Morgunblaðið - 11.07.1993, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1993
43
Gárur
eftir Eltnu Pálmadóttur
Bakið og bróðirinn
T>er er hver að baki nema
T-*sér bróður eigi! Þetta sí-
nota íslenska orðtak kom upp
í hugann þegar umsjónarmað-
ur íslensks máls vék að miklum
áhrifum íslendingasagna á
nútíma íslendinga. Þá hafði
þessi skrifari nýlega verið að
reyna að útskýra fyrir enskum
sendiherra að vinátta fram í
rauðan dauðann hefði alltaf
verið talin með bestu kostum
sem prýtt gætu hvern mann á
þessu landi. Þar
gætti enn þessaxa
sterku áhrifa úr ís-
lendingasögunum.
Ur þessu urðu hinar
líflegustu umræður í
litlu hófi erlendra og
innlendra um þessa,
að því er útlending-
unum greinilega
fannst, óhóflegu ár-
áttu Islendinga að
veija vini sína. Setn-
ingin úr Njálu kom þar í góðar
þarftir í vörninni, því auðvitað
veijum við íslendingar líka
ávallt íslenska þjóð fram í
rauðan dauðann, ef við höldum
að útlendingar finni á henni
blett.
Við í vörninni gættum þess
auðvitað að vera ekkert að
gaspra um tilefni þessara
fleygu orða úr Njálu, þegar
Björn í Mörk segir eftir að
hafa staðið við lítinn orðstír
að baki Kára meðan hann fell-
ir þijá af sex mönnum er að
sækja og þeir ríða heim til
hans til að fela Kára: „Nú skalt
þú vera vinur minn mikill fyrir
húsfreyju minni, en mér liggur
hér nú allt við. Launa þú mér
nú góða fylgd, er ég hef þér
veitta.“ „Svo skal vera,“ segir
Kári. Síðan riðu þeir heim á
bæinn. Húsfreyja spurði tíð-
inda og fagnaði þeim vel. Björn
svaraði: „Aukist hafa heldur
vandræðin, kerling." Hún svar-
ar fáu og brosti að. Hún mælti
þá: „Hversu gafst Björn þér?“
Kári svarar: „Ber er hver að
baki, nema sér bróður eigi.
Allvel gafst Björn mér. Hann
vann á þremur mönnum, en er
þó sár sjálfur, og var hann mér
hinn hallkvæmasti í öllu því er
hann mátti.“ '
Hvað um það, orðtakið er
gott og brúklegt og sendiherr-
ann gleypti það þótt þrautles-
inn sé í Njálu: „Alveg rétt,
annaðhvort voru menn til forna
vinir þínir eða þá óvinir. Göf-
ugt að veija vini sína þótt þeir
hafi drepið mann eða annan.
Og þá líka að hefna rækilega
á óvinunum. Ég skil, annað-
hvort ertu á íslandi vinur minn
og bakhjarl eða ég brenni niður
bæinn þinn!“ Svo hló hann inni-
lega og þótti þetta fólk greini-
lega skemmtilega skrýtið.
Raunar auðvelt að árétta
þessa virtu vináttusæmd með
fleiri tilvitnunum í Njálu.
Minna á vináttu Gunnars og
Njáls, sem fyrir vináttu sakir
liðu allt er eiginkonur þeirra
aðhöfðust. „Þeir mæltu það
báðir, Gunnar og Njáll, að eng-
ir hlutir skyldu þeir til verða,
að eigi semdu þeir með sér
sjálfir. Efndu þeir það og vel
síðan og voru jafnan vinir.“
Og: „Vil ég og eigi, að af mér
standi afbrigð okkar vináttu.“
Umræður urðu hinar
skemmtilegustu. Og erfitt að
stilla sig um að benda Woghan
sendiherra á nýlegri íslenskar
bókmenntir um arf okkar, vin-
áttu og hefndir, hina óviðjafn-
anlegu Gerplu Halldórs Lax-
ness um garpana Þorgeir Há-
varsson og Þormóð Kolbrúnar-
skáld, er lifðu í þessari hug-
myndafræði. Þorgeir „kvaðst í
móti skyldu koma vináttu sína
meðan þeir lifðu báðir“ og
„kemur þeim saman um að
stunda garpslegan lifnað ...
fá sér óvini að góðra drengja
hætti“. Er af þeim dygðum
mikil saga í Gerplu, sem endar
með að Þorgeir Hávarsson
kemur hrakinn og illa til reika
til Noregs og tekur svo til
máls við landa sinn: „Það er
kunnugt öllum mönnum á Is-
landi að eg sórumst í fóst-
bræðralag og sá garpur er al-
dregi hefur hans líki borinn
verið á Norðurlöndum; unna
eg honum um aðra menn fram
og við hvor öðrum þótt eigi
bærim gæfu til lángra sam-
vista; var það í málum okkrum
svarabræðra, að eigi utan
dauði beggja skyldi slíta ok-
kart samband." „Eg fór,“ segir
Þormóður, „í Grænaland eftir
svardaga okkrum Þorgeirs að
elta drápsmenn hans, og vóru
þó illa dræpir fyrir nennuleysis
sakar, er annar var brunnmigi
en hinn bar lýs meðal húsa.
Og hvursu miklu hafði hann
kostað til? Eg hef látið bú mitt
við Djúp þar sem hrútur geing-
ur í reyfi sínu og einn fiskur
er griðúngsígildi. Valkyiju
mína svanfleyga selda ek ein-
um þræli. Og lipurtær mínar,
er mér hafa trúað með augum
sínum betur en aðrir ménn,
þeim lét eg eftir hauskúpu
Þorgeirs Hávarssonar."
Njála dugar sannarlega oft
vel til að slá um sig með þegar
hæfa gáfulegar samræðum við
veisluborð. Jafnvel hægt að
grípa til Njálu þegar umræðu-
efnið varð röðun til borðs í
opinberum veislum. Gestir að
gantast með það er þeir fyrst
voru að læra þá afdrifaríku list
og vandræði er upp gætu kom-
ið um hvar setja skuli niður
gamlar titillausar frænkur
kóngafólks. En sú list að raða
kórrétt til borðs svo enginn
móðgist mundi frá Frökkum
komin á 17. eða 18. öld minnir
mig og reglur þeirra verið
þýddar að grunni til handa öll-
um diplómötum, kóngum og
forsetum flestra þjóða. En
þarna skaut Njála ref fyrir
rass, varð á undan öllum
frönskum borðsiðareglum. Olli
ekki einmitt klúður Bergþóru
húsfreyju með sætaskipan á
Berþórshvoli hreint öllum víga-
ferlunum, er hún hugðist skipa
Þórhöllu tengdadóttur sinni
ofar gestinum Hallgerði: Orð-
in: „Þú skalt þoka fyrir konu
þessari“ urðu afdrifarík. Og
svarið veitir fordæmi gömlum
kóngafrænkum: „Hvergi mun
eg þoka, því að engin hornkerl-
ing vil eg vera.“ Fleyg orð og
brúkleg enn í dag, ekki satt?
Nýkomið frá Ítalíu!
ÓBREYTT VERÐ
Fransisca sófasettið:
3ja sæta sófi + 2 stólar + 2 dömustólar + borð.
Allt settið á aðeins kr. 177.000 stgr.
Litir: Ljósdrapp, bleikt, rautt.
ViSA*
VALHÚSGÖGN X
Ármúla 8, símar 812275 og 685375.

o
<ó
^V£gi 65-S.^
£
z
Sé
VERJUR
FYRIR EI6UR ÞINAR!
Leigjum mjög vandaöar
yfirbreiðslur (4x6 m) til lengri
eöa skemmri tíma.
Allar nánari upplýsingar og
pantanir í síma 625030.
TJALDALEIGA
KOLAPORTSINS
Electrolux Goods Protection
Stórútsalan
hefst á mánudag kl. 9
TÍSKUVERSLUN
KRINGLUNNI
hefst í
fyrramálið kl. 9.00
Meiriháttar
verðlækkun
EN&LABÓRNÍN
Bankastræti 10
0