Morgunblaðið - 12.12.1991, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 1991
ÖSKJUHLÍÐ, SÍMI 621599
í kjölfar víkinga
Vínland sótt heim að nýju
Á DEGI Leifs Eiríkssonar 9.
október lauk ferð víkinga-
skipsins Gaiu til Bandaríkj-
anna með giæsilegum mót-
tökum í Washington. Ferð
skipanna var farin til að vekja
athygli á ferðum frækinna
sjógarpa til Ameríku fyrir um
eitt þúsund árum og var yfir-
skrift ferðarinnar: „Vínland
Revisited" eða „Vínland
heimsótt að nýju“. Kynning-
arátakið sem unnið var að í
tengslum við ferðina veitti
íslensku þjóðinni mjög já-
kvæða landkynningu sem í
framtíðinni kemur til með að
skila sér í jákvæðu viðmóti
og viðskiptum erlendis. Is-
lenskir söluaðilar hefðu þó
getað nýtt sér þetta einstæða
tækifæri betur. Það er viður-
kennt í viðskiptum að jafnan
reynist auðveldara að eiga
viðskipti við þjóðir, þekki
menn eitthvað til framleiðslu
þeirra.
Þórður Einarsson sendiherra var
formaður íslensku nefndarinnar sem
hafði veg og vanda af þátttöku Is-
iendinga í kynningarátakinu. Þar
sem fréttir af þessu áhugaverða
framtaki hafa verið takmarkaðar á
íslandi var Þórður beðinn um að
skýra frá aðdraganda þess og ferli
og hver hann teldi að hafi verið helsti
ávinningurinn.
Viðtalið fór fram við lok kynning-
arátaksins eftir komu Gaiu til Wash-
ington. „Hugmyndina að þessari ferð
átti Knut Kloster," sagði Þórður.
„Hann kostaði byggingu víkinga-
skipanna þriggja. Hann gerði sér
ferð til íslands árið 1990 og ræddi
þá við frú Vigdísi Finnbogadóttur
forseta um möguleika á því að ísland
taki þátt í átaki til að minnast sigl-
ingu víkingaskipanna til Vestur-
heims fyrir um eitt þúsund árum.
Hún tók hugmyndinni mjög jákvætt.
En jafnframt var ljóst að fjármuni
þurfti til og samþykkti ríkisstjómin
þátttöku af hálfu íslands. Forseti
hefur sýnt þessu máli mikinn áhuga
og ekki síst þeirri hlið sem Kloster
hefur mikinn áhuga á, en það var
ekki einungis til að minnast þessara
landafunda heldur einnig að tengja
ferðina umhverfísmálum. Knut
Kloster er, jafnframt því að vera
mikill framkvæmdamaður, mikill
hugsjónamaður. Það má sjá best á
því að við lok þessa kynningarátaks
í Washington ætlar hann á eigin
vegum að halda áfram ferð skipsins
Gaiu til Rio de Janeiro þar sem fyrir-
Mikill mannfjöldi fagnaði Gaiu við komuna til Washington. I baksýn er áin Potomac. Ljósmyndir/SG
Þórður Einarsson sendiherra var
formaður íslensku kynningar-
nefndarinnar. Telur hann að
þátttakan hafi verið mikils virði.
huguð er ráðstefna á vegum Samein-
uðu þjóðanna um umhverfísmál."
— Þrátt fyrir samþykkt ríkis-
stjórr.arinnar kom fram ákveðin
gagnrýni vegna þátttöku okkar í
kynningarátakinu. Okkar þáttur var
talinn rýr miðað við þátt Noregs.
Telur þú að hlutur íslands hafí verið
lítill í þeirri umfjöllun sem málið fékk
íslenskir, bandarískir og norskir fánar mynda fánaborg við Washing-
ton Harbor við komu víkingaskipsins. Gaiu. Á myndinni til hægri
má sjá prófessor Jónas Kristjánsson og frú Sigríði Kristjánsdóttur
konu hans meðal gesta.
í fjölmiðlum vestan hafs?
„Ég tel það ekki vera. Báðar ríkis-
stjórnimar tóku vel undir þátttökuna
og var skipaður starfshópur, eins-
konar framkvæmdanefnd, og var hið
sama gert af hálfu Noregs. Þessar
nefndir komu saman reglulega í vet-
ur og sumar tii að skipuleggja fram-
kvæmdina á þessu kynningarátaki,
annað en það sem varðaði siglinguna
sjálfa. Hún var á vegum Klosters.
Hann á fyrirtæki sem heitir „World
Discovery", sem hefur séð um allt
sem lýtur að skipulagningu af hans
hálfu og ráðningu áhafnarinnar.
Knut Kloster fékk Ragnar Thorseth
til liðs við sig, vel þekktan siglinga-
mann í Noregi. Síðan var auglýst á
íslandi eftir Islendingum sem hefðu
áhuga á að gerast áhafnarmenn.
Upphaflega voru fímm ráðnir, einn
hætti en fjögur urðu eftir. Tveir ís-
lendingar hafa alltaf verið með í
áhöfn Gaiu, þar á meðal stýrimaður-
inn Gunnar Marel Eggertsson frá
Vestmannaeyjum, sem er þaulvanur
sjósóknari, lærður skipasmiður og
kafari og með próf sem skipstjóri á
minni bátum. Hann hefur verið hægri
hönd Ragnars Thorseths í allri þess-
ari siglingu.
Nefndin aðstoðaði við að fínna
íslendinga til að taka þátt í sjálfri
siglingunni, og til að skipuleggja
þátt Islands í móttöku skipanna á
Hjaltlandi, í Færeyjum, á íslandi 17.
júní og á Grænlandi. Þangað fór
sendiherra íslands í Kaupmannahöfn
og var viðstaddur komu skipsins
Gaiu og hjálparskipsins Havellu.
Skipið fór síðan til L’Anse-aux-
Meadows í Kanada. Forseti okkar
gerði sér ferð þangað og tók á móti
skipinu. Staðurinn er merkilegur. Þar
hafa fundist leifar norrænna manna
og hafa Kanadamenn komið þar upp
mjög myndarlegu safni. Eftir forn-
leifafundinn hefur verið viðurkennt
að norrænir menn hafí haft þar bú-
setu u.þ.b. 500 árum á undan landa-
fundi Kólumbusar.
Þessi sigling skipanna er til að
minnast þessa atburða," sagði Þórð-
ur, „og hefur hún átt mikinn þátt í
að auka skilning fólks bæði í Kanada
og í Bandaríkjunum á því að norræn-
ir menn, Leifur Eiríksson og fleiri,
ekki síst Þorfínnur karlsefni hafí
komið til meginlands Norður-Amer-
íku um árið 1000. I þvi sambandi
langar mig að nefna að í Boston er
sams konar líkneski af Leifi Eiríks-
syni og er í Reykjavík og eftir sama
myndhöggvara. í Fíladelfíu er mynd-
arleg stytta af Þorfinni karlsefni sem
gerð er af Einari Jónssyni frá Galta-
felli. Sú stytta er reist á árunum
1920-30. Einar fór sjálfur til Banda-
ríkjanna og lauk við gerð styttunnar
og afsteypu af henni í eir fyrir
greiðslur frá bandarískum aðilum.“
— Nú er vitað að þessi kynning
öll og umræða í fjölmiðlum hefur
verið mjög mikilvæg fyrir fólk af
íslenskum ættum og Islendinga bú-
setta vestan hafs. Kynning á sögu
þeirra og tengsl við sögurík menning-
arsvæði hefur gefið þeim rætur.
Heima á íslandi hafa menn gjarnan
spurt um hagnað miðað við kostnað.
Hver telur þú að hafi verið helsti
ávinningurinn?
„Heildarkostnaður íslenskra
stjórnvalda í þessu kynningarátæki
nemur um 30 milljónum króna, það
er það fé sem íslenski starfshópurinn
hafði til umráða fyrir þetta sameigin-
lega kynningarátak. Ef ég lít til þess
hversu mörg blöð og tímarit og aðr-
ir fjölmiðlar hér vestan hafs, bæði í
Kanada og Bandaríkjunum, hafa
veitt þessu átaki athygli og sinnt því
vel, þá er ég ekki í vafa um að það
hefur aukið verulega vitneskju og
þekkingu fólks hér á því, að norræn-
ir menn og þá ekki síst íslenskir
hafa komið hingað, eftir því sem
sögur herma, fyrstir hvítra manna
austan frá og vestur yfir Atlantshaf-
ið.
Ég álít að hægt sé að fullyrða að
þátttakan hafði verið vel þess virði.
Því er ekki að neita að landar okkar
hafa gagnrýnt þátttöku íslendinga,
en þá er spurningin einfaldlega sú;
hvað hefðum við gert ef við hefðum
ekki þegið boð Knuts Klosters um
þátttöku í þessu framtaki með Norð-
mönnum? Ég er hræddur um að við
hefðum ekki minnst þessara landa-
funda sem skyldi heldur látið Norð-
mönnum það einum eftir. Þær grein-
ar sem okkur hafa Jjorist í hendur
skipta hundruðum. Ég álít að þetta
sé kynning sem við höfum fengið
fyrir tiltölulega lítinn tilkostnað, og
sem við hefðum aldrei fengið með
öðru móti. Við getum tekið sem
dæmi stórblaðið New York Times
sem birti á sínum tíma leiðara um
þetta mál og á mjög vinsamlegan
hátt um þátt íslands, hann er gerður
engu minni en þáttur Norðmanna,
jafnvel enn betri,“ sagði Þórður.
— Hefðum við ekki getað nýtt
okkur betur þessa jákvæðu kynningu
á sama hátt og Norðmenn hafa gert?
„Þar kemur til þátttaka einka-
framtaksins," sagði Þórður. „Út-
flutningsráð hefur haft fulltrúa í
þessar undirbúningsnefnd. Ráðið
sjálft hefur ekki úr miklum fjártnun-
um að spila en ég tel að einkafram-
takið hefði getað sinnt þessum máum
betur og lagt meira af mörkum en
það gerði. Flugleiðir var þar undan-
tekning. Þeir lögðu sig fram og tóku
virkan þátt í kynningum og öðrum
undirbúningi.
Bandarískar sjónvarpsstöðvar áttu
viðtol við norska skipstjórann og
okkar stýrimann og ég er ekki í vafa
um það að bæði Knut Kloster og
Ragnar Thorseth hafa á engan hátt
borið okkar hlut fyrir borð nema síð-
ur sé. Þeir hafa alltaf gætt þess að
málstaður íslendinga kæmi rétt og
vel fram og ekki gert neitt til að
draga úr honum. Því er ekki að neita
að fólk af norsku bergi brotið er
margfalt fleiri vestanhafs en íslend-
''''fngar. Norðmenn, bæði í Bandaríkj-
unum og í Kanada, eru mjög vel
skipulagðir og hafa þeir sýnt þessu
máli mjög mikinn áhuga. Samtök
eins og „Sons of Norway" hafa gert
ýmislegt til að draga að sér athygli
og norskum málstað og hagsmun-
um.“
— Koma skipanna.vakti talsverða
athygli í Boston, að vísu minni í New
York, en siglingunni lauk á mjög
glæsilegan hátt og vakti mikla at-
hygli í Washington. Hvernig meturðu
árangurinn í lok atburða?
„Eg tel að við getum vel við un-
að. Hlutur okkar í Boston var betri
en fréttir héðan að vestan hermdu.
Veður hefur alltaf haft mikið að
segja, veðrið var ekki sem best í
Boston og þeim mun síður í New
York. Eigi að síður vakti atburðurinn
athygli í New York og siglingu skip-
anna lauk hér í Washington að
morgni 9. október þegar skipin þrjú
sigldu eftir Potomac- ánni inn í
Washington Harbor. Ýmislegt það
sem skipulagt hafði verið í sambandi
við komu þeirra hingað, ekki síst
þáttur forseta okkar í þeim hátíðar-
höldum, vakti athygli og var að mín-
um dómi til mikils sóma.
I sambandi við komu skipanna var
haldin hér ráðstefna á vegum þjóð-
ræknisfélaganna á íslandi og í Vest-
urheimi og á ráðstefnuna komu full-
trúar bæði frá Kanada og frá ýmsum
landshlutum Bandaríkjanna. Þetta
var mjög fróðleg og gagnleg ráð-
stefna. Forsetinn var í „National
Press Club“. Þar var efnt til sérstaks
hádegisverðar og var frú Vigdís heið-
ursgestur. Hún flutti þar skörulega
ræðu og svaraði spumingum sem til
hennar var beint. Það tókst allt
mæta vel. Smithsonian Institute, sem
Verð aðeins kr.1.690.-
ÞEGAR TIMINN FLYGUR
Vekjaraklukka sem hægt er
að kasta til að slökkva á Seldí
Jólaskeifunm,
6 tegundir: Fótbolti, handsprengja, Faxafeni.
rugby, tennis, baseball og golf. Póstsendum.