Morgunblaðið - 29.10.1991, Page 36
36
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. OKTÓBER 1991
*
Fundur Alþjóðamálastofnunar HI um EES
Samningnrinn hluti af frjáls-
ræðisþróun síðustu áratuga
- segir Asgeir Daníelsson hagfræðingur
FRUMMÆLENDUR á fundi Alþjóðamálastofnunar Háskóla íslands
síðastliðinn laugardag voru sammála um að samningurinn um Evr-
ópska efnahagssvæðið muni hafa í för með sér ávinning fyrir islensk-
an sjávarútveg. Skiptar skoðanir voru hins vegar um hve mikill
þessi ávinningur væri og hvort of miklu væri fórnað fyrir hann.
Frummælendur voru Ásgeir Daníelsson hagfræðingur, Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra, Kristín Einarsdóttir alþingismaður
og Stefán Már Stefánsson lagaprófessor.
Ávinningur íslendinga minni
en annarra EFTA-þjóða?
I ræðu sinni benti Ásgeir Daníels-
son hagfræðingur á að réttast væri
að bera EES-samninginn og þá
hagþróun sem af honum leiddi, við
þá þróun sem hefði orðið þótt hann
hefði ekki verið gerður. Samningur-
inn væri í raun hluti af þróun sem
hefði átt sér stað í Evrópu undanf-
arna áratugi og miðaði að því að
auka frjalsræði í viðskiptum þjóða
á milli. íslendingar hefðu hins veg-
ar farið sér hægar í þessum efnum
> en ýmsar aðrar þjóðir og myndi
samningurinn tvímælalaust hraða
þessari fijálsræðisþróun hér á landi.
Ásgeir sagði að ákvæði samn-
ingsins um tollaívilnanir væru ís-
lendingum tvímælalaust mjög í hag.
Hins vegar værí aðgangur að innri
markaði EB ekki jafn mikil búbót
fyrir ríki þar sem öflugasta atvinnu-
greinin er sjávarútvegur, eins og
hann væri fyrir ríki þar sem sjávar-
útvegur væri ríkisstyrktur og öflug-
ar iðnaðar- og þjónustugreinar
væru fyrir hendi sem styrktu einnig
stöðu sína með óheftri aðild að innri
markaðnum. í samningagerðinni
var ekki fallist á 'kröfur EFTA um
að sjávarafurðir yrðu flokkaðar með
iðnaðarvörum og um þær giltu
sömu reglur um óhindruð viðskipti
og gilda varðandi iðnaðarvörur.
Sagði Ásgeir að_ í þessu feldist sá
kostnaður sem íslendingar þyrftu
að bera af EES-samningnum. Það
væri að vísu ekki kostnaður miðað
við núverandi ástand en það væri
kostnaður miðað við þau skilyrði
sem aðrir aðilar að samningnum
njóta fyrir þær vörur og þjónustu
sem eru mikilvægastar í þeirra þjóð-
arbúskap.
Ásgeir minnti á að samningarnir
gætu aukið samkeppni í íslensku
atvinnulífi til muna. Það gæti allt
eins komið innlendum fyrirtækjum
til góða og stuðlað að framþróun
sem ella hefði ekki orðið. EES-
samningarnir flýttu einnig fyrir því
að fjármagnsflutningar til og frá
væri að gefa. í öðru lagi skipti
máli hjvort þær heimildir sem gefn-
ar væru eftir, hefðu á sér alþjóðleg-
an blæ. I þriðja lagi skipti máli hve
víðtækt umrætt valdaafsal væri.
Stefán tald að með EES-samningn-
um væri vafasamt að telja að verið
væri að fela stofnunum EES laga-
setningarvald, hið formlega vald
yrði sem áður eftir hjá Alþingi.
Ennfremur sagði Stefán Már að
aðild að EES bryti ekki í bága við
íslensku stjórnarskrána.
EES-samningar skref til
EB-aðiIdar
Kristín Einarsdóttir alþingismað-
ur og formaður Samstöðu um óháð
íslands, viðurkenndi að með
EES-samningnum hefði talsvert
Frá fundi Alþjóðamálastofnunar HÍ um ísland og EES. Frá vinstri: Ásgeir Daníelsson hagfræðingur,
Stefán Már Stefánsson prófessor, Kristín Einarsdóttir alþingismaður, Jón Baldvin Hannibalsson utanrík-
isráðherra og Gunnar G. Schram fundarstjóri.
Gegnt Umferðamiðstöðinni sími 19800 og 13072
CRAFT
of Sweden
Gullfallegur sænskur
vetrarfatnaður
Heilir og tvískiptir Verð st. 120 - 130 kr. 6.880,-
gallar " " 140 - 150 kr. 7.880,-
" " 160-170 kr. 8.880,-
'iortfatnaður
100% vind- og vatnsþéttur
Heilir og tviskiptir gallar
Úlpur
Pólarpeysur
landinu yrðu fijálsir og stuðluðu
þannig að auknum stöðugleika í
hagstjórninni. Ennfremur veitti það
íslendingum aðhald að tengjast
náið hagkerfum þar sem meiri stöð-
ugleiki ríkir.
EES-reglur fá ekki lagagildi
sjálfkrafa
í framsögu Stefáns Más Stefáns-
sonar prófessors var lagaleg hlið
evrópsks efnahagssvæðis borin
saman við réttarreglur Evrópu-
bandalagsins. Sagði Stefán að EES
byggði að mörgu leyti á sömu efn-
is- og stofnanareglum og EB. EES
tæki til að mörgu leyti til sömu
efna og Rómarsamningur EB en
þó ekki að öllu leyti. Væri til dæm-
is hægt að nefna að EES tæki ekki
til landbúnaðar og viðskiptastefnu.
Stefán taldi líklegt að EES réttar-
reglur verði dýnamískar eða fram-
sæknar því verið sé að skapa einn
markað sem sömu reglur eiga að
gilda á. EES reglur munu ekki fá
sjálfkrafa lagagildi eins og EB regl-
ur fá innan Evrópubandalagsins.
Þær reglur sem verða því sam-
þykktar innan stofnana EES þurfa
því fyrst að fá eðlilega afgreiðslu
hjá Alþingi áður en þær öðlast laga-
gildi hér á landi.
Um það hvort hinar svokölluðu
EES-reglur sem hljóta afgreiðslu
Alþingis hafi forgang fram yfir
landslög sagði Stefán að hægt
væri að svara bæði játandi og neit-
andi. Þær hefðu ekki sama forgang
og EB-reglur í EB löndunum. Það
yrði þó að túlka allar innlendar
réttarreglur í samræmi við þær
reglur sem settar verða af stofnun-
um EES. Það þýddi að EES-reglur
fá nokkurs konar forgang með
þessum hætti. Landsrétt á alltaf
að túlka til samræmis við þjóða-
rétt. Með nýlegum dómi Hæstarétt-
ar væri til dæmis gengið mjög langt
í því að túlka íslensk ákvæði til
samræmis við þjóðaréttarákvæði.
Stefán Már taldi þá spurningu
ekki hafa mikla þýðingu hvort full-
veldisafsal fælist í aðild að EES. í
fullveldisrétti hvers þjóðríkis feldist
tiltekinn pakki af heimildum sem
hægt væri að gefa eftir en brýnt
væri að menn gerðu sér ljóst um
hvers konar eftirgjöf væri að ræða.
I fyrsta lagi gæti verið um að ræða
eftirgjöf á valdi sem hefðbundið
áunnist í fisksölumálum. Hins vegar
hefðu stjórnvöld valið þann kost að
láta umræðuna um samninginn
öðru fremut' snúast um fisk en
meginatriði hans vörðuðu lög og
reglur innri markaðar EB. Því væri
mikilvægt að tollaniðurfellingar á
sjávarafurðum réðu ekki afstöðu
manna tirsamningsins. I húfi væri
mun mikilvægara atriði sem væri
afsal á sjálfsákvörðunarrétti
þjóðarinnar og mikilvægustu
stjórntækjum í efnahagsmálum.
Einnig væri hægt að nefna opnun
íslenska vinnumarkaðarins fyrir
útlendingum og rétt evrópskra
fjármagnseigenda til að stofna og
kaupa fyrirtæki í öllum greinum
atvinnulífs að sjávarútvegi
undanskildum. Mikil hætta væri á
að fyrirvarar og undanþágu um
þessi atriði dygðu skammt þegar á
hólminn væri komið, enda væru
dómarar frá EB-ríkjum með meiri-
hluta í EES-dómstólnum sem skera
á úr um ágreiningsefni.
Kristín taldi einnig að forkaups-
réttur ríkis og févana sveitarfélaga
á jarðnæði skipti ekki miklu máli
þegar á reyndi og að þessir aðilar
gætu ekki staðist samkeppni við
erlenda aðila. Það væri umhugsun-
arefni fyrir íslendinga að hin
EFTA-ríkin litu aðeins á EES sem
áfanga á leiðinni í Evrópubandalag-
ið og með samþykkt EES-samn-
ingsins væru þeir að stíga svipað
skref.
Á fundinum mótmælti Kristín því
sem hún kallaði einhliða áróður
utanríkisráðherra um EES og aug-
lýstur væri á kostnað skattgreið-
enda. Önnur sjónarmið um EES
fengju hins vegar ekki að njóta
þessa „bestu kjara” og væri því
augljóst að ráðherra notaði skattfé
til að kosta eigin áróður.
íslendingar hagnast á
gagnkvæmum veiðiheimildum
í máli Jóns Baldvins Hannibals-
sonar utanríkisráðherra kom fram
að með auglýsingum utanríkisráðu-
neytisins væri verið að sinna ákveð-
inni upplýsingaskyldu sem stjórn-
völdum bæri skylda til að inna af
hendi.
Utanríkisráðherra sagði það al-
gjörlega á misskilningi byggt að
með EES-samningnum yrði útlend-
ingum auðveldað að ná tangarhaldi
á íslenskum náttúruauðlindum. Með
samningnum fengju erlendir aðilar
engan rétt til fjárfestingar eða eign-
arhalds á fyrirtækjum sem störfuðu
í útgerð, fiskvinnslu eða orku-
vinnslu. Það væri einnig á misskiln-
ingi byggt að með því að heimila
fiskiskipum EB-ríkja veiðar á ís-
landsmiðum væri vikið frá grund-
vallarstefnu íslendinga um veiðar
útlendinga við landið. Belgar og
Færeyingar hefðu til dæmis um
árabil haft takmörkuð veiðiréttindi
á íslandsmiðum. Með EES-samn-
ingnum væru íslendingar ekki að
samþykkja einhliða veiðiheimildir
heldur væri EB heimilað að veiða
allt að 3.000 karfaígildi innan ís-
lenskrar lögsögu sem skiptust á
milli langhala og karfa en í staðinn
fengju íslendingar að veiða 30.000
tonn af loðnu af þeim kvóta sem
EB þefur keypt af Grænlendingum.
Ef íslendingar gætu ekki, af ein-
hveijum ástæðum, nálgast loðnuna
væri frá því gengið-að þeim yrði
bætt það upp, annaðhvort með
veiðiheimildum úr öðrum kvótum
EB eða með niðurfellingu á um-
ræddum karfaígildum. Sagði ráð-
herra að formlega væri um slétt
skipti að ræða en í raun bæri EB
skarðan hlut frá borði. Samkvæmt
mati íslendinga jafngilda 3.000
karfaígildi, 15.600 tonnum af
loðnu. Vegna þessa hefðu íslend-
ingar því fengið „bónus” sem jafn-
gilti 10.-15.000 karfaígildum og
hefðu samningamenn EB ekki upp-
götvað þennan afleik fyrr en tveim-
ur dögum eftir lok samninga.
Ráðherra sagði að samningurinn
snerti landbúnaðarmál aðeins að
litlu leyti. Með honum væru sjötíu
tegundir af Suður-evrópsku græn-
meti settar á lista yfir það sem
heimilt værý að flytja inn til EES-
ríkja. Hvað íslendinga varðaði væri
ekkert á þessum lista sem ekki
mætti flytja inn fyrir. Hins vegar
hafi samningamönnum EB ekki
verið kunnugt um það en íslensku
samningamennirnir hafi látið eins
og þeir væru að færa miklar fórnir
með því að gefa undan að þessu
leyti.
----------------
Óson-nefnd;
Notkun klór-
flúors minnk-
ar um 32% og
halona um 60%
ÓSON-nefnd hefur skilað
skýrslu til umhverfisráðherra
um notkun klórflúorkolefna og
halona hérlendis á síðasta ári
en bæði þessi efnasambönd eru
óson-eyðandi. Nefndin telur að
árið 1990 hafi notkun klórflúor
minnkað um 32% en halona um
60% sé miðað við notkunin eins
og hún var árið 1986.
í skýrslunni kemur m.a. fram
að það verður meginverkefni
nefndarinnar á næstunni að semja
áætlun um hvernig draga megi
enn úr notkun þessara efna og
koma á virku eftirliti með aðgerð-
um. Klórflúor er einkum notað í
kælikerfum og varmadælum,
harðfroðueinangrun og úðavörum.
Halonar eru einkum notaðir í
slökkvikerfum. Heildarnotkun
klórflúors á síðasta ári hérlendis
nam 133 tonnum en halona-notk-
unin nam 33 tonnum.
Nefndin segir að samkvæmt
framkvæmdaáætlun, sem hér var
komið á fót 1986 til að draga úr
notkun þessara efna, hafi notkun-
in ekki dregist nægilega mikið
saman á síðustu tveimur árum.
Verði það verkefni nefndarinnar
að að semja áætlun til að ráða bót
á þessu en íslendingar eru skuld-
bundnir, samkvæmt ákvæðum
Montreal-bókunarinnar 1986, til
að draga úr notkun klúorflórkol-
efna um 50% fyrir árið 1995.