Morgunblaðið - 27.04.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. APRÍL 1991
V egamál
Hugmynd að nýrri o g endur-
bættri leið milli Stór-Reykjavík-
ursvæðisins og Víkur í Mýrdal
eftir Jón Magnússon
Á sínum tíma, þegar Krýsuvík-
urvegurinn var gerður, átti hann
að bæta úr samgöngumálum
Sunnlendinga á vetrum, þegar
Hellisheiði væri ófær vegna sjóa.
En hann varð aldrei að þeim notum
og getur aldrei orðið vegna legu
sinnar. Á þessum slóðum er samt
sem áður ágætt vegarstæði. Þegar
byijað var að vinna við Krýsuvík-
urveginn voru ekki önnur tæki til
staðar en vörubílar, handbörur,
skóflur, sleggjur, járnkarlar, hak-
ar, gijótfleygar, gijótborar og dín-
amít. Nú er öldin önnur sem betur
fer. Með þeirri tækni og þeim stór-
virku vinnuvélum sem menn nú
hafa yfii* að ráða er margt auð-
veldara en áður var. Nú þurfa
menn ekki lengur að velta vöngum
yfir því þótt það þurfi að ýta til
smáhól eða hrygg, fylla upp
hraungjótu eða smátjörn sem
menn urðu áður að krækja fyrir.
Ég gerist þvi hér með svo djarf-
ur að varpa fram eftirfarandi hug-
mynd um nýjan veg og endur-
bætta gamla vegarkafla sem falla
inn í þessa nýju vegarhugmynd frá
Reykjanesbraut og allar götur til
Víkur í Mýrdal. Farið yrði út af
Krýsuvíkurveginum skammt fyrir
neðan Bláfjallavegamótin, í beina
stefnu á Hofmannaflöt vestan
undir Sveifluhálsi. Farið yrði í
gegnum hálsinn rétt austan við
Miðdegishnúk, en þar er hálsinn
mjög þunnur.
Þegar farið verður að hagnýta
jarðhitann í Krýsuvík til upphitun-
arhúsa á Reykjavíkursvæðinu,
með líku sniði og nú er gert á
Nesjavöllum, þá kæmi gatið og
vegurinn þar í gegn að góðum
notum. Frá gatinu að austanverðu
lægri vegaspotti á núverandi veg
og eftir honum suður á móts við
Arnarfell. Þar ætti hann að liggja
sjávarmegin við Eldborgina, en
ekki meðfram Geitahlíðinni. Fyrst
yfir Bleiksmýrina, síðan austur
Krýsuvíkurhraun með stefnu á
Herdísarvík og þaðan sjávarmegin
við Vogsósa.
Það er mörgum hulið hvers
vegna farið var með gamla veginn
í stóran boga upp fyrir Hlíðarvatn
og meðfram því, í staðinn fyrir
að fara beinustu leið fyrir framan
Vogsósa. Hitt skilur maður vel,
að bóndinn á bænum hafi ekki
verið hrifinn af því að fá veginn
fyrir framan bæ sinn og yfir tún
sitt. Frá Vogsósum lægi vegurinn
á núverandi veg skammt fyrir suð-
austan bæinn og eftir honum lan-
gleiðina austur á móts við Nes.
Vegurinn færi ekki upp á Selvogs-
heiðina, heldurtæki stefnuna bein-
ustu leið á veginn, sem liggur að
Óseyrarbrúnni. Og þar með yrði
vegurinn rétt fyrir ofan Þorláks-
höfn með góðri tengingu við stað-
inn. Það væri mjög æskilegt að
þama kæmi breiður og góður veg-
ur, öruggur til umferðar sumar,
vetur, vor og haust og vil ég nefna
nokkur atriði í því sambandi.
Bátar frá Faxaflóasvæðinu eru
oft á veiðum fyrir suðurströndinni
út af Þorlákshöfn og landa þá oft
afla sínum þar, sem síðan er ekið
til heimastaðar bátanna. Mjög
sennilegt er að það fari í vöxt, að
verðmætar sjávarafurðir frá þess-
um sjávarplássum verði fluttar
loftleiðis frá Keflavikurflugvelli á
erlendan markað. í illviðrum á
vetrum væri þessi leið miklu auð-
Jón Magnússon
„Allir þjóðvegir, sem
lagðir verða, þurfa að
vera gerðir með það í
huga að þar skuli þeir
verða um alla framtíð.“
farnari en Hellisheiðin og
Þrengslavegur. Auk þess mundi
sparast snjómokstur. Þarna
mundu Vestmanneyingar einnig
njóta góðs af. Þessi leið mundi
auðvelda alla þungaflutninga,
hvaða nafni sem þeir nefnast.
Góðar samgöngur liðka fyrir allri
þjónustu og viðskiptum. Innan tíð-
ar yrði þessi vegur hluti af fjölfar-
inni þjóðbraut. Allt þetta og margt
flgira mælir eindregið með því að
hafist verði handa við þessar fram-
kvæmdir sem allra fyrst.
Frá Óseyrarbrúnni lægi leiðin
fyrir ofan Eyrarbakka fram hjá
Litla-Hrauni gegnum Stokkseyri
austur Flóann að brú yfír Þjórsá,
sennilega skammt fyrir neðan
Feijunes. Þess má geta að yfir
Ölfusá og Hvítá liggja 4 brýr í
byggð og komin er fram tillaga
um fimmtu brúna. En það er að-
eins ein brú yfír Þjórsá í byggð.
Það þarf ekki að lýsa því fyrir
neinum, hve mikið öryggi það
væri að fá aðra brú yfir ána. Frá
þessari nýju brú yfir Þjórsá kæmi
vegur yfir syðsta hluta Holtanna
að brú yfir Hólmsá fyrir neðan
ármótin, þar sem Rangá samein-
ast Þverá. Þaðan lægi vegurinn á
þjóðveginn nálægt Hemlu. Brúin
yfir Þverá var byggð 1932 sem
timburbrú og er því komin til ára
sinna. Væri gott að geta létt af
henni mestu þungaflutningunum.
Vegurinn frá Hemlu austur í Mýr-
dal, með nýju brúnni sem byggð
verður yfir Markarfljót og þær
vegaframkvæmdir sem henni
tengjast, falla mjög vel að þessari
hugmynd.
Á allri þessari gömlu leið og
gömlu vegarköflum frá Sveiflu-
hálsi til Mýrdals þarf að gera
margvíslegar lagfæringar og
breytingar, svo sem að breikka
veginn, hækka og styrkja, þar sem
þess gerist þörf, sem er auðvitað
viða. Einnig þarf að gera öll ræsi
og allar brýr tvíbreiðar og sníða
af alla hvimleiða og óþarfa hlykki
og beygjur og smámishæðir. Þetta
er allt unnt að gera í áföngum á
löngu árabili.
Síðan, þegar komið er í Mýrdal-
inn, þarf að gera róttækar breyt-
ingar. Gera þarf nýjan veg frá
Litla-Hvammi til Víkur, sennilega
fyrir ofan lónið fremur en niðri
við Dyrhólaey og eftir grandanum
þar. Síðan í gegnum Reynisfjall
framarlega, vegna þess að vegur
á sprengdu þrepi framan í fjallinu
mundi ekki verða talinn nógu ör-
uggur vegna sjávargangs. Þessi
vegarspotti mundi breyta geysim-
iklu. Við þessar breytingar mundu
menn losna við hinar illræmdu
brekkur í Mýrdalnum. Þar hafa
menn verið að reyna að færa veg-
inn til og frá, út og suður, oftast
með litlum árangri. Ég er þess
handviss að bílstjórum, sem aka
stórum og þungum vörubílum, er
ekki eftirsjá í þessum brekkum,
einkum í snjó og hálku.
Allir þjóðvegir, sem lagðir
verða, þurfa að vera gerðir með
það í huga að þar skuli þeir verða
um alla framtíð. Þess vegna er það
mjög mikilsvert, að vegastæðið sé
vel valið og vel athugað frá öllum
hliðum, jafnframt því sem vegur-
inn og verkið allt sé vel unnið frá
upphafi til enda. Þá er vert að
hafa í huga að spara ekki eyrinn
en kasta krónunni. Því að það sem
er vel gert í upphafi, er ávallt
ódýrast í reyndinni. Hver stytting
þjóðvegar sparar ómældar ijár-
hæðir þegar til langs tíma er litið.
Þegar hafíst yrði handa við
þessi verk, sem hér hefur verið
rætt um og verkin boðin út, ættu
verktakar að fá rúman tíma til að
vinna sín verk, helst nokkur ár og
á þeim tíma, sem þeim hentaði
best og minnst væri að gera hjá
þeim í öðrum verkum. Ef þetta
væri ekki bútað niður í of smáar
einingar, einkum nýbyggingamar,
held ég að þetta fengist unnið á
hagkvæman hátt.
Eftir að þessu væri öllu lokið
og leiðin komin í nýtískulegt horf,
held ég að hún yrði vinsæl þjóð-
braut og jafnvel hraðbraut víðá.
Ef einhveijir eru mér sammála í
þessum efnum, ættu þeir að láta
frá sér heyra. Það mundi þrýsta
á þá menn sem þessum málum
véiÖdi
Ég hef ekið bílum í 60-70 ár
og fylgst með allri framþróun í
samgöngumálum. Ég hef engra
hagsmuna að gæta í þessum efn-
um, því ég er nú þegar dæmdur
úr leik. Ég óska þeim velfarnaðar
sem af stórhug, framsýni og raun-
sæi horfa til framtíðar ijöldanum
til hagsbóta.
Þegar ég var að byija að semja
þessa grein mín, sá ég í Morgun-
blaðinu þann 8. febrúar, að komin
er fram þingsályktunartillaga
fjögurra alþingismanna um
breikkun Suðurlandsvegar. Nú vil
ég leyfa mér að gefnu tilefni að
benda háttvirtum alþingismönnum
og öðrum á þá framkvæmd í vega-
og samgöngumálum, sem ég hef
hér að framan ritað um. Við getum
kallað hana syðri leiðina. Þessi
leið kæmi að miklu betri notun en
breikkun Hellisheiðarleiðarinnar.
Hún liggur á flatlendi á miklu
snjóléttara landsvæði en Hellis-
heiðin. Syðri leiðina mundu þeir
fara sem kæmu langt að austan,
þeir sem byggju nálægt henni og
alveg sérstaklega Þorlákshafn-
arbúar og Vestmanneyingar.
Höfundur er frá Skuld í
Hafnarfirði og var vöru- og
fólksflutningabílstjóri ínokkra
áratugi.
Vöxtur o g vistþættir
Vöxtur og vistþættir
k Vöxtur
Takmarkasður vöxtur
Skortur vistþátta
Enginn
vöxtur
Minnkandi vöxtur
Ofgnótt vistþátta
Hámark
Styrkleiki
1 vistþátta
Enginn
vöxtur
eftir Baldur
Þorsteinsson
í náttúrunni er náið samband
milli lífvera, dýra og plantna, og
umhverfís þeirra. Þessi lífheimur
eða vistkerfí _er af ýmsum stærðum
og gerðum. í skógi kann hann að
vera ein feyskin rót og umhverfí
hennar. Vistkerfi skógar taka sí-
felldum breytingum en eru þó
stöðug. Trén stækka, skjólið eykst,
jarðvegur og gróður breytast,
sveppir skjóta upp kollinum og
nýjar tegundir skordýra koma í
ljós. Það er oft sagt, að vistkerfi
skógarins breytist bæði í tíma og
rúmi eða eftir aldursskeiði og
stærð tijánna.
Vaxtarþættir - vistþættir
Hér á eftir verður í stuttu máli
sagt frá þeim vaxtarþáttum sem
hafa mesta þýðingu fyrir vöxt og
þroska tijánna og vistkerfi skógar-
ins. Eru þeir hér nefndir vistþætt-
ir. Þetta eru hiti, birta, vatn, vind-
ur og loft. Venjulega er jarðvegur
talinn með þótt ekki sé það gert
í þessum pistli.
Magn vistþáttar er yfirleitt
mjög breytilegt en þarf að vera
einhvers staðar á milli tveggja
ytri marka, lágmarks og hámarks,
til þess að plönturnar nái að vaxa
og þroskast. Hiti og vatn hafa
mest áhrif á útbreiðslu skóga.
Vatnsskortur takmarkar vöxt
þeirra í suðurátt, en hitinn ræður
mestu um það hvað skógurinn vex
langt í norður eða hátt til fjalla.
Eftir því sem hitaskilyrði versna,
verður skógurinn lágvaxnari og
gisnari. Hann missir smám saman
tvö helstu einkenni sín, hæð og
þéttleika, eða hann breytist í kjarr
og kræklur.
Við suðurmörk skóga er skortur
á vatni, og einnig þar gisnar skóg-
urinn smám saman og að lokum
sjást aðeins stök tré, sem þó ná
nokkrun veginn eðlilegri hæð.
Umhverfis Miðjarðarhaf og víða
í Suður-Evrópu hefur upprunaleg-
um skógi verið eytt og í stað hans
hafa lágvaxnir runnar tekið sér
bólfestu. Á þessum svæðum hefur
reynst erfitt að rækta nýja skóga
vegna beitar og þess að fijósemi
jarðvegsins hefur glatast.
Þar sem skógur á erfítt upp-
dráttar vegna kólnandi veðurfars
eða illrar meðferðar, kann svo að
fara að hann eyðist á skömmum
tíma. Ef landið er mjög þurrt, er
hætta á að uppblástur spilli
landinu, en þar sem grunnt er á
vatni, getur það breyst í mýrlendi.
I skógrækt líða venjulega mörg
ár frá sáningu til uppskeru og
miklu skiptir að allir vistþættir
nýtist sem best.
Kjörstig og kjörsvæði vistþátta
Vistþættirnir geta bætt hver
annan upp innan vissra marka á
þann hátt, að nýting þeirra þátta
sem eru af skornum skammti verði
betri við það, að gnægð er af ein-
hveijum öðrum.
Hver vistþáttur hefur sitt kjör-
svið, sem gefur bestan vöxt. Vist-
þátturinn er takmarkaður af lág-
marksgildi, þar sem vöxtur hefst
og hámarksgildi þar sem vöxtur
hættir. Kjörsvæði vistþáttar nær
út frá kjörstigi í báðar áttir, ef svo
má að orði komast. Þetta er sýnt
á einfaldan hátt á mynd.
Þar eð vistþættir geta bætt
hver annan upp að nokkru leyti
er það meira í samræmi við raun-
veruleikann að tala um sameigin-
legt og jafnvel breytilegt kjör-
svæði fremur en aðgreind kjör-
svæði einstakra vistþátta.
Samhengi vistþátta
Samhengið á milli ýmissa vist-
þátta o g áhrifa þeirra er margbrot-
ið, en þó hefur verið reynt að fella
það í einföld lögmál. Eitt þeirra
sem talið er að nálgist raunveru-
leikann einna mest, hljóðar svo:
1. Breyting á sérhveijum vist-
þætti hefur í för með sér að
vöxtur breytist.
2. Breyting á þeim vistþáttum
sem eru lengst frá kjörstigi,
leiða til mestra breytinga á
vexti. Þetta á við hvort sem
vistþátturinn er neðan eða ofan
við kjörstig.
3. Breyting á vistþætti hefur
hlutfallslega minni áhrif því nær
sem vistþátturinn er kjörstigi.
4. Vistþættirnir geta að vissu
marki bætt hver annan upp.
Þegar áhrif vistþáttanna eru
metin, þarf að reyna eftir föngum
að skoða þá sem eina heild en
ekki hvern í sínu lagi. Ef þetta
er ekki gert kann svo að fara að
teknar séu rangar ákvarðanir í
sambandi við ræktunaraðferðir.
Sem dæmi má nefna, að hiti vökv-
un og áburðargjöf koma að litlu
haldi ef skortur er á birtu og geta
þá jafnvel valdið skaða.
Höfundur er skógfræðingtir.
Fyrirlestur
umsorp
NÆSTKOMANDI mánudags-
kvöld 29. apríl kl. 20.30 heldur
Per Berg lektor við Chalmers
tækniháskólann í Gautaborg
fyrirlestur í sal Norræna húss-
ins um aðferðir við að minnka
magn sorps og um reynslu Svía
af tilraunum í þá átt. Fyrirlest-
urinn er haldin á vegum íslands-
nefndar Norræna umhverfis-
ársins og Norræna hússins.
Per Berg hefur starfið síðan
1977 sem forstöðumaður deildar
við Chalmers sem hefur sérhæft
sig í rannsóknum á meðhöndlun
og nýtingu sorps en hefur auk
þess starfað sem ráðgjafi fyrii'
bæjarfélög og fyrirtæki á Norðurl-
öndum.
Ýmsar tilraunir hafa verið gerð-
ar á síðustu árum á vegum sæn-
skra bæjarfélaga af mismunandi
stærð í samvinnu við rannsókna-
stofnanir og fyrirtæki um að
minnka og meðhöndla sorp með
nýjum aðferðum.
Per Berg hefur víðtæka þekk-
ingu á þessum málum og geta
íslendingar vafalítið lært af
reynslu annarra þjóða um meðferð
sorps.
Fyrirlestur Per Bergs verður
haldinn á sænsku en fyrirspurnir
að sjálfsögðu leyfðar á íslensku
og ensku.
Aðgangur er ókeypis og öllum
heimill.