Morgunblaðið - 05.07.1992, Blaðsíða 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. JÚLÍ 1992
ERLEIVfT
INNLENT
vikuna 27/6-3/7
Bráðabirgðalög
um Kjaradóm
Ríkisstjómin ákvað að setja
bráðabirgðalög um Kjaradóm
föstudaginn 3. júlí sl. Samkvæmt
þessum lögum á Kjaradómur að
úrskurða á ný um laun embættis-
manna með tilliti til aðstæðna í
kjaramálum og þjóðarbúskap. Nýr
úrskurður skal samkvæmt lögun-
um taka gildi 1. ágúst nk. Davíð
Oddsson, forsætisráðherra, sagði
að viðbrögð aðila á vinnumarkaði
við úrskurði Kjaradóms hefðu
skapað brýna ástæðu fyrir setn-
ingu bráðabirgðalaga. ASÍ og
BSRB efndu til fjölmenns útifund-
ar á Lækjartorgi fímmtudaginn
2. júlí sl. þar sem þess var krafíst
að Alþingi yrði kvatt saman vegna
úrskurðar Kjaradóms. Fram kom
í máli Davíðs vegna lagasetning-
arinnar að langt þóf hefði orðið á
málinu ef þing hefði verið kallað
saman en ólgan í þjóðfélaginu
hefði kallað á aðgerðir.
Hollenskt skipafélag í
samkeppni við íslensk
Hollenska skipafélagið Van
Ommeren, er í útboði Bandaríkja-
hers fékk 35% af sjóflutningum
vamariiðsins í Keflavík á móti
Samskipum, mun he§a flutninga
um mánaðamót júli-ágúst. For-
ráðamenn Van Ommeren stefna
að því að fara inn á markaðinn
hérlendis og reyna að fá vörur til
flutnings af almennum markaði
til að nýta betur ferðir sínar milli
islands og Bandaríkjanna.
Áramót kaupir 100 miHj. í Stöð 2
Hlutafélagið Áramót hefur náð
samkomulagi um kaup á hluta-
bréfum Eignarhaldsfélagsins í ís-
lenska útvarpsfélaginu hf., eig-
anda Stöðvar 2. Nafnvirði hluta-
bréfanna er 100 milljónir króna.
Eignarhaldsféiagið eignaðist þessi
hlutabréf við endurskipulagningu
Stöðvar 2 í ársbyijun 1990.
ísland úr Alþjóða-
hvalveiðiráðinu
ísland gekk formlega úr Alþjóða-
hvalveiðiráðinu mánudaginn 29.
júní sl. Guðmundur Eiríksson, for-
maður íslensku sendinefndarinnar
á ársfundi Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins, sagði við úrsögnina að ráðið
fylgdi úreltri stefnu í umhverfís-
málum og ekki væri sjáanlegt að
neinna breytinga væri að vænta.
Þorsteinn Pálsson, sjávarútvegs-
ráðherra, vonar að íslendingar
geti hafíð hrefnuveiðar á næsta
ári.
Atvinnuleysi 3% í apríl
Atvinnuleysi meðal íslendinga
sem eru á vinnumarkaði var 3%
í apríl sl. samkvæmt könnun Hag-
stofunnar. Atvinnuleysi er mest í
yngstu aldurshópunum. í aldurs-
hópnum 16-19 ára sögðust 4,5%
vera atvinnulaus en 5,3% í aldurs-
hópnum 20-29 ára. Á meðal
kvenna á öllu landinu mældist
atvinnuleysi 3,8% en 2,3% hjá
körlum.
Hæpið að fiskveiðilög
standist stjórnskipun
Kristinn Pétursson, framkvæmd-
arstjóri á Bakkafirði, telur afar
hæpið að það umboð er Alþingi
hefur veitt sjávarútvegsráðherra
til ákvörðunar um heildarafla
þorsks næsta veiðiár, miðað við
núverandi aðstæður, standist
stjómskipun. Að mati Kristins á
sjávarútvegsráðherra að vísa
ákvörðuninni til sjávarútvegs-
nefndar Alþingis sem síðan leggi
tiliögur fýrir Alþingi.
ERLENT
vikuna 27/6-3/7
Forseti Als-
írs myrtur
MOHAMED Boudiaf forseti Alsírs
var borinn til grafar á miðvikudag
eftir að hafa verið myrtur við
vígslu menning-
armiðstöðvar á
mánudag. Talið
er að morðing-
inn hafí verið 26
ára gamall liðs-
foringi í ieyni-
þjónustu Alsírs
og að trúarlegar Boudiaf.
eða pólitískar ástæður hafi legið
að baki morðinu. Á fímmtudag
var tilkynnt að Ali Kafí myndi
taka við forsetaembættinu, en
hann er gömul stríðshetja úr sjálf-
stæðisstríði Alsírsbúa. Kafí segist
ætla að fylgja sömu stefnu og
Boudiaf fyigdi.
Treholt náðaður
NORÐMAÐURINN Ame Treholt
var náðaður á föstudag en hann
hafði þá afplánað um sjö ár af
tuttugu ára
fangelsisdómi
fyrir njósnir í
þágu
Sóvétríkjanna
og íraks. Treholt
var áður hátt
settur
stjómarerindre- Arne Treholt.
ki og hafði aðgang að ýmsum
mikilvægum upplýsingum, sem
vörðuðu öryggi Noregs og
annarra NATO-ríkja. Hann var
handtekinn árið 1984 á flugvelli
við Osló, klyijaður leyniskjölum,
á leið til fundar við sovéskan
leyniþjónustumann. Að sögn nor-
skra stjómvalda var Treholt
sleppt af heilufarsástæðum.
Hjálpargögn flutt til
Sarajevo
BARDÖGUM var haldið áfram í
Sarajevo í vikunni og á sunnudag
fór Francois Mitterrand Frakk-
landsforseti í óvænta heimsókn
til borgarinnar til að kynna sér
ástandið. Á mánudag opnuðu frið-
argæslusveitir Sameinuðu þjóð-
anna (SÞ) flugvöll borgarinnar og
var þegar hafist handa við að
flytja þangað matvæli og lyf fyrir
innikróaða íbúa hennar. Auk þess
sem friðargæslusveitimar gæta
flugvallarins eiga þær að tryggja
að hjálpargögnin berist íbúum
borgarinnar í hendur og sagði
talsmaður þeirra að svarað yrði í
sömu mynt ef á þær yrði ráðist.
í vikunni voru sex bandarísk her-
skip send inn á Adríahaf en Ge-
orge Bush Bandaríkjaforseti hef-
ur hótað því að beita hervaldi til
að koma á friði í fyrrum ríkjum
Júgóslavíu.
Viðræður um N-írland
SAMKOMULAG hefur náðst um
að efha til fyrstu beinu viðræðn-
anna milli írsku stjómarinnar og
norður-írskra stjómmálaflokka
frá árinu 1973. I viðrasðunum,
sem heijast bráðlega, á að ræða
um leiðir til að koma á friði á
Norður-írlandi, binda enda á átján
ára beina stjóm þess frá Lundún-
um og ræða um framtíðartengsl
þess og írska lýðveldisins.
Landslqálftar í
Bandar íkj unum
Tveir öflugir landskjálftar urðu í
suðurhlufy Kaliforníu á sunnu-
dag. Annar slq'álftinn mældist 7,4
stig á Richters-kvarða og er hann
þar með hinn öflugasti í Banda-
ríkjunum í fjörutíu ár. Einn maður
lést og nokkur hundruð manns
slösuðust af völdum jarðskjálft-
anna en eignatjón er talið nema
um milljarði króna.
Kanadamenn banna
þorskveiðar
KANADÍSK stjómvöld hafa
ákveðið að banna þorskveiðar við
austurströnd Kanada og Ný-
fundnaland til ársloka 1993 og
er vonast .til að þannig takist að
bjarga þorskstofninum á þessum
slóðum, sem er að hruni kominn.
Bannið nær til miðanna á Mikla-
banka en þau vom áður ein hin
auðugustu í heimi.
• •
Oryggismál í Evrópu:
Fransk-þýska stórfylk-
ið veldur ugg vestanhafs
ÞÓ AÐ ákvörðun Þjóðveija nú í vikunni um að hætta þátttöku
í smíði evrópsku orrustuþotunnar (EFA) hafi fyrst og fremst
verið til komin af fjárhagsástæðum er hún á margan hátt
táknræn fyrir þá óvissu sem ríkir á sviði öryggismála í Evr-
ópu þessa stundina. Hrun Sovétríkjanna og endalok Kalda
stríðsins hafa gert það að verkum að flestar vestrænar þjóð-
ir viija nú draga verulega úr útgjöldum sínum til hermála.
Við þetta bætist að tilraunir Evrópubandalagsins tU að koma
á laggirnar eigin utanríkis- og varnarstefnu og ekki síst frum-
kvæði Frakka og Þjóðveija að myndun „Evrópuhers“ hafa
vakið upp spurningar um framtíð varnarsamstarfs Banda-
ríkjamanna og Evrópuþjóða innan Atlantshafsbandalagsins.
Hin flókna staða í evrópskum
öryggismálum endurspegl-
ar á margan hátt þá togstreitu
sem átt hefur sér stað í Vestur-
Evrópu á undanfömum áratug-
um. Frakkar hafa lengi viljað
sjálfstæðari evrópska stefnu
gagnvart Bandaríkjunum [hættu
sjálfír þátttöku í hemaðarsam-
starfí NATO 1966] og eru nú sem
áður í fararbroddi alls evrópsks
„frumkvæðis" í þessum efnum.
Bretar aftur á móti leggja mest
allra EB-þjóða
áherslu á
tengslin við
Bandaríkin og
samstöðuna
innan NATO.
Þjóðveijar hafa loks fetað milli-
veg. Þeir hafa frá upphafí verið
talsmenn öflugs Atlantshafs-
bandalags en hafa svo innan Evr-
ópubandalagsins löngum myndað
sameiginlega blokk með Frökk-
um. Hið síðamefnda gerir það að
verkum að þeir eru nú í forsvari,
ásamt Frökkum, að myndun þrjá-
tíu þúsund hermanna stórfylkis,
sem Bandaríkjamenn telja ógna
NATO-samstarfinu.
Tilgangur í lausu lofti
Tilgangur fransk-þýska stór-
fylkisins er að miklu leyti í lausu
lofti. Þjóðveijar telja það vera leið
til að færa sveitir Frakka nær
NATO en Frakkar aftur á móti
vilja meina að með því sé verið
að mynda kjarna framtíðar Evr-
ópuhers, í anda Maastricht-sam-
komulagsins, sem gæti jafnvel
leyst NATO af hólmi. Öðrum
EB-ríkjum hefur verið boðið að
taka þátt í myndun stórfylkisins,
sem á að hafa þijú meginverkefni.
í fyrsta lagi að aðstoða NATO
á því svæði sem heyrir undir
bandalagið, í öðru lagi að aðstoða
Vestur-Evrópusambandið innan
Evrópu, en fyrir utan lögsögu
NATO, og í þriðja lagi að taka
þátt í friðargæsluaðgerðum, þó
ekki endilega einungis aðgerðum
á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Þegar upp er staðið á þó stórfylk-
ið fyrst og fremst að lúta stjóm
Vestur-Evrópusambandsins, hins
hernaðarlega vængs EB.
Klaus Kinkel, hinn nýi utanrík-
isráðherra Þýskalands, hitti Ge-
orge Bush Bandaríkjaforseta að
máli nú í vikunni og reyndi á
þeim fundi að slá á þann ótta
Bandaríkjamanna að fransk-
þýska Evrópustórfylkið ógni sam-
starfínu innan NATO. Að loknum
fundi þeirra sagði Kinkel við
blaðamenn að hann væri vongóð-
ur um að það ætlunarverk sitt
hefði tekist og í viðtali við sjón-
varpsstöðina CNN sagði hann að
herdeildinni „væri á engan hátt
stefnt gegn
NATO“. Til
greina kæmi
að sveitir her-
deildarinnar
yrðu látnar
NATO í té og gæti þetta jafnvel
orðið til að styrkja bandalagið
fremur en veikja það.
Veikir stórfylkið NATO?
Ólíklegt er þó að heimsókn
þýska utanríkisráðherrans hafí
orðið til að breyta miklu í afstöðu
Bandaríkjamanna sem hann sagði
stundum vera „of viðkvæma"
hvað þessi mál varðar. „Þegar til
lengri tíma er litið verðum við að
spyija okkur þeirrar spurningar í
alvöru hvort hér sé ekki verið að
stíga fyrsta skrefíð í þá átt að
ijúfa tengsl Bandaríkjanna við
Evrópu," segir Caspar Weinber-
ger, fyrrum vamarmálaráðherra
Bandaríkjanna, í grein sem birtist
á dögunum í þýska tímaritinu Der
Spiegel. Weinberger segir óhjá-
kvæmilegt að þegar byggt sé upp
nýtt evrópskt varnarbandalag, án
aðildar ríkja Norður-Ameríku,
muni staða NATO veikjast. Eina
ljósglætan sem hugsanlega sé
hægt að sjá í tengslum við fransk-
þýska stórfylkið sé að tilgangur
þess sé mjög í lausu lofti.
Það bætir líka gráu ofan á svart
að NATO hefur átt í töluverðri
tilvistarkreppu á síðustu mánuð-
um. Þó að Atiantshafsbandalagið
sé óneitanlega eitt árangursrík-
asta bandalag mannkynssögunn-
ar hefur ekki enn tekist að fínna
því framtíðargrundvöll sem allir
geta sætt sig við. Embættismenn
bandalagsins í Brussel benda
gjarnan á þá gífurlegu þekkingu
og reynslu sem til staðar sé innan
bandalagsins og segja mjög
hættulegt að leggja það fyrir róða
til að halda út í óvissuna í nafni
evrópsks samruna. Það sé líka
staðreynd að fyrrum kommúnista-
ríkjunum í Austur-Evrópu sé mik-
ið í mun að NATO verði til áfram
til að tryggja stöðugleika í álfunni
á núlíðandi óvissutímum. Aukið
samstarf Evrópuþjóða í Evrópu-
málum, segja menn í Briissel, er
af hinu góða (og gæti jafnvel orð-
ið til að treysta trú Bandaríkja-
manna á NATO) á meðan tilgang-
ur þess sé að bæta bandalagið.
Samstarfíð verði á hinn bóginn
hættulegt um leið og hin evrópska
stoð sé komin í beina samkeppni
við NATO. Það hafí ekki síst kom-
ið fram í Persaflóastríðinu hversu
mikilvægu hlutverki bandalagið
geti gegnt til að samræma krafta
aðildarþjóðanna. Ef menn ætli að
byggja upp „nýtt" varnarbanda-
lag í Evrópu sé líka næsta víst
að loka útkoman verði „nýtt"
NATO.
Nýr þýskur stíll
Hver þróunin verður á næstu
misserum treystir enginn sér til
að spá fyrir um með nokkurri
vissu. Margir telja þó hugsanlegt
að einhverra áherslubreytinga sé
að vænta hjá Þjóðveijum í þessum
efnum á næstunni með nýrri kyn-
slóð þýskra stjómmálamanna,
sem ekki er eins bundin hinni
„sögulegu" samstöðu með Frökk-
um og hinum „evrópska samruna"
og eldri stjómmálamenn á borð
við Helmut Kohl kanslara og
Hans Dietrich Genscher, fyirum
utanríkisráðherra. Skoðanir nýja
vamarmálaráðherrans, Volkers
Riihe, em til að mynda sagðar
nær skoðunum Breta en Frakka
í Evrópumálum og varnarmálum
og Klaus Kinkel, er einn ötulasti
talsmaður NATO og samstarfs
við Bandaríkin í Þýskalandi.
Stefna þeirra mun eflaust í
auknum mæli taka mið af hags-
munum Þjóðveija fremur en
„samevrópskum" hagsmunum líkt
og ákvörðunin að hætta þátttöku
í EFA-verkefninu ber með sér. {
fari þeirra má líka greina nýtt
þýskt sjálfsöryggi. Ruhe er ekki
maður sem lætur segja sér fyrir
verkum og er vanur að fá sínu
fram. í viðtali við þýska dagblað-
ið Frankfurter Rundschau nú í
vikunni sagði hann að NATO yrði
áfram mikilvægasta tækið til að
tryggja öryggi í Evrópu. Hann
sagðist vilja aukna þátttöku
Bandaríkjamanna í Evrópu og
Bandaríkjamenn og Evrópubúar
ættu að takast á við þau vanda-
mál sem nú væri við að glíma í
álfunni í sameiningu. Fransk-
þýska stórfylkið væri einungis
viðbót við það samstarf.
BAKSVIÐ
Steingrímur Sigurgeirsson
I
\
I
I
I
I