Morgunblaðið - 17.10.1991, Page 24

Morgunblaðið - 17.10.1991, Page 24
24 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 1991 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 1991 25 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Ritstjórnarfulltrúi Árvakur h.f., Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Björri Vignir Sigurpálsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal- stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar- gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið. Fylgjum fordæmi Vestfirðinga Tilboð Norðurtangans á ísafirði og Frosta í Súðavík í meiri- hluta hlutafjár Fiskiðjunnar Freyju á Suðureyri við Súganda- fjörð og eignir þess fyrirtækis, svo sem togarann Elínu Þorbjarnar- dóttur, markar á margan hátt tímamót í endurskipulagningu sjávarútvegsins. Byggðastofnun hefur fyrir sitt leyti samþykkt þetta tilboð en ekki_ liggur enn fyrir hver afstaða Útvegsfélags samvinnumanna er, en það fyrir- tæki á forkaupsrétt að þeim hluta- bréfum, sem um er að ræða. Hins vegar verður ekki séð, að félagið hafi sömu aðstöðu til að standa að endurskipulagningu sjávarút- vegs á þessu svæði og þau tvö fyrirtæki, sem tilboðið hafa gert. Norðurtanginn og Frosti taka að sér að tryggja nægilegt hráefni til vinnslu í fiskvinnsluhúsinu á Suðureyri og þar með atvinnu á staðnum. A móti kemur, að fiski- skip þessara fyrirtækja tveggja veiða þann kóta, sem fylgir togar- anum Elínu Þorbjarnardóttur, en sá togari verður tekinn úr umferð og seldur, ef kostur er. Aflanum verður ýmist iandað á Suðureyri eða ekið þangað frá ísafirði eða Súðavík, eftir því, sem hentar. Með þessu er stuðlað að hag- kvæmari útgerð, þ.e. fækkun verð- ur í flotanum. Hins vegar er tryggt að fólkið á Suðureyri, sem á eign- ir á staðnum, heldur fullri atvinnu. Útgerð og fiskvinnsla hefur geng- ið mjög erfiðlega þar og jafnvel hefur blasað við, að fólk mundi flytja á brott í stórum stíl. Slíkur brottflutningur mundi kosta stórfé, að. ekki sé talað um þann persónulega sársauka, sem fylgja mundi slíkum málalokum. Með samvinnu af því tagi, sem nú er lagt til og tvö öflug sjávarútvegs- fyrirtæki við Djúp eiga hlut að er tryggt, að til þess komi ekki. Hagkvæmnin er augljós og jafn- framt fer ekki á milli mála, að þegar lokið verður við byggingu jarðganga á þessu svæði verða Djúpið, Suðureyri og Flateyri eitt atvinnusvæði og auðvelt fyrir fólk að fara á milli staða eftir því, sem henta þykir. Sú íjárfesting mun skila sér í blómlegri byggð og stór- vaxandi framleiðslu- og útflutn- ingsstarfsemi. Þá getur vel komið til aukin sérhæfing einstakra staða. Þannig er talið, að Suður- eyri við Súgandafjörð liggi vel við línuútgerð, sem er að aukast á Vestfjörðum. Niðurstaða þessarar samvinnu getur auðveldlega orðið sú, að byggðin við Súgandaíjörð blómstri á ný. Hingað til hefur sameining eða samvinna sjávarútvegsfyrirtækja orðið í sama byggðarlagi. Þannig var um sameiningu Bæjarútgerðar Reykjavíkur og ísbjarnarins í Granda hf. Þannig var um samein- ingu sjávarútvegsfyrirtækjanna á Akranesi og raunar víðar. Nú er bent á leið til þess að efla sjávarút- vegsfyrirtæki með samstarfi á milli byggðarlaga. Verði af þess- um kaupum nú, sem gera verður ráð fyrir, er komið fordæmi fyrir því, hvernig byggðarlög geta tekið höndum saman til þess að efla útgerð og fiskvinnslu. Samstarfið á milli fyrirtækj- anna á ísafirði, í Súðavík og Súg- andafirði getur vísað mönnum veginn annars staðar á landinu, þar sem aðstæður eru til slíks samstarfs. I umræðum um vanda fiskvinnslunnar á Ólafsvík fyrir nokkrum mánuðum benti Morgun- blaðið á augljósa hagkvæmni þess, að sjávarplássin á norðanverðu Sæfellsnesi taki upp samvinnu sín í milli. Nú er sameining fyrirtækja' á Stöðvarfirði og i Breiðdalsvík enn á dagskrá. Vafalaust er hægt að koma slíkrí samvinnu á víðar á Austfjörðum, annars staðar á Vestfjörðum, á Norðurlandi, Suð- urnesjum og hagkvæmni samein- ingar fyrirtækja í Vestmannaeyj- um blasir við hvaða leikmanni sem er. Tilboð Norðurtangans og Frosta hefur því ekki einungis þýðingu fyrir þau þijú byggðarlög, sem hlut eiga að máli, heldur ætti það að verða forystumönnum í sjávar- útvegi víðs vegar um landið hvatn- ing til þess að íhuga möguleika á sameiningu eða samstarfi. Það er sérstök ástæða til að fagna frumkvæði forystumanna fyrirtækjanna tveggja. Endur- skipulagning sjávarútvegs fer bezt fram með þeim hætti, að frurn- kvæðið komi frá stjórnendum fyr- irtækjanna sjálfra en hvorki frá stjórnmálamönnum né starfs- mönnum sjóða og opinberra stofn- ana. Útgerðarmennirnir og fisk- verkendur þekkja bezt sjálfir hvar möguleikar eru til hagræðingar. Stundum er við erfiðan vanda að etja, þar sem er hrepparígur. En menn verða að takast á við þann vanda í stað þess að gefast upp fyrir honum. 'Nú er ekkert tilefni til að taka upp bæjarútgerðir á ný eins og einhver tilhneiging virðist vera til í Ólafsvík. Einkaframtakið á að ráða ferðinni og þegar það tekur til hendi eins og nú hefur gerzt á Vestfjörðum verður niðurstaðan jákvæð. Það ríkir mikil svartsýni meðal fólks. Stóraukinn hagnaður af rekstri útgerðar og fiskvinnslu er öruggasta leiðin til þess að bæta afkomu launþega og hleypa nýju lífi í atvinnuvegina. Sjávarútvegs- menn víðs vegar um landið eiga nú að láta hendur standa fram úr ermum og fylgja fordæmi Vest- firðinga. SVEINN M. SVEINSSON 100 ÁRA MINNING í dag eru liðin 100 ár frá fæðingu Sveins M. Sveinssonar, forstjóra. Af því tilefni birtir Morgunblaðið hér á eftir grein Jónasar H. Haralz, fyrrum bankastjóra, þar sem hann rifj- ar upp kynni sín af Sveini. Sveinn M. Sveinsson fæddist í Vestmannaeyj- um 17. október 1891. Foreldrar hans voru Sveinn Jónsson trésmíðameistari og Guðrún Runólfsdóttir. Hann lauk verslunarnámi í Kaupmannahöfn 1909 og var verslunarmaður þar í borg næstu árin, en 1913 kom hann heim aftur og var ráðinn forstjóri Völundar hf., sem síðar varð Timburverslunin Völundur hf. Þvi starfi gegndi hann til dauðadags, en hann lést 23. nóvember 1951. Hann átti sæti í stjórn Arvakurs hf., útgáfufélags Morgun- blaðsins, um árabil. Hann var kjörinn í stjórn Verslunarráðsins 1935 og starfaði þar næstum óslitið til ársloka 1950. Hann var varaformaður þess 1938-45, og formaður skólanefndar Verslunarskóla íslands var hann í sjö ár. Kona Sveins M. Sveinssonar var Soffía Emil- ía, dóttir Haraldar Níelssonar prófessors og konu hans, Bergljótar Sigurðardóttur. Hér fer á eftir grein Jónasar H. Haralz: Sveinn M. Sveinsson var brautryðj- andi í íslensku atvinnulífi á fyrri hluta þessarar aldar. Hann var einn þeirra manna, sem hófust af eigin rammleik til athafna og árangurs, sem aðrir nutu góðs af ekki síður en þeir sjálfir. Atorka, reglusemi, vandvirkni og heiðar- leiki voru einkenni hans, jafnframt skyldurækni við þá sem með honum störfuðu og þá sem miður máttu sín. Þegar hart var kreppt að einkarekstri í landinu á fjórða tug aldarinnar gerðist hann einn helsti forystumaður varnarbaráttu fijálslyndis og einkaframtaks, sem stóð áratugum saman. Nú, hundrað árum eftir fæðingu hans og fjörutíu árum eftir andlát hans, hefur svo skipast að þær hugsjón- ir, sem hann hafði aðhyllst á unga aldri, eru í meiri metum en þær voru lengst af áður. Ég, sem þessar línur rita, hafði um margra ára skeið, þá á unga aldri, náin kynni af Sveini á heimili hans og konu hans, Soffíu Haraldsdóttur, sem var systir mín. Það, sem hér fer á eftir, lýsir því, hvernig hann kom mér fyrir sjónir, og hvern sess mér virðist hann hafa skipað í íslensku þjóð- lífi þegar litið er til baka. Sveinn M. Sveinsson fæddist í Vestmannaeyjum 17. október 1891. Foreldrar hans voru Sveinn Jónsson, trésmíðameistari, og Guðrún Runólfsdótt- ir. Æskuárin í Vestmannaeyjum mótuðu Svein á marga lund. Ströng en gjöful náttúra, líf athafna og sjálfstæðis, þar sem hver og einn varð að spjara sig, en þar sem til mikils var að vinna þegar vel tókst til. Ég get enn séð fyrir mér þá ímynd Vest- mannaeyja sem greyptist í huga mér af lýsingum Sveins af leikjum, störfum og ævintýrum hans og jafnaldra hans í Eyjum. Þessi áhrif bernskuáranna fylgdu honum ævilangt. Þau áttu einnig dýpsta þáttinn í aðdáun hans og hrifningu af fegurð ís- lenskrar náttúru og af þeirri list, sem nær að túlka þá fegurð. Faðir Sveins fluttist von bráðar til Reykjavíkur og gerðist athafnasamur við byggingu timburhúsa á fyrstu árum aldarinnar. Mörg þessara húsa, sem löngum settu svip á bæinn og sum standa enn, voru verk han§. Sveinn vann með föður sínum að trésmíði um skeið. Hugurinn stefndi þó til meiri menntunar og frama. Hann settist í Latínuskól- ann, sem þá var kallaður. Dvölin þar átti þó ekki við hann, sem síst var að undra, þar sem skólinn var þá, og raunar miklu lengut', eins konar for- skóli fyrir embættisnám. Að tveimur árum liðnum leitaði Sveinn til Danmerkur til náms í verslunar- fræðum. Þetta átti vel við hann og einnig það umhverfi fijálslyndis og athafnasemi, er hann kynntist í Danmörku. Hann bar ætíð eftir þetta hlýjan hug til þess lands og ieitaði þangað til af- þreyingar og hvíldar þegar færi gafst. Trésmiðir í Reykjavík höfðu fundið til þess um aldamótin, hversu erfitt var um aðföng, er full- nægðu nauðsynlegum gæðum. Þeir efndu til sam- taka til að fá úr þessu bætt og stofnuðu Timbur- verslunina Völund árið 1904. Þótt fyrirtækið gæti þjónað þeim tilgangi, sem til var ætlast, gekk reksturinn illa, enda eigendur margir og forustan veik. Sveinn Jónsson, faðir Sveins M. Sveinsson- ar, hafði verið einn helsti forgöngumaður um stofn- un Völundar. Þegar séð var í hvert óefni stefndi árið 1913, leitaði hann til sonar síns, sem þá var aðeins 22 ára að aldri, um að taka við stjórn fyrir- tækisins. Sveinn yngri hafði þá hafið störf í Dan- mörku og hugsaði ekki til heimferðar. Hann varð þó við áskorun föður síns og félaga hans. Er skemmst frá því að segja, að hann tók verkefnið föstum tökum. Sú menntun, sem hann hafði hlot- ið, kom í góðar þarfir og eiginleikar hans sjálfs, atorkan, reglusemin og vandvirknin nutu sín til fulls. Rekstur Völundar komst brátt á réttan kjöl, jafnframt því sem fyrirtækið rækti af alúð hið upphaflega verkefni sitt að sjá trésmiðum landsins fyrir sem bestum efnivið á hagstæðu verði. Mér er það minnisstætt, er Völundur átti 25 ára afmæli sumarið 1929. Hagur fyrirtækisins mun þá hafa staðið með hvað mestum blóma auk þess sem velgengnisár voru í landinu. Það lá vel á Sveini M. Sveinssyni þetta sumar. Hann taldi auðsjáanlega að mikill árangur hefði náðst og góðar horfur væru framundan. Mér finnst að hann hafi þetta sumar, komist eins nærri því að leika á als oddi og mikil stilling hans og sjálfsagi leyfðu. Samkvæmi var haldið fyrir starfsfólkið og hádegis- verður í Þrastarlundi fyrir stjóm fyrirtækisins, sem þá var enn skipuð fulltrúum hinna upphaflegu eigenda. Að þessu öllu loknu fór Sveinn með fjöl- skyldu sína í bíiferð að Sogsfossum í fegursta sumarveðri, ferð, sem mér er enn minnisstæð. Þetta var einnig sumarið, sem Sjálfstæðisflokk- urinn var stofnaður. Ég heyrði Svein hafa þáð á orði, að hann hefði lítil afskipti haft af stjórnmál- um, en þó talið sig fylgjandi íhaldsflokknum. Nú hikaði hann hins vegar ekki við að fylgja hinum nýja flokki, þegar sjálfstæðið hafði verið sett á oddinn. Með því átti hann við sjálfstæði einstakl- ingsins jafnvel fremur en sjálfstæði þjóðarinnar. Það var þó ekki góðæri, sem í hönd fór, heldur tveir áratugir kreppu, styijaldar og erfiðrar aðlög- unar að því loknu. Grundvallarreglur fijáls athafn- alífs voru rofnar. Lausnar á erfiðleikunum var leitað í stórauknum ríkisafskiptum, beinni þjóðnýt- ingu og stuðningi við félags- og samvinnuverslun á kostnað einkaverslunar. Þessi þróun, sem gekk í svo andstæða átt við skoðanir þeirra og hugsjón- ir, hefur sjálfsagt komið Sveini M. Sveinssyni og félögum hans og vinum í verslunarstétt mjög á óvart. Þeir gerðu sér þó fljótlega grein fyrir, að ekki var unnt að bregðast við slíkum atburðum á vettvangi fyrirtækjanna sjálfra, heldur þurfti beit- ing samtaka og stjórnmálaáhrifa að koma til sög- unnar. Að þessum verkefnum sneri Sveinn sér fljót- lega upp úr 1930, af sömu kostgæfni og samvisku- semi og hann hafði áður beitt við að koma fyrir- tæki sínu á réttan kjöl. I 100 ára minningargrein um Hallgrím Bene- diktsson hefur dr. Oddur Guðjónsson lýst því, hversu vanmáttug samtök verslunarinnar voru um þessar mundir. Félagar í Verslunarráði íslands voru innan við eitt hundrað og fjárhagsgrundvöll-' ur þess nánast enginn. Samtímis var höftum og þjóðnýtingu beitt gegn einkaverslun og að henni sótt með hörðum áróðri í biöðum. Það er árið 1934 sem Hallgrímur Benediktsson er kjörinn formaður verslunarráðsins. Ári síðar kemur Sveinn M. Sveinsson til starfa í stjórn ráðs- ins og verður nokkru seinna varaformaður. í sam- einingu eru þessir tveir menn í forustu um eflingu samtakanna og viðnám gegn yfirgangi ríkisins. Það nána samstarf entist meðan báðir lifðu. Um þetta segir dr. Oddur, sem var framkvæmdastjóri verslunarráðsins á þessum árum, það sem hér fer á eftir: „I ýmsu voru þessir menn ólíkir, en samstarfið við þá reyndist í senn lærdómsríkt og hvetjandi. Við hittumst nær daglega á skrifstofu formanns. Ekki voru þessar viðræður bundnar við undirbún- ing stjórnarfunda, heldur beindust þær í æ ríkara mæli að málefnum verslunarstéttarinnar almennt og hvað henni mætti að gagni koma. Það kom jafnan 'fram í þessum viðræðum, að fyrsta skrefið í nýrri sókn hlyti að vera fólgið í því að styrkja verslunarráðið sem málsvara stétt- arinnar og hins frjálsa framtaks og kynna jafn- framt þjóðinni stöðu þess til mála er hana varð- aði. Tækist þetta myndu aðilar stéttarinnar sjá sér hag í að standa vörð um eigin málefni. Jafn- hliða þessu bæri að leita samstarfs við fjölmiðla, sem skilning vildu sýna á málefnum verslunarstétt- arinnar og tilbúnir væru til andsvara, ef að henni væri vegið.” Enda þótt engin straumhvörf yrðu í stjórn efna- hagsmála, tók viðnámið þó fljótlega að hafa áhrif. Vaxandi tillit var tekið til sjónarmiða einkaverslun- ar við framkvæmd mála og fyrirætlanir um frek- ari þjóðnýtingu og ríkisafskipti voru lagðar á hill- una. Einkum náðist nokkur árangur við myndun þjóðstjórnarinnar 1939, en styijöldin, með öllum þeim umskiptum er henni fylgdu, var þá á næsta leiti. Að styijaldarlokuni var brátt hert á höftum á ný og jafnvel gengið enn lengra í því efni en nokkru sinni áður. Fyrstu alvarlegu skrefin til fijálsra viðskiptahátta voru ekki tekin fyrr en á árinu 1950, ári áður en Sveinn M. Sveinsson andað- ist. Það var eðlilegt framhald af samstarfi þeirra Sveins og Hallgríms Benediktssonar, að þeir urðu hiuthafar í Árvakri hf., útgáfufyrirtæki Morgun- blaðsins, í náinni samvinnu við Valtý Stefánsson, ritstjóra. Áttu þeir báðir sæti í stjórn þess fyrirtæk- is um árabil. Sveinn varð því áhugasamari um þennan þátt ævistarfs síns, sem lengra leið og hann skildi betur hlutverk óháðrar blaðamennsku í fijálSu þjóðfélagi. Hjá því gat þó ekki farið, að á eignaraðild tveggja svo umsvifamikilla kaupsýslumanna að helsta blaði Iandsins væri litið með nokkrum ugg, jafnvel meðal þeirra sem fylgdu þeim að málum. Það sem fyrir þeim Hallgrími og Sveini vakti var þó ekki að leita stuðnings við persónulega hags- muni eða að skipta sér af daglegri ritstjórn heldur að efla traustan málsvara fijálslyndra, borgara- legra sjónarmiða. Hér að framan hef ég minnst á lyndiseinkunnir Sveins M. Sveinssonar og hvern þátt þær áttu í farsælum atvinnurekstri hans og öðrum störfum. Reglusemi hans í daglegu lífi var einstök. Hann gat komið inn í herbergi þar sem allt var á rúi og stúi, eins og gerist á barnmörgum heimilum, og komið öllu í röð og reglu svo að segja á svip- stundu, þegjandi og hljóðalaust. Ég held að hann hafi verið einn þeirra manna, sem ganga að verki með svo skipulegum og hagkvæmum hætti að menn verða þess naumast varir að verkið hafi verið leyst af hendi. Annar þáttur í fari hans var áreiðanleiki. Á honum byggðist traust samband við erlenda selj- endur jafnt sem innlenda kaupendur, svo ekki sé minnst á lánveitendur. Þegar ég kom að störfum í Landsbankanum lifði orðstír Sveins enn meðal starfsmanna bankans, tuttugu árum eftir andlát hans. Enn annar mikilvægur þáttur í fari Sveins var næinur skilningur á nauðsyn góðs og trausts sam- bands við starfsmenn þeirra fyrirtækja, sem hann stjórnaði. Um þetta lætur Jón Hafliðason, nánasti samverkamaður hans í Völundi áratugum saman, þessi orð falla í minningargrein: „Hann hafði tamið sér þá skapstillingu að ef eitthvað var aðfinnsluvert var talað um það með hógværð og vinsemd. Lét hann sér mjög annt um hag og líðan starfsmanna sinna, studdi þá með ráðum og dáð.” Þessi ábyrgðartilfinning og skyldurækni var þó ekki bundin við starfsmennina eina heldur náði einnig, eftir því sem aðstæður leyfðu, út fyrir þann hóp til þeirra, sem skarðan hlut báru frá borði og minna máttu sín. Afstaða sem þessi skipti enn meira máli en nú á þeim tímum, þegar al- mannatryggingar voru skammt á veg komnar. Hún er þó enn'sem fyrr hveiju fyrirtæki og hverju þjóðfélagi mikils virði, enda þótt hún geti reynst dýru verði keypt, og er vottur næms skilnings á þeim ríku hagsmunum sem tengja saman alla starfsmenn og allar stéttir. Sveinn M. Sveinsson var alinn upp við lítil efni en komst snemma í álnir og varð vel efnaður maður á íslenskan mælikvarða. Hann barst þó aldrei á í nokkru, og einfalt og óbrotið líf ein- kenndi dagfar hans, eins og Valtýr Stefánsson kemst að orði í afmælisgrein um hann sextugan. Á hinn bóginn lét hann sér ekki lynda annað en það, sem vandað var. Það eitt gat samræmst djúp- stæðum þáttuni í eðli hans. Sveinn M. Sveinsson grúskaði ekki í bókum. Hann hafði aflað sér hagnýtrar skólamenntunar en þó lært mest í starfi og reynslu. Hann hafði eigi að síður fullan skilning á gildi jafnt hagnýtr- ar sem fræðilegrar menntunar. Formaður skóla- nefndar Verslunarskóla íslands var hann urn ára- bil. Hann kunni einnig snemma að meta gildi hagfræðilegrar menntunar, og byggðist það ekki síst á kynnum hans af dr. Oddi Guðjónssyni og samstarfinu við hann. Sveinn var fyrstur manna til að beina athygli minni að hagfræðilegri mennt- un og viðfangsefnum, enda þótt ég hefði þá ekki þroska til að meta þær ráðleggingar að réttu. Orð fór af því, að Sveinn M. Sveinsson væri dulur maður, alvörugefinn og fáskiptinn, áhugalít- ill um annað en starf sitt og nánustu viðfangs- efni. Þannig gat hann vissulega komið mönnum fyrir sjónir. Minningar mínar eru þó ekki síður um hægláta glaðværð og kímni samfara alvöru, aðdáun á fegurð landsins og ánægju af að njóta hennar, þegar færi gafst. Hjá því gat ekki farið að langt timabil hafta og ríkisafskipta setti mark sitt á þá menn, sem stóðu í forystu í íslensku atvinnulífi. Viðnám þeirra virtist oftast nær bera lítinn árangur. Þeir hlutu einnig að flækjast inn í viðjar kerfisins, verða eins konar umboðsmenn þess frekar en sjálfstæðir þátttakendur í lífi og starfi. Lamandi deyfð og drungi kom í stað framtaks og athafna. Skilnings- leysi alls þorra manna, leikra sem lærðra, á eðli og nauðsyn fijálsra viðskipta og gildi eignarréttar hlaut smátt og smátt að grafa undan trú þeirra sjálfra á hlutverk sitt og getu. Eins og áður er vikið að var rétt aðeins að byija að rofa til í þess- um efnum hér á landi um það leyti sem Sveinn M. Sveinsson andaðist fyrir fjörutíu árum. Nú horfir hins vegar öðruvísi við. Leitað er síaukins fijálsræðis í öllum greinum, einkavæðing er kjörorð um heim allan, eignarréttur einstaklinga viðurkenndur grundvöllur framfara og velmegun- ar. Á þeim nýju tímum sem í hönd fara, væri þó betur að þær dyggðir, sem Sveinn M. Sveinsson og kynslóð hans ólu með sér, gleymdust ekki með öllu, vinnusemin, reglufestan, vandvirknin og heið- arleikinn, og síðast en ekki síst, skylduræknin gagnvart öðrum. Nytsemi álpoka: Góð vöm samkvæmt okkar rannsóknum - segir Hjálmar R. Bárðarson HJÁLMAR R. Bárðarson fyrrum siglingamálastjóri segir að niðurstöður dr. Jóhanns Axelssonar, um að álpokar og álteppi séu ekki eins góð til síns brúks og menn hafa hingað til talið, stangist á við rannsóknir sem gerðar voru áður en bundið var björgunarbátum hér á landi. „Við gerðum prófanir með aðstoð lækna í febrúar 1970 og það voru strákar úr Sjómannaskólanum sem voru sjálfboðaliðar við tilraunina. Niðurstaðan var sú að álpokarnir væru ágætis vörn og þess vegna var það bundið í lög,” sagði Hjálmar í samtali við Morgunblaðið. Hann sagðist ekki véfengja rann- sóknir dr. Jóhanns en þær stönguð- ust á við þær athuganir sem gerðar voru. í blaði Siglingamálstofnunar, Siglingamál, frá því í desember 1973 er skýrt frá tilrauninni. Fjórir menn lög að hafa álpoka í öllum gúmmí- voru settir í gúmmíbjörgunarbát inn í frystiklefa þar sem frostið var 25 gráður. Tveir þeirra voru í ullarnær- fötum næst sér en tveir í bómullar- nærfötum, að öðru leyti voru þeir eins klæddir. Áður en þeir fóru í fi-y- stiklefann voru föt þeirra gegnbleytt með köldu vatni og síðan fóru þeir sem í bómullarnærfötunum voru í álpoka. í ljós kom að þeir tveir sem voru í álpokunum voru betur á sig komn- ir eftir klukkustundar veru í frostinu en hinir sem voru í þijá stundarfjórð- Samkvæmt tilraun Siglingamálastofnunar voru þeir sem notuðu ál- poka betur á sig komnir en þeir sem ekki voru í álpokum. unga. í blaðinu er tekið fram að æskilegt sé talið að allir sjómenn klæðist ullarfatnaði næst sér en vegna þess hve mikið pláss slíkur klæðnaður taki sé ekki hægt að hafa hann í gúmmíbjörgunarbátum. Hjálmar sagði að pokarnir væru flestir framleiddir í Bretlandi en upp- haflega hefðu álteppin komið frá geimrannsóknum en þar er álfatnað- ur mikið notaður. „Tilraunir dr. Jó- hanns eru ákaflega fróðlegar, ef þetta er rétt. Menn hafa hingað til trúað á þetta og ég held að það hljóti að vera einhver bót af þessu,” sagði Hjálmar. Keflavík og Orlando eru „vinaborgir” Orlando, frá Atla Steinarssyni, fréttaritara Morgunbladsins. KEFLAVÍK og Orlando urðu „vinaborgir”. Yfirlýsing þar um var undir- rituð við hátíðlega athöfn í ráðhúsi Orlando-borgar upp úr hádeginu sl. fimmtudag og rituðu forseti Islands, Vigdís Finnbogadóttir, og Cliar- les Cobb, sendiherra Bandaríkjanna á íslandi, á yfirlýsinguna sem eins- konar guðforeldrar vináttusáttmálans en Glenda Hood forseti borgar- stjórnar og Ellert Eiríksson bæjarstjóri fyrir hönd samningsaðila. Öli héldu þau stutt ávörp við at- höfnina ásamt Jóni Sigurðssyni við- skiptaráðherra og staðgengli utan- ríkisráðherra. Fögnuðu þau sáttmál- anum sem þau kváðust viss um að myndi treysta þegar styrk bönd milli þessara ólíku staða, sem þó eiga svo margt sameiginlegt ef að er gáð. Var þess minnst að Flugleiðir var fyrsta erlenda félagið sem tók upp reglubundið áætlunarflug til Orlando og flýgur nú tvisvar í viku milli Kefla- víkurflugvallar og Orlando-flugvall- ar. Á báðum stöðunum eru mikilvæg- ar stöðvar bandaríska flotans og bæði Orlando og Keflavík eru stað- set.tar á skögum og eru mikilvægar þjónustuborgir fyrir stór svæði um- hverfis þær. Því var fagnað að átak hefur nýlega verið gert til að auka viðskipti milli Flórída og íslands með mjög góðum árangri. Fulltrúar borganna skiptust á gjöfum og vöktu þær gjafir mikla hrifningu og tilkynnt var að fleiri myndu fylgja á eftir. Vigdísi Finnbogadóttur forseta var við þetta tækifæri afhentur gull- sleginn lykill Orlando-borgar, tákn heiðursborgaratitils. Forsetinn af- henti Orlando-borg að gjöf keramik- styttu af Óðni. Á annað hundrað gesta var við þessa athöfn og meðal þeirra æðstu stjórnendur Flugleiða, sem tóku virk- an þátt í undirbúningi og hátíðahöld- um sem á dagskrá voru vegna vina- bæjasáttmálans. Vigdís forseti kom til Orlando um hádegisbil í gær. Öryggisverðir fluttu hana og fylgdarlið hennar skipað Jóni Sigurðssyni staðgengli utanrík- isráðherra og frú, Tómasi Tómassyni sendiherra íslands í Bandaríkjunum, Kornelíusq Sigmundssyni forsetarit- ara og Úlfi Sigurmundssyni við- skiptafulltrúa í New York rakleiðis til ráðhússins í Orlando. Með þeim í för yar Charles Cobb sendiherra Bandaríkjanna á Islandi og kona hans. Að athöfninni í ráðhúsinu lokinni bauð borgarstjórn Orlando til hádeg- isverðar í norska húsinu í Epcot Center í Disney World. Meðal gesta þar voru margir helstu fulltrúar við- skipta- og ferðamála í Flórída m.a. ýmsir þeirra sem nýkomnir voru úr ferð til íslands til að auka viðpskipti landanna, en sú för hafði tekist bet- ur en nokkur hafði vænst. Síðan var farið með forseta Is- lands og fylgdarlið í snögga skoðun-' arferð um Epcot-garðinn. Milli kl. 18 og 20 var Vigdís for- seti heiðursgestur í móttöku ræðis- manna íslands í Flórída og íslend- ingafélaganna þriggja sem þar starfa. Blandaði hún geði og ræddi við flesta gestanna sem voru um 200 að tölu. Kom fólk víða að til þessa fagnaðar en lengst þó Ragna Hooks sem ók ásarnt vinkonu sinni frá Nýju Mexíkó alls 5.600 krn leið fram og til baka til að hitta forseta sinn og landa sína, en þeir eru fáir í Nýju Mexíkó. 10. október verður mörgum ís- lendingum í Flórída ógleymanlegur bæði sem stofndagur vinabæjasam- bandsins milli Keflavíkur og Orlando og eins vegna glæsilegrar framkomu forseta íslands við það tækifæri og þeirra ánægjulegu samverustunda sem heimsókn forsetans veitti þeim. Allar sjónvarpsstöðvar í Mið- Flórída fylgdust með athöfninni f ráðhúsinu.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.