Morgunblaðið - 04.07.1993, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4. JÚLÍ 1993
19
fermingin, hjónabandið, smurning
sjúkra og prestsvígslan. Það er
mælst til þess að kaþólskir skrifti
einu sinni á ári og gangi minnst einu
sinni á ári til altaris. Guðsþjónustur
fara nú fram á þjóðtungu hverrar
þjóðar, en ekki lengur á latínu.
Mildileg fromkvæmd
strangra laga
Ströng afstaða Kaþólsku kirkj-
unnar í ýmsum málum sem lúta að
kynlífi og hjúskap ber á góma. Séra
Hjalti segir þá gömlu reglu í heiðri
hafða innan kirkjunnar, „að hafa
lögin eins ströng og hægt er og
framkvæmdina eins mildilega og
mögulegt reynist". Almennt er kirkj-
an andvíg hjónaskiinuðum, en undir
vissum kringumstæðum er hægt að
ógilda hjónabönd. Þeir sem eiga að
baki brostið hjónaband, sem talið er
hafa verið gilt, fá ekki kirkjulega
vígslu í annað hjónaband. „Viðkom-
andi er ekki útskúfað úr kirkjunni,
en ef aðilinn hefur aftur stofnað til
sambúðar mælumst við til þess að
hann gangi ekki til altaris. Engum
er þó vísað frá ef hann leitar eftir
altarisþjónustu," segir séra Hjalti.
Ákveðin andstaða kirkjunnar
gegn fóstureyðingum hefur mikið
verið umrædd sem og bann við getn-
aðarvörnum og ófrjósemisaðgerðum.
Sr. Hjalti bendir á að andstaðan við
fóstureyðingar sé ekki bundin við
Kaþólsku kirkjuna eina heldur sé að
finna kristið fólk innan allra kirkna
þeim andvígt. Sr. Hjalti telur ekki
breytinga að vænta í afstöðu kirkj-
unnar í þessum efnum á næstunni,
en bendir á að kirkjan sé á öllum
tímum að taka afstöðu til allra
mögulegra mála, þótt þessir mála-
flokkar hafi vakið meiri athygli en
aðrir.
Heimsprestur i Hafnarfiröi
Sr. Hjalti Þorkelsson snerist til
kaþólskrar trúar þegar hann var
orðinn fulltíða maður. Að loknu
kennaraprófi hélt hann til Þýska-
lands til frekara náms í kennslu- og
uppeldisfræði. Þar kynntist hann
reglu Benediktsmunka og hreifst af
trú þeirra. Hann hafði hug á að
gerast Benediktsmunkur en var
hvattur af reglubræðrum til að snúa
til síns heimalands og þjóna þar. Sr.
Hjalti fór í prestaskóla og tók prests-
vígslu, hann tilheyrir ekki neinni
sérstakri klausturreglu og telst því
heimsprestur (secular) og heyrir
undir biskup.
Kjör kaþólskra presta eru talsvert
frábrugðin því sem gerist meðal
þjóðkirkjupresta. Kaþólskir prestar
vígjast hér „til borðs biskups", sem
merkir að biskup á að sjá um fram-
færslu þeirra. Presturinn fær fæði,
klæði, húsaskjól og vasapeninga.
Ekki er um að ræða neinar greiðslur
fyrir svokölluð aukaverk, þ.e. skírn-
ir, fermingar, jarðarfarir og hjóna-
vígslur. Sr. Hjalti segir presta hér á
landi njóta góðs af jöfnunarsjóði sem
þýskir prestar leggja í 4% af launum
sínum. Þetta fyrirkomulag gildir
ekki í öðrum löndum, þannig eru
franskir prestar að mestu upp á
gjafmildi safnaðarbarna komnir.
Það er afdrifarík ákvörðun að ~
taka vígslu kaþólsks prests. Meðal
annars vinnur presturinn einlífisheit
og er sr. Hjalti spurður út í það.
„Einlífisheitið er umdeilt, enda
mannasetning og styðst ekki við
bein fyrirmæli Biblíunnar. Þetta kom
upp á 12. öld en þá þótti klausturlifn-
aður æðra lífsform en til dæmis
hjónaband. Því er ekki heldur að
neita að einlífið hefur ótvíræða kosti
fyrir presta. Sá sem ekki er bundinn
fjölskylduböndum er ftjáls að helga
sig starfmu algjörlega. Það kemur
í veg fyrir að menn séu að hygla
sínum ættmönnum og það er ekki
rætt um að við þurfum frí einn
sunnudag í mánuði! Starfi okkar er
áldrei lokið, presturinn á að vera
tiltækur á öllum tímum. Prestþjón-
ustunni fylgja ýmsar skyldur, við
biðjum tíðabænir þrisvar á dag.
Kaþólskir prestar um allan heim
biðja sömu bæna allan ársins hring.
Prestarnir fara yfir alla Davíðssálma
í hvetjum mánuði, en í klaustrum
er það gert á hverri viku. Þá eru
bænir dýrlinga tengdar minningar-
dögum þeirra. Tíðabænirnar koma
reglu á bænalífið og mynda ramma
um hvern dag.“
TAKNMAL
TRÚARINNAR
Í nýju kirkjunni
eru duldar og
augljósar vísanir
til kristinnar trúar
ÞEGAR ákveðið var að St.
Jósefssystur seldu sjúkra-
húsið í Hafnarfirði tók dr.
Hinrik Frehen biskup
ákvörðun um að undirbúa
byggingu sóknarkirkju á
Jófríðarstöðum. Knútur
Jeppesen arkitekt var
fenginn til að gera teikn-
ingu að prestsbústað,
kirkju og safnaðarheimili
á þessum stað.
Knútur arkitekt og sam-
starfsmaður hans Pétur
Örn Björnsson höfðu að
leiðarljósi nokkur grundvallarat-
riði við hönnun byggingarinnar.
í henni endurspeglast jafnt hag-
nýtt gildi fyrir nútíma safnað-
arlíf sem og augljósar og duldar
vísanir í aldagömul helgitákn og
trúaratriði kristninnar. Kirkjunni
er skipt í veraldleg og heilög
svæði og eykst helgin eftir því
sem nær dregur altarinu.
Þegar gengið er til kirkju er
fyrst komið að rammíslensku
klukknaporti, líku þeim sem víða
eru við sveitakirkjur landsins.
Klukknaportið er fremst á höfuð-
ási byggingarinnar og innst á
sama ási er hið allra helgasta,
altarið. Innan við klukknaportið
Súlur eru óberandi ■ Jó**f*klrkiunni. Þaer sýna krafl og sföóugleika,
vi*a til musteris Salómons og eru einnig visbending um kirkfu Krists,
„stólpo og grundvöll sannleikans."
um, tókn postulanna, eru steypt-
ar i veggl klrk|unnar.
er forgarður og umhverfis hann
súlnagöng sem tengja saman
prestsetrið, kirkjuna og safn-
aðarheimilið. Anddyri kirkjunnar
er á þverási kirkjunnar, en hann
tengir alla hluta byggingarinnar.
Þverásinn og höfuðásinn mynda
kross, helgasta tákn kristninnar.
Innan við fordyri erlíirkjuskip-
ið sjálft, birtan kemur inn um
glugga sem sitja hátt, hringinn
í kring. Háar súlur við útveggi
bera þakbitana uppi. Loftið er
klætt hvítri timburklæðningu og
þríhymdar burðarsperrur halda
þakinu uppi.
Talan þrír, sem er heilög tala,
er grunntala byggingarinnar.
Byggingamar em þijár, staðal-
málið er þrír metrar, byggingar-
efnin þijú. Þríhyrningurinn, tákn
heilagrar þrenningar, er áberandi
í byggingunni sem og ferhyrning-
urinn, en hann táknar kyrrð óg
styrkleika.
Margbrotin vígsluathef n
Vígsla kaþólskrar kirkju er í
ýmsu frábragðin vígslu mótmæl-
endakirkna. Séra Hjalti Þorkels-
son, prestur í Jósefskirkju, lýsti
athöfninni fyrir blaðamanni.
Vígslan hefst með því að biskup
og prestar koma að lokaðri kirkj-
unni. Þar afhendir fulltrúi bygg-
ingarmanna, byggingarmeistari
eða húsameistari, biskupi lykil
að kirkjunni sem aftur afhendir
lykilinn safnaðarpresti. Kirkjunni
er lokið upp og skrúðganga bisk-
ups og presta gengur inn. Biskup
vígir vatn og stökkir því á veggi
kirkjunnar. Að þessu loknu er
sunginn dýrðarsöngur.
Næst em lesnar ritningar-
greinar og flutt litanía, en í henni
er beðið um fyrirbæn allra heil-
agra. Nú er málmaskja með lík-
amsleifum dýrlinga lögð í hólf
undir altarinu sem múrarameist-
ari hússins múrar fyrir. Með öskj-
unni er lagt skjal, líkt og sett er
Heilagur Jósef er oftast sýndur
meó vinldl eóa hamar.
Skrúóhúsbialla.
í homstein kirkjunnar. Þessi sið-
ur er rakinn til þess að fyrstu
kirkjumar í Róm vom reistar á
gröfum píslarvotta og segir sag-
an að Péturskirkjan í Róm sé
einmitt reist á gröf Péturs postu-
la. Nú er beðin blessunarbæn og
þess beiðst að lifandi kirkja
Krists blómgist í byggingunni.
Vígsla altarisins er hápunktur
kirkjuvígslunnar. Altarið hefur
táknræna merkingu og táknar
sjálfan Krist. Altarisplatan verð-
ur að vera úr gegnheilum, nátt-
úmlegum steini. Hún vísar til
Krists sem hyrningarsteins kirkj-
unnar. í veggi kirkjunnar era
greiptar 12 krossmerktar stein-
plötur úr sama steini og altaris-
platan. Þessar plötur tákna
postulana 12 og þjónustu þeirra.
Þessi táknmynd á sér margar
fyrirmyndir, allt aftur í prests-
þjónustu gyðingdómsins og kyn-
kvísla ísraels til foma. Altaris-
platan er nú smurð með vígðri
olíu og er olía einnig borin á
steinana í veggjunum. Eftir
smuminguna er kveiktur eldur á
altarinu og brennt reykelsi. Eld-
urinn táknar anda Guðs og reyk-
urinn sem stígur upp táknar
bænirnar sem beðnar era. Að
þessu loknu er altarið hreinsað,
dúkað og prýtt með kertum.
Nú hefst venjuleg messa eða
altarisþjónusta og með henni lýk-
ur sjálfri vígsluathöfninni. Messa
verður síðan sungin daglega í
kirkjunni, líkt og í öllum kaþólsk-
um kirkjum.

Nokkur ártöl
úr sögu kaþólsku
kirkjunnar á
íslandi efftir
sióbreytingu
1857-8 Tveir franskir prestar,
Bemharður og Baldvin, koma til
landsins.
1859 Séra Bernharður kaupir
jörðina Landakot í Reykjavík
1870 Jón Sveinsson (Nonni) og
Gunnar Einarsson fara til náms
hjá kaþólskum í Danmörku.
1874 Trúfrelsi tryggt með nýrri
stjórnarskrá.
1896 Fjórar St. Jósefssystur
koma til landsins og hefja kennslu
og líknarstarf.
1897 Kaþólska kirkjan við Tún-
götu blessuð. Hafin starfræksla
sjúkrahúsa í Reykjavík og á Fá-
skrúðsfirði.
1902 Gamli Landakotsspítalinn
vígður.
1903 Montfort-reglan tekur að
sér trúboð á íslandi og sendir tvo
presta til landsins, annar þeirra
var séra Martin Meulenberg.
1909 Gamli Landakotsskólinn
vígður.
1918 Séra Meulenberg sækir
fyrstur útlendra manna um ís-
lenskan ríkisborgararétt og fékk
hann 1921.
1922 Jófríðarstaðir í Hafnarfirði
keyptir.
1923 Van Rosum kardínáli frá
Róm heimsækir ísland. Postullegt
trúboðsumdæmi stofnað hér á
landi og Meulenberg útnefndur
postullegur prefect. Van Rosum
sæmdur fálkaorðu.
1924 Jóhannes Gunnarsson tek-
ur kaþólska prestvígslu, fyrstur
íslendinga á seinni tíð. Kapella
blessuð á Jófríðarstöðum.
1926 St. Jósefsspítalinn í
Hafnarfirði vígður.
1929 Kristskirkj a í Landakoti
vígð. Meulenberg útnefndur nafn-
biskup til Hóla.
1930 St. Jósefssystur opna
bamaskóla í Hafnarfirði.
1935 Fransiskusystur setj ast að
í Stykkishólmi og hefja rekstur
sjúkrahúss.
1939 Karmelsystur koma til ís-
lands.
1942 Séra Jóhannes Gunnarsson
skipaður Hólabiskup og vígður ári
síðar.
1952 Prentsmiðja opnuð í Stykk-
ishólmi, keypt hús fyrir kapellu og
prestbústað á Akureyri.
1963 Kirkj an kaupir Riftún í Ölf-
usi fyrir sumardvalaheimili.
1968 Hinrik Frehen verður bisk-
up*
1977 Formlegt stjómmálasam-
band íslands og Vatikanríkisins.
1984 Jóhannes Páll II páfí út-
nefnir Þorlák helga verndardýrling
íslands.
1985 Maríukirkjan í Breiðholti
blessuð.
1988 Alfred J. Jolson vígður
biskup á íslandi.
1989 Jóhannes Páll II páfí heim-
sækir ísland. Vígðar kapellur í
Keflavík og á Isafírði.