Morgunblaðið - 22.05.1991, Blaðsíða 39

I(í6f IAM .SS AUOAdUXlVöIM ÖIÖAJSÖUOHOI
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. MAÍ 1991
39
Stjórnarbót
Fjórir fjórðungar og eitt fylki
eftir Jónas Pétursson
Á fyrsta landsfundi Byggða-
hreyfingar, í Skjólbrekku í Mý-
vatnssveit, 8. og 9. júní 1985, og
jafnframt þeim fjölmennasta, lögð-
um við Ijórir fundarmenn fram
þessi markmið:
1. Að styðja og vernda byggð
um allt Island.
2. Að styðja og vemda þjóðlíf,
sem byggist á heimaöflun í sam-
ræmi við lífbeltin tvö, gróður-
beltið og hafið umhverfis, í ljósi
þekkingar á samhengi nota og
verndar.
3a. 3. Að í stjómarskrá komi
svæðaskipan, fylki eða þing og
stjórnun og vald á svæðunum
hvíli á sveitarfélögunum.
3b. Þar tilheyri land, vatns- og
hitaorka, sem ekki er í einka-
eign, hveiju svæði oger sameign
fólksins er þar býr.
3c. Megin þeirra umsvifa í sam-
félagsmálum, sem nú eru á valdi
ríkisinsrfalli í hlut sveitarfélaga
á hveiju svæði í réttlátu hlut-
falli skyldu og réttar.
4. Á hveiju svæði komi sjálf-
stæður gjaldeyrisbanki og verði
staða þeirra banka, skyldur og
réttur, tryggður í stjómarskrá.
5. Manngildi er meira en auð-
gildi.
Fyrst er að gera sér grein fyrir
markmiðunum, næst að finna og
velja leiðir til að gera þau að veru-
leika. Undirfýrirsögnin er formið á
framkvæmd upphafs þriðja lidar
a. Vesturfjórðungur, Norðurfjórð-
ungur, Austurfjórðungur, Suður-
fjórðungur og Höfuðborgarfylki.
Þessi svæðaskipan er niðurstaða
að mjög vandlega athuguðu máli,
sem skýrist af mikilvægum þáttum
í framhaldi markmiða, og er undir-
staða 1. og 2. liðar.
Stjórnun og vald á svæðunum,
nefnt þriðja stjórnstig, en er eflt
samstig sveitarfélaga hvers svæð-
is, með þessum hætti. Samstjórn
25-35 manna, sem kosnir eru úr
hópi starfandi sveitarstjórnar-
manna, persónukjöri af öllu at-
kvæðisbæru fólki hvers svæðis, þar
sem hver kýs aðeins þijú nöfn
þeirra sem í kjöri era — aðeins
þrjú nöfn. Með þessum hætti er
svæðinu fengið lýðræðislegt vald
sveitarfélaga — efld stjórn, ekki í
raun þriðja stig, heldur eflt 2. stig-
ið — sveitarfélögin!
3b. Umráð og ákvörðun fellur í
hlut samstjórnar svæðis. Þarna er
fólgin ein bjargfasta undirstaða
byggðar í landinu að siðrænum
lögum, sem vonandi er allsheijar
vitund menningarþjóðar. Vatnaskil
á hálendi og ósar fallvatna ákvarða
rétt fólksins.
3c. Þar er um að ræða megin
umsvifa ríkisins, sem nú kvíslast
um landið. Megin viðfangsefni nú
í fjárveitinganefnd. Menntamál,
heilbrigðismál, háfnamál, og
margt fleira. Til að finna stærð
allra þáttanna er flytjast í vald og
ákvörðun samstjómanna, skal taka
úr 2-3 síðustu ríkisreikningum
hlutfallsstærð þessara þátta og
málaflokka úr heildartekjum ríkis-
ins sömu ár, þar með áætlaðan
þátt stjórnarráðs, sem létt verður
af. Já, í réttlátu hlutfalli skyldu
og réttar!
Þijú fyrstu ár þessarar breyting-
ar komi sama hlutfall af tekjum
ríkisins í hlut samstjórnanna og
skiptist á svæðin eftir gjaldeyri-
söflun hvers svæðis. Jöfnunarsjóð-
ur sveitarfélaga nýttur sömu ár til
að draga úr misvægi. Á þessum
þremur árum brotinn til mergjar
grunnur sjálfstæðrar tekjuöflunar
svæðanna. Stærð þessa hlutar, er
koma skal í hlut heimastjóma,
ætla ég að nemi 30-40 hundraðs-
„Þingmenn veri 45. Eitt
kjör í landinu. Allt per-
sónukjör. Sætt deila um
jafnan atkvæðisrétt.“
hlutum, þ.e. um það bil einum
þriðja. Tryggingastofnun, a.m.k. í
byijun, ekki með í hlut svæðanna.
Ekki heldur stór hluti vegamála
Jónas Pétursson
vegna sérstaks tekjustofns. Megin-
atriði í þessu máli: Fullkomið vald
og umráðaréttur samstjórnar hvers
svæðis á ráðstöfun fjár. Ihlutun
stjórnardeilda ráðuneyta, eins og
nú er, ekki fyrir hendi lengur. En
til að leysa ágreining, sem upp
kann að koma, er valinn sáttasemj-
ari svæðis — með valdi ef mál fer
í hnút.
Fimmta atriðið er grannhugsun
mennskra samfélaga.
Á þennan hátt byggir íslenzk
þjóð líf sitt og tilveru á lífbeltunum
tveim minnug þeirra fomu sann-
inda að „vík skyldi milli vina og
íjörður milli frænda“ til þeirrar
farsældar að ein þjóð búi í eigin
landi. Að hvar sem tveir mælast
við þá mætist jafningjar.
Alþingi. Þingmenn veri 45. Eitt
kjör í landinu. Allt persónukjör.
Sætt deila um jafnan atkvæðis-
rétt. Ákveðnir hópar, flokkar, sam-
tök, leggja fram lista, hóp. Ákvarð-
aður hámarksljöldi hóps. Raðar í
stafrófsröð. Kjörseðill er 3 línur.
Hver kjósandi velur 3 nöfn, skrifar
eða vélritar i kjörklefa þijú nöfn,
án tillits hvort á einum lista, tveim
eða þrem séu nöfn þeirra sem kos-
in era! Á þennan hátt er rétturinn
einn og skyldan ein og hin sama.
Hver einasti kjósandi getur metið
manngildið. Valdahópar eiga örð-
ugra að ráða úrslitum. Lýðræði
nýtur sín. Hver velur aðeins einn
fimmtánda þeirra er kjör hljóta.
Rétturinn jafn!
Höfundur er fyrrverandi
alþingisma ður.
ATIl
Otvarpsiæw
KLLUKKU0TVÖRP ||M| |||Af
VITLAUST
ÞVottGU?
pUrrkararar
«yST,K,STUR
^AuMavéiad
og.'fl
ekkert á^éttu
KOMDU OG GRÆDDU Á
ÖLLU SAMAN
Veislunni lýkur 31.5.91
HEIMILISKAU P H F
• HEMLISTCKJMEIUI FiLKtHS •
Suðurlandsbraut 8 - Sími 84670