fyrirtækis á
Vestfjörðum, heldur hefur hann líka
staðið fyrir varðveislu minja af sérs-
takri atorkusemi. í fyrsta lagi með
að beita sér fyrir ritun Sögu ísa-
fjarðar, miklu verki sem nú var að
ljúka, og í annan stað með því vinna
að uppbyggingu húsanna í Neð--
stakaupstað, en þau eru elstu hús
landsins. Þá er ekki allt talið _en
óhætt mun að fullyrða að fáir ís-
lendingar hafa unnið jafn kappsam-
lega að björgun menningarsögu-
legra verðmæta í frístundum sínum.
í Jóni Páli hverfast tímarnir tvennir.
Jón Páll er ekki maður sem hróp-
ar á torgum. En hann er fastur
fyrir engu að síður, fylgir sinni
sannfæringu. Það hvarflar aldrei
að manni að hégómagimd sé drif-
kraftur í lífí hans. Fyrir nokkrum
ámm falaðist undirritaður eftir við-
tali um persónu hans, en hann harð-
neitaði, kvaðst ekkert hafa að segja
og vera þverhaus hinn mesti. Við
það sat. Nú fellst hann aftur á
móti góðfúslega á viðtal, enda er
umræðuefnið ekki hann sjálfur
heldur útkoma fjórða og síðasta
bindis Sögu ísafjarðar eftir Jón Þ.
Þór og viðgerð húsanna í Neðsta-
kaupstað.
Þrjátíu ára starf
„Ég hef alla tíð haft gaman af
sögu, allt frá því ég var í skóla,“
segir Jón Páll en kveðst þó ekki
kjósa að verða sagnfræðingur ef
hann ætti að velja aftur, vill frekar
hafa sagnfræðina sem áhugamál.
Jón Páll var kosinn í stjóm Sögu-
félagsins fyrir 30 ámm og starfaði
þar um árabil með Jóhanni Gunn-
ari Ólafssyni bæjarfógeta en tók
við formennsku 1979 og hefur
gegnt henni síðan. Árið 1977 gerir
stjórn Sögufélagsins samkomulag
við Bæjarstjórn ísaljarðar um að
þessir aðilar standi sameiginlega
að ritun sögu ísafjarðar, bæjar-
stjóm borgi laun sagnfræðingsins
en Sögufélagið sjái að öðm leyti
um verkið. Árið 1979 er Jón Þ. Þór
sagnfræðingur síðan . ráðinn til
starfans.
„Já, það var að sumu leyti erfítt
að fínna mann,“ segir Jón Páll.
„Það vom samt allir sammála um
ráðningu Jóns, fannst heppilegast
að ráða mann sem væri ekki of
tengdur atburðunum og hefði ekki
fyrirfram mótaðar skoðanir á at-
burðarásinni, enda þótt öllum væri
ljóst að það hefði sína kosti að fá
til verksins staðkunnugri mann.“
Jón Þ. Þór var í hálfu starfi fyrst
í stað en síðan í fullu og lauk verk-
inu um mitt ár 1989, réttum áratug
eftir að það hófst. Fyrsta bindið
kom út árið 1984 og síðan hafa þau
komið annað hvert ár. í aðfaraorð-
um síðasta bindisins farast Jóni Þ.
svo orð um samstarf sitt við Jón Pál:
„Enginn einn maður hefur þó
reynst mér viðlíka hjálparhella og
formaður Sögufélagsins, Jón Páll
Halldórsson. Hann hefur fylgst með
öllu verkinu af miklum áhuga og
dugnaði og gert allt sem í hans
valdi hefur staðið til þess að það
mætti verða sem best úr garði
gert... Eru honum hér færðar
þakkir fyrir frábært samstarf öll
þau ár, sem ég hef unnið að verk-
inu, enda á hann, að öllum öðrum
ólöstuðum, mestan þátt í því að
tekist hefur að rita Sögu ísafjarð-
ar.“ Á öðrum stað getur hann þess
að aldrei hafí þurft skriflega samn-
inga við Jón Pál, orð hafí staðið.
„Stjórnin hefur reynt að leggja
Jóni Þ. Þór allt það lið sem hún
Jón Páll Halldórsson afhendir Ólafi Helga Kjartanssyni forseta
bæjarstjórnar ísafjarðar fyrsta eintakið af fjórða og síðasta bindinu
af Sögu Isafjarðar.
Jón Páll Halldórsson formaður
Sögufélags ísfirðinga.
hefur getað," segir Jón Páll. „Sér-
staklega eftir að fór að líða á verk-
ið og staðfræðileg þekking varð
nauðsynlegri. Það hefur komið í
okkar hlut að afla ýmissa heimilda,
sérstaklega myndefnis. Í 4. bindi
eru á fjórða hundrað mynda. Við
öflun þeirra kom sér vel að hafa
tengsl við ýmsa ágæta aðila. Við
gátum sótt mjög mikið í myndasafn
Simsons og Haraldar Ólafssonar,
en einnigtil Hjálmars R. Bárðarson-
ar. Þá höfum við notið frábærrar
aðstoðar^ ótölulegs fjölda brott-
fluttra ísfírðinga sem útveguðu
okkur myndir. Eg vil endilega nota
tækifærið til að þakka þessu fólki
fyrir þá velvild sem það hefur sýnt
Sögufélaginu."
— Hefur þetta ekki verið gífurleg
vinna?
„Jú, en það hefur verið mjög
skemmtileg vinna."
— Nú ert þú framkvæmdastjóri
eins stærsta fyrirtækis á Vestfjörð-
um, auk þess að vera í stjómum
annarra fyrirtækja, hvernig hef-
urðu tíma til að sinna svona um-
fangsmiklu starfí sem starf for-
manns Sögufélagsins hefur verið?
Hann hugsar sig um. Segir svo
hægt: „Það er nauðsynlegt hverjum
manni að eiga sér áhugamál."
Brýning frá Kristjáni Eldjárn
„í opinberri heimsókn á ísafírði,
meðan húsin í Neðstakaupstað
héldu hvorki vatni né vindum, lét
Kristján Eldjárn þau orð falla að
við mættum ekki láta undir höfuð
leggjast að gera við þessi hús. Sú
hugmynd var þó löngu komin fram,
því strax árið 1963 setti stjóm
Sögufélagsins fram hugmynd um
viðgerð og varðveislu húsanna. Síð-
an gerðist ekkert fyrr en 1975 að
bæjarstjórnin samþykkir að friðlýsa
húsin. Árið 1977 erum við Guð-
mundur Sveinsson og Gunnar Jóns-
son skipaðir í Húsafriðunarnefnd
ísafjarðar og síðan hefur verið unn-
ið árlega að viðgerðum á húsunum
eftir því sem fjárveitingar hafa
hrokkið til hveiju sinni. Við höfum
notið mikillar velvildar ýmissa aðila
hvað varðar fjárveitingar og nú eru
viðgerðirnar vel á veg komnar. Lok-
ið er viðgerð á Faktorshúsi, Kram-
búð og Turnhúsi. Á 50 ára afmæli
sjómannadagsins á ísafirði var sjó-
minjadeild Byggðasafns Vestíjarða
sett þar upp. Tjöruhúsið er eftir og
stendur yfír viðgerð á því. Verklok
mótast af efnum og ástæðum. Þar
er hugmyndin að koma fyrir veit-
ingastofu ásamt aðstöðu til að sýna
þætti úr sögu ísafjarðar og vera
með lifandi sýningar.“
Yfir hátíðirnar eru opnunartímar
veitingasala Hótels Sögu eftirfarandi:
22. desember
Þorláksmessa
Aðfangadagur
Jóladagur
Annar jóladagur
Gamlársdagur
lYýársdagur
Skrúður Grillið Mímisbar Súlnasalur
Opið Opið Opið Lokað
Opið Skata í Lokað Opið Lokað
hádeginu Lokað Lokað Lokað Lokað
Lokað Lokað Lokað Lokað
Opið frá kl. 12 Lokað Lokað Lokað
Opið kl. 12-21 Lokað Lokað Lokað
Opið kl. Opið frá. Lokað Nýársf.
12.-23.30 kl. 19.00
11)\ IíSi tó) V)) 11)) l/Si l/J) Iíji Ií\) !/)/ l/ii i/Si % 1$) l/Ji l/Si tó) l/Si l/Si l/Si l/)i l/Si & l/S) I/ji
— Hvemig hafa bæjarbúar tekið
þessu framtaki?
„Það gætti ákveðinnar tortryggni
í upphafi. Menn spurðu hvaða til-
gang það hefði að setja ijármuni í
að gera við þessa kofa. En eftir að
viðgerðin var komin vel á veg hefur
afstaðan gjörbreyst. Nú held ég að
Isfírðingar séu almennt mjög stoltir
af þessum húsum. Aðsókn að sjó-
minjasafninu hefur líka verið ævin-
týraleg, 6-7 þúsund manns á ári.
Flestir sem sækja bæinn heim koma
þama við. Það er líka ánægjulegt
til þess að vita hvað bæjarbúar og
aðrir Vestfírðingar hafa tekið þessu
vel og verið duglegir að draga til
safnsins gamla muni sem nú eru
flestum gleymdir. Sama má segja'
með Sögu Isafjarðar, eftir að hún
fór að koma_ út hafa bæjarbúar og
brottfluttir ísfírðingar sýnt henni
vaxandi áhuga. Ég hef á tilfinning-
unni að þetta seinasta bindi muni
vekja mesta athygli þar sem þeim
fer fjölgandi sem þekkja sögusvið-
ið.“
Auðurinn til Danmerkur
— Um hvað fjallar þetta síðasta
bindi í grófum dráttum?
„Það spannar ákveðið tímabil í
sögu bæjarins, 1921-45. í byijun
þess taka jafnaðarmenn við stjóm
bæjarins og koma hér á margvísleg-
um breytingum. Þá hætta ennfrem-
ur ákveðnar verslanir sem voru
burðarásar atvinnulífsins og nýir
aðilar taka við. Eftir stríð verða svo
aftur gífurlegar breytingar á at-
vinnuháttum.“
— Ertu ánægður með söguna í
heild sinni?
„Já ég held að vel hafí tekist til.
Það er búið að bjarga þama tölu-
verðum verðmætum sem ella hefðu
farið forgörðum. Frá fræðilegu
sjónarmiði held ég að mest vinna
liggi kannski á bakvið þriðja bindið.
Jón fór til Danmerkur og kynnti
sér gögn í dönskum söfnum um
endalok gömlu verslananna sem hér
vora. Það höfðu verið alls konar
ágiskanir um hve mikill auður Sig-
ríðar Ásgeirsson, ekkju Ásgeirs
skipherra og móður Ásgeirs Guð-
mundar, hafí verið. Hann komst að
því að auður hennar hefur verið
miklu meiri en mönnum bauð í grun.
Svo endaði auðurinn í Danaveldi
og má því segja að bærinn hafí
verið arðrændur. Hins vegar var
gamla konan búin að gera ráð fyrir
því að fyrirtækið starfaði áfram,
hún var búin að gera stofnsamning
fyrir hlutafélag sem átti að yfírtaka
eignir verslunarinnar. Þar var verið
að tala um sama hlutafé og var í
Eimskip á sínum tíma, enda var
Ásgeirsverslun stærsta útgerðar-
og verslunarfyrirtæki landsins.
Þegar til kastanna kom vantaði hins
vegar stórhuginn hjá erfíngjum
hennar. Þetta hafði afdrifaríkar
afleiðingar fyrir bæinn því Samein-
uðu verslanirnar, sem tóku við, réðu
ekki yfír því fjármagni sem var
nauðsynlegt."
— Að lokum, Jón Páll, nú þegar
þú sérð fram á lok veigamikilla
verkefna, að hveiju ætlar þú að
snúa þér næst?
„Það era ótæmandi verkefni á
sviði sagnfræðinnar. Við gefum til
dæmis út Ársritið og það er ekki
óverðugur vettvangur fyrir starfs-
krafta mína.“
/