Morgunblaðið - 14.11.1992, Qupperneq 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1992
JULIA A
SOLBLOMAAKRI
RÖDD sögumanns stiklar á brotum heildar sem ljóðrænn
kraftur hefur umbreytt í glundroða. Brotin þeysast nú um
tómið og texta skáldsögunnar Júlíu, eftir Þórunni Valdimars-
dóttur. Júlía var hvít en breytir sér í svertingja, lætur „endur-
móta á sér andlitið eftir málverki Hieronymusar Bosch“, öðr-
um þræði til að þóknast elskhuga sem hún hefur augastað á,
en einnig því hún er ósátt við hrömunina sem bíður fölri
ásjónu hennar. Júlía vill eldast eins og önnur kona.
En nú er endursögnin komin
fram yfir upphafið, því tit-
ilpersónan er myrt áður en
sagan hefst. Þegar sagan
hefst er Ágústa forritari,
með kínverskan dreka húðflúraðan
á annað lærið, í „slembiflugi" fyrir
„slembifrelsi“ tilviljunar. Hún lendir
á stað sem minnir sterklega á ís-
land, en er þó kynjaður öðrum álfum
um leið eða þjóðsögum um sígræn
töfradalverpi innan jökla:
„Geng inn í ilmandi sumarið og
sporin mín gufa upp. Teygi minn
hvítrauða ham, stend á öðrum fæti,
krossfískur, teygi fímmstjömuna
mína. Elti ána niður eftir. Herptur
lífvana íslækur ofar í hlíðinni sleik-
ir hér bakkana græðgislegur, rætur
skógarins og slútandi gróðurbakka.
Ég verð svo uppnumin að mér fínnst
þetta sé sú stund er voldug tré og
kettir í kynlegum styrk sínum veiti
helgan trúnað. Hef líklega heyrt
dauft mjálm án þess að hugsa það,
áður en þessi hugsun smó mig.
Sé kött koma út úr sóleyjarbreið-
unni, hann er jafntruflaður yfír
umhverfínu og ég er himinlifandi.
Hér á hann ekki heima, hörfar í
hverju skrefí undan vespum og
kemur emjandi til mín.“ (Bls. 17.)
Ágústa uppgötvar látinn líkama
Júlíu og tekur upp sérhæfða sagn-
fræðirannsókn sem í raun er leit
einkaspæjara að morðingja, eða þó
frekar ástæðum morðs. Þá er miðað
við að sagnfræðingur leitist við að
endurskapa liðna atburði í líki ná-
kvæmustu staðreynda sem völ er
á, í þeim tilgangi að afmá skekkjur
og glöggva mynd fortíðar, án þess
yfítleitt að einbeita sér að ástæðum
þeirrar skekkju sem hefur orðið.
Sá er rannsakar glæp leitast við
að endurskapa (ný)liðna atburði í
sem réttustu mynd, til að fínna or-
sök og sökudólg sem ber ábyrgð á
skekkjunni, oftast morðingja. Með
myndglefsur úr lífí Júlíu að leiðar-
vísi, tekur hún sér það verk á hend-
ur að skrá sögu Júlíu og aðdrag-
anda morðsins, enda ekki hægt að
aðskilja þessa tvo þætti.
„Þetta er erfítt verk, “ segir Ág-
ústa í bókinni, „því ekki get ég
skoðað allar upptökur, og ekki get
ég treyst því að fínna á mér hvaða
atriði skipta máli. Þess vegna afréð
ég að láta tölvu fínna upptökur af
Júlíu, frá þeim skeiðum síðustu ára
þegar reikistjörnur tímans gáfu
fæðingarstund hennar sérstakt
táknrænt gildi.“ (Bls. 32.) Himin-
tunglin eru máttug, en að hætti
hefðbundins framtíðarskáldskapar
lifa Ágústa, Júlía, vinkona hennar
Lena og karlmennimir Starkaður
og Emil í hnappastýrðri veröld, í
návígi við stöðugt eftirlit og upplýs-
ingabanka; tvíhliða nemar eru jafn-
vel græddir í líkama þeirra. Um-
hverfí þeirra er alþjóðleg stórborg,
þar sem farartæki fljúga í myndum
er endurspegla skapgerð eigandans,
þar sem Van Gogh? birtist í heil-
mynd (vísindaleg útgáfa á hold- og
inntakslausri ímynd sem mörgum
finnst eftirsóknarverð) og dansar
við Júlíu á sólblómaakri. Akurinn
er skiki af skemmtigarði fyrir al-
menning sem kýs útrás á einhvem
hátt, því til að svara mannlegum
þörfum er allt tilbúið á hagkvæma
og afmarkaða vegu. Meira að segja
ástarlífið er vélvætt að hluta: „Þá
sérhún Júlíu írúminu. Lena verður
asnaleg þegar hún sér að einhver
er hjá henni, ýtir samt á músina
svo að hún fái nærmynd, sérJapan-
ann með nautnina strengda um
andlitið og flæmist í æsingi undan
með myndina um herbergið allt. Sér
augun á veggjum og ílofti og heyr-
ir tónlistina sem tengd er við tauga-
kerfí þeirra og fínnst þetta hrylli-
lega nálægt, það snertir hana
óþægilega. Hún potar í stjórnborðið
og ætlar burt, en það bráir af henni
Þórunn Valdimarsdóttir
Morgunblaðið/Þorkell
VII liflimi í fjarlægO, vorum ekki hér heldur annars
stalar, og há alveg eins í framtílinni. Hugleilingarnar
snerust nm náttúiuvernd, skáldskap ng lifsstefnur, sem
sumar hverjar eru al rætast í dag elaá morgun og
sanna pannig al menningarsagan gengur f gosum, ela
minnir á hitukollu sem hlásil er á pótt frjókorn henn-
ai skjáti ekki rótum fyn en eftii langt flug.
sagnfræðin,“ segir Þórunn Valdi-
marsdóttir í stuttu spjalli, „og þá
verður maður ósjálfrátt þrúgaður í
samtímanum. Hefði ég staðsett Júl-
íu í New York eða Suður-Ameríku
eða Kína, myndi ég takmarka frelsi
mitt og flækjast í trúnað við nöfn
og staðreyndir sem skipta engu
máli í skáldskap. Ég vildi skrifa bók
sem flestir geta notið og fylliefnið
er saga, persónur og spenna. Ert
það er sérstaklega skemmtilegt að
draga annan tíma inn í textann, því
þá getur maður fantasíerað að vild
og lesandinn fær
ábót ef vel tekst
til. En þótt að
Júlía gerist í
óorðnum tíma, é|
verkið að miklú
leyti byggt á
stemmningum
frá tíma í kring-
um 1973-1975
er ég tilheyrði
hópi krakka seiþ.
voru allir öðruvísi
en afgangurinn
af þjóðfélaginu.
Við lifðum í fjar-
lægð, vorum ekki
hér heldur annars
staðar, og þá al-
veg eins í fram-
tíðinni. H'ugleið-
ingarnar snerust
um náttúruvemd,
skáldskap og lífs-
stefnur, sem
sumar hverjar
em að rætast í
dag eða á morgun og sanna þannig
að menningarsagan gengur í gos-
um, eða minnir á biðukollu sem
blásið' er á þótt frjókom hennar
skjóti ekki rótum fyrr en eftir langt
flug.“
og örvæntingin ýtir henni aftur á
sama stað“ (Bls. 67.)
En þótt að Júlía sé krökk af
tæknilegum hlutum og tungumál
næstu aldar sé ófeimið við lýsing-
arorð, eða nýyrði eins og „geislavís-
ir, formglað, hendingarflug, skýja-
spölur, rófugleði, afhugsað, andsól
eða kattsvangar slöngur," er hún
ekki vísindaskáldsaga né framtíðar-
saga, Qallar í raun um atburði sem
koma hvorki tækni við né framtíð.
Atburðimir gætu eins hafa gerst
blómaárið mikla þegar allir sem
vildu tolla í tískunni hverfðust um
skynvillur og framköllun þeirra, eða
hvenær sem er áður en banvænar
hættur fylgdu kynlífí, leikjum og
draumórum. Júlía er saga um losta,
svik, hefndir, ástarþríhyminga og
ferhyrninga. Sígilt mannlegt
ástand, eða ástand sem menn hafa
sígildar tilhneigingar til að þvæla
sér í. Tími bókarinnar er ekki
meginmál, fremur umgjörð til að
leyfa hugmyndum höfundar að svífa
í fijálsu falli. „Ég er alin upp í
munkareglu sannleikans, sem er
„Þau eru á flugi yfir vestur-
ströndinni, Júlía og Starkaður, láta
flaugina elta átakalínu lands og
sjávar. Fljúga frá norðri til suðurs
með góða útsýn yfir báða fletina,
hafið og landið. Sjórinn er eins og
upphleypt sængurver. Hann hamast
í sífellu á stórum kletti sem ver
landið vestast. Það er eins oggijót-
ið lendi á hafinu en ekki hafíð á
grjótinu. Þau rífast, landið og haf-
ið, og það er ekki gott að sjá hvort
ræðst á hitt, hvoru það er að kenna,
þau eru bara þarna og geta ekki
annað. Hafíð sigrar að lokum, það
er eðli hafsins að sigra, landið læt-
ur undan og þjónar eðli sínu með
því. Landið vinnur gegn slíkri eft-
irgjöfmeð djúpgosum, þykist gefast
upp en lætur möttulinn lyfta sér
hátt upp fyrir hafíð, gýs móður-
sýkisgosum og hækkar sig upp fyr-
ir hafið og þakkar mánanum hafs-
ins eilífa nudd.
Júlía rýfur þögnina:
„Sjórinn er karlkyns."
SFr
JOHAN DUUCKOG
HAMRAHLÍÐARKÓRINN
BELGÍSKI stjórnandinn og píanóleikarinn Johan Duijck kemur hing-
að til lands eftir helgi og stjórnar flutningi Hamrahlíðarkórsins á
„Cantata Misericordium“ eftir breska tónskáldið Benjamin Britten,
í Hallgrímskirkju 22. nóvember næstkomandi, en það var einmitt
fæðingardagur tónskáldsins. Er þetta liður í hátíðarhöldum í tilefni
þess að 25 ár eru liðin frá því að kórstarf hófst í Menntaskólanum
í Hamrahlíð. Auk þess að stjórna kórnum mun Duijck leika einleik
á píanó miðvikudaginn 18. nóvember í Listasafni íslands, og flytur
þar m.a. verk eftir sjálfan sig; „Recognitio, op. 10,“ en einnig
„Passacaglia, op. 6,“ eftir Ernst von Dohnanyi, „Prélude, Aris et
Final,“ eftir César Franck, auk „Seinni ballöðu" Franz Liszt og
„Novelette op. 21 nr. 8“ eftir Robert Schumann.
Johan Duijck stjórnar Hamrahlíðarkórnum á tónleikum 22. nóvem-
ber í Hallgrímskirkju, og leikur einleik á píanó í Listasafni íslands
18. nóvember.
Johan Duijck fæddist árið.1954
í Belgíu en á, þrátt fyrir ungan
aldur, töluverðan feril að baki,
bæði sem píanóleikari og kórstjóri,
og einnig hefur hann fengist við
tónsmíðar. Hann stundaði tónlist-
amám við Konunglega tónlistarhá-
skólann í Brussel, þar sem hann
útskrifaðist með láði, og hlaut ýms-
ar viðurkenningar og verðlaun.
Meðal kennara hans í tónsmíðum
og píanóleik voru Peter Cabus og
Robert Steyaert, auk Lazlo Heltay
og Stanislav Neuhaus, en til þeirra
tveggja síðamefndu sótti hann
framhaldsmenntun í London og
Moskvu. Aðeins átján ára gamall
varð hann stjómandi Ghent Madr-
igal-kórsins í Belgíu. Duijck hefur
fengið fjölda viðurkenninga fyrir
störf sín, s.s. „Gunter-verðlaunin",
„Pro Civitare-verðlaunin", „Tenuto-
verðlaunin", „011in-verðlaunin“ og
„Lefranc-verðlaunin" fyrir píanó-
leik, og „Tónlistarverðlaun Evrópu
í Neerpelt", og „Austur-Flæmingja-
lands“-verðlaunin“ fyrir stjórnun.
Frá árinu 1984 hefur hann gegnt
stöðu prófessors við Konunglega
tónlistarháskólann í Ghent, og
kennt þar einleik á píanó, kórstjórn
o.fl, og á þessu ári var hann skipað-
ur prófessor í píanóleik í „The
Queen Elisabeth Music Chapel,"
sem er afar virt stofnun. Hann er
einn af meðlimum Hans Membling-
tríósins, er flytur aðallega kammer-
verk. Hingað til lands kom hann
árið 1988 og vann með Dómkórnum
fyrir tónlistardaga í Dómkirkjunni,
en leiðir hans hans og íslendinga
skámst aftur í fyrrasumar á sam-
evrópsku kóramóti, „Europa Cant-
at“, sem haldið er reglulega og nú
seinast á Spáni. Er um tvískipta
hátíð að ræða, með annars vegar
tónleikahaldi sem sýnir' t.d. við-
fangsefni og stöðu kóra frá mis-
munandi stöðum álfunnar, og hins
vegar með' samvinnu kóra að flutn-
ingi viðameiri verkefna. Hamrahlíð-
arkórinn undir stjórn Þorgerðar
Ingólfsdóttir var einn þeirra kóra
sem sóttu hátíðina, og vann hann
með Johan Duijck að flutningi
„Cantata Misericordium" eftir
breska tónskáldið Benjamin Britt-
en, sem er einskonar tilbrigði við
dæmisöguna um miskunnsama
Samveijann. Hamrahlíðarkórinn
hyggst nú flytja þetta sama verk
undir stjórn Duijcks, en til að gefa
landsmönnum einnig kost á fæmi
hans sem píanóleikara verða, eins
pg áður segir, tónleikar í Listasafni
íslands miðvikudaginn 18. nóvem-
ber.