Morgunblaðið - 14.06.1992, Page 19

Morgunblaðið - 14.06.1992, Page 19
MORGUNBLAÐIÐ SKOÐUIU SUN.NUUAGUR 14. JÚNÍ 1992 * Skráning á jarðvegi og gerð hans er aðkallandi um öll byggð ból. Undirstaðan að öflugri jarðvegs- vernd er vitaskuld þekking á auð- lindinni sjálfri. Það er frumskylda hverrar þjóðar að kunna skil á þeirri auðlind sem hún byggir á matvæla- framleiðslu sína, enda hafa flest vestræn ríki kortlagt jarðveg lands síns og rannsakað á marga vegu. Hugtakið jarðvegsvernd felur einn- ig í sér að kanna hvar og hvaða jarðvegi er hætt við eyðingu, hvern- ig eyðing á sér stað, og koma í veg fyrir eyðingu og mengun. - íslensk jarðvegsverndarstefna Ef íslendingar ætla að skipa sér í hóp þeirra þjóða sem best standa að umhverfismálum og nýtingu auðlinda verða þeir heldur betur að taka til hendinni. Það er orðið tíma- bært að ísland, eins og önnur þjóð- lönd, marki sér skýra jarðvegs- verndarstefnu. Drög að slíkri stefnu liggja fyrir í nýlega útgefnum stefn- umiðum Landgræðslu ríkisins til frekari umræðu. Viðfangsefni er falla undir jarð- vegsvernd eru margvísleg. Verndun gegn eyðingu og almenn þekking á jarðveginum eru einna mikilvæg- ustu þættirnir, en einnig er vert að nefna þróun jarðvegs samhliða landgræðslu og vistheimt, mengun í jarðvegi og verndun mýrlendis. Stöðvun jarðvegseyðingar er stór- verkefni sem þegar hefur verið tek- in ákvörðun um, m.a. með þings- ályktunartillögum Alþingis. En höf- um við til að bera þá þekkingu sem þarf til að takast á við þetta tröll- aukna verkefni? Vitum við hvernig eyðingin á sér stað og hvernig best er að standa að stöðvun eyðingar- innar? Því miður eru svörin við þess- um spurningum að mestu leyti nei- kvæð. Við vitum ekki hversu mikil eyðing á sér stað né með hvaða hætti nema á nokkrum afmörkuð- um svæðum og mikil jarðvegseyð- ing verður utan helstu uppblásturs- svæða landsins án þess að henni sé veitt teljandi athygli. í ljósi þeirra gífurlegu fjármuna sem óhjá- kvæmilega þarf að vetja til þess að stöðva eyðinguna er þetta þekk- ingarleysi vægast sagt mjög alvar- legt vandamál. Á vegum Rannsóknastofnunar landbúnaðarins og Landgræðslu ríkisins er nú í burðarliðnum sam- starfsverkefni á sviði jarðvegs- verndar. Meðal þess sem stefnt er að má nefna: * Að fá heildarmynd af jarðvegs- eyðingu á landinu (kortlagning). * Að forgangsraða landgræðslu- verkefnum á grundvelli þekking- ar. * Almennar jarðvegsrannsóknir. * Að afla skilnings á þvímeð hvaða hætti jarðvegseyðing á sér stað. * Þróun jarðvegs í tengslum við landgræðslu og vistheimt. En staða jarðvegsverndar er því miður harla veik. Of fáir leggja stund á rannsóknir í þágu jarðvegs- verndar, þróunarstarf og fræðslu, stöðugildi eru óviss og peninga- þurrð hamlar framkvæmdum. Fjár- veitingar til rannsókna á jarðvegi, landgræðslu og jarðvegseyðingu eru í engu samræmi við það að hér er um að ræða alvarlegasta um- hverfisvanda þjóðarinnar. Afleit- lega hefur t.d. gengið að afla tækja til þess að mæla grundvallareigin- leika jarðvegsins, bæði í tengslum við landgræðslu og jarðvegsvernd. Baráttan við eyðingaröflin og end- urheimt landgæða á eftir að kosta íslensku þjóðina mikið fé. Þegar Ástralíubúar og Bandaríkjamenn líta um öxl og meta sitt jarðvegs- verndarstarf er niðurstaða þeirra sú að ekki hafi verið vandað nóg til rannsókna og þróunar í upphafi. Þær rannsóknir hefðu getað sparað gífurlegar fjárhæðir. Því má kannski segja að undirstöðurann- sóknir sem þessar séu meðal arð- bærustu fjárfestinga sem þjóðfélag- ið á völ á. En hvers vegna er ástand- ið á sviði rannsókna og þróunar þá svona slæmt? Það er varla hægt að sakast við stofnanir á borð við Rannsóknastofnun landbúnaðarins (RALA), sem er þröngur stakkur skorinn, og þarf auk þess að gæta hagsmuna margra rannsóknasviða. Þegar fjárveiting er aukin til jarð- vegsverndar er skorið niður á öðrum sviðum landbúnaðarrannsókna þar sem RALA á lögum samkvæmt að sinna rannsóknum. Niðurstaðan er að rannsóknir á sviði landgræðslu og jarðvegsvemdar eru mun minni en æskilegt væri. Er orsakanna að leita hjá stjórn- völdum? í rauninni ekki, fremur tel ég um að kenna að stjórnvöld skorti upplýsingar og engar augljósar leið- ir eru til þess að koma slíkum upp- lýsingum á framfæri. Þá virðist rannsóknastarfsemi oft eiga undir högg að sækja í stjórnsýslu lands- ins. Margir stjórnmálamenn eru framkvæmdaglaðir, og er það vel, en reynslan sýnir að farsælast er að kunna skil á verkefnúnum fram- undan og leita hagkvæmra leiða áður en ráðist er í þau. Um þetta eru nokkur dapurleg dæmi úr ís- lensku atvinnulífi, ævintýri sem hafin voru af meira kappi enforsjá. Því miður höfum við íslendingar ekki næga þekkingu á jarðvegi landsins og eyðingunni. Og ennþá ráðum við ekki yfir ódýrum land- græðsluleiðum sem hægt er að beita á víðáttumiklum auðnum landsins til að endurheimta náttúrulegt gróðurfar og fijósaman jarðveg. Vert er að geta þess að vegna sér- stæðra aðstæðna hér á landi gætu slíkar rannsóknir haft mikið alþjóð- legt gildi og aukið hróður okkar á umhverfissviðinu. Er þessi staða viðunandi og okk- ur sæmandi? Getum við staðhæft á alþjóðavettvangi að við gætum auð- linda okkar svo vel sé? Á því leikur mikill vafi. Á meðan er erfitt fyrir íslendinga að gagnrýna aðrar þjóð- ir eða stuðla að bættri nýtingu auð- linda heimsins. Fyrst þyrftum við að taka til í garðinum heima hjá okkur. Höfundur crjarö vegsfræðingur og starfar þjá Rannsóknastofnun landbúnaðarins. FLÓÐ 8.7% Flokkun tjóns af völdum náttúruhamfara eftir eðli atburðanna. JARÐSKJÁLFTAR 1.9% FÁRVIÐRI 55.0% JARÐSKJÁLFTAR 21.1% FÁRVIÐRI 88.0% Flokkun tryggingabóta vegna tjóns af völdum náttúruhamfara eftir eðli atburðanna. B/CTUR MILLJARÐAR KR 800/ TJÓN BÆTUR / TJÓN I I BÆTUR/TJÓN % --------------------------------.40 ° SJÖUNDI ÁRATUGURINN ÁTTUNDI ÁRATUGURINN NlUNDI ÁRATUGURINN Tjón í náttúruhamförum: Meðaltal síðustu þriggja áratuga. að því að þetta stafi af vaxandi fólksfjölda í heiminum og aukinni velmegun (að minnsta kosti svæðis- bundið) fremur en versnandi veður- fari og aukinni jarðskjálftavirkni. Ennfremur, þá má af myndinni draga þá ályktun að umsvif trygg- ingafélaga hafi farið vaxandi á síð- ari átatugum. Því miður leiðir nán- ari skoðun í ljós, að það virðist fyrst og fremst tengt þeim þjóðum sem betur stæðar eru, svo sem þjóðum ■ Evrópu og Norður-Ameríku. Af því sem fram hefur komið hér á undan virðist mega draga þá ályktun, enda þótt umtalsverðar sveiflur geti verið milli ára, að fár- viðri sé sú náttúruvá sem veldur mestu fjárhagstjóni. Ennfremur, að jarðskjálftar valdi langsamlega mestu manntjóni, sem að verulegu leyti má rekja til þróunarlandana. Ekki er ljóst að hve miklu leyti hægt er að heimfæra þessar niður- stöður á íslenskar aðstæður. Þó virðist að hér séu það einnig fárviðr- in sem valda mestu fjárhagslegu tjóni þegar á heildina er litið. Hins vegar hefur manntjón af völdum jarðskjálfta hérlendis verið lítið, eða um eitt mannslíf á öld að meðaltali. Heimildir: Tölulegar upplýsingar eru byggðar á gögnum frá Miinchener Riick. Tafla \. Náttúruhamfarir 1990: Mesti jarð- skjálftinn, stormurinn og flóðið. Dagsetning 21. júní 1990 Atburður Jarðskjálfti Svæði íran Pjöldi látinna 36.000 Heildartjón 420 milljarðarÍKR (7.000 milljónirUSp) Bætttjón 6milljarðarÍKR(100 milljónirUSD) Athugasemdir Stærð skjálfta 7,7 stig á Richter-kvarða. Um 100 þúsund slasaðir, og um 500 þúsund heimilislausir. Mestu hamfarir í jarð- skjálftum síðan í Tangs- han-jarðskjálftanum í Kína 1976, enþátýndu 250 þúsund manns lífi. Dagsetning Atburður Svæði Fjöldi látinna Heildartjón Bætt tjón Athugasemdir 25. til 26. janúar 1990 Stormur, Daría Vestan- og norðanverð Evrópa. 90 410 milljarðar ÍKR (6.800 milljónirUSD) 310 milþarðarÍKR (5.100 milljónirUSD) Tjón varð mest á Bret- landseyjum og í Benelux löndunum. Mesta tjón sem orðið hefur f vetrarstormi. Dagsetning Atburður Svæði Fjöldi látinna Heildartjón Bætt tjón Athugasemdir ll.til 16. júní 1990 Flóð Kina, Huanan 254 210 milljarðar ÍKR (350 milljónirUSD) 0 Um 200.000 byggingar skemmdust Höfundur erprófessor í verkfræði við Háskóla Islands og er meðal annars ædað að stunda kennslu og rannsóknir varðandi áhættugreiningu og áhættumat byggðar eftir landsvæðum. Samleikur á selló og píanó Tónlist J&n Ásgeirsson Gunnar Kvaran, sellóleikari og Gísli Magnússon píanóleikari héldu tónleika í íslensku óper- unni, sl. fimmtudag á vegum listahátíðar. Á efnisskránni voru verk efir J.S. Bach, Beethoven, Prokofjev og frumflutt nýtt verk eftir Jón Nordal, sem hann nefn- ir Myndir á þili. Fyrsta verk tónleikanna, G- dúr gamba-sónatan (BMW 1027), eftir J.S. Bach var í heild vel leikin og t.d., þá lék Gísli annan þátt mjög fallega, með léttum áslætti, þrátt fyrir smá samleikshnökra undir lokin. Gunnar er rómantískur sellóleik- ari, sem kom hvað best fram í hinni sérkennilegu C-dúr sellós- ónötu, op. 102, nr.l, eftir Beet- hoven, sem var annað viðfangs- efni tónleikanna. Þessi sterka tilfinning fyrir rómantísku tón- ferli kom sérstaklega fram í hægu þáttunum en sónatan í heild var vel leikin. Myndir á þili, nýja sellóverkið eftir Jón Nordal, er í fjórum þáttum, ’ sem bera heitin; 1 ... brostin augu vatnanna, 2 ... þegar íshjartað slær, 3 ... skrifað í vindinn og 4 ... allt með sykri og ijóma. Þættimir eru stuttir og var þar margt fal- legt að heyra, einkum eru 3. og 4. þátturinn skemmtilega samdir og hefðu flytjendur mátt gera meira úr gamanseminni í þeim síðasta, þó að verkið væri að öðru leyti vel flutt. Tónleikunum lauk með sónötu í C-dúr, op.119, eftir Prokoflev. Sónatan er ágætt verk, þar sem bregður fyrir ýmsum sérkennum Prokofjevs, þó skuggi pólitískra afskipta hvíldi yfir þessu verki. Fyrsti kaflinn er eins og tónteg- undabundinn afsökun, mið- kaflinn góðlátleg stríðni og síð- asti kaflinn þóttafull andstaða. Sónatan var vel leikin, sérstak- lega annar þátturinn, sem er ekta Prokofjev. í síðasta kaflan- um má merkja áhrif frá selló- sónötunni frægu eftir Shostak- ovítsj en hjá Prokofjev eru and- stæðurnar ekki eins sterkar eða tónmálið eins glæsilegt. Þarna er ef til vill að finna ástæðuna fyrir því að þessi ágæta sónata hefur að nokkru staðið í skugg- anum af meistaraverki Shos- takovítsj. Undirritaður er ekki vanur að fjalla um aukalög en Gunnar Kvaran bætti við tónleikana tveimur rómantískum lögum, Söng stúlknanna, þjóðlagi frá Katalóníu og Svaninum eftir Saint-Saéns. Gunnar bókstaf- lega talað söng þessi fallegu lög á sellóið sitt, svo að unun var á að hlýða. Sumartilboð --....... Vandaður leður fivíldarstóll m/skemli. Litir: Svart og brúnt stgr. ÁRMÚLA 8, SÍMI 812275 OG 685375 Litir: Svart og brtínt Kr. 20.000,- stgr.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.