Morgunblaðið - 18.01.1994, Blaðsíða 35

Soffía átti við nokkra vanheilsu
að stríða hin seinni ár og reyndust
Guðríður og Sigurður henni einstak-
lega vel alla tíð, enda dvaldist hún
oft hjá þeim í Njarðvíkum.
Við þökkum Soffu frænku sam-
fylgdina og vottum Guðríði og fjöl-
skyldu hennar samúð okkar.
Frænkurnar Guðríður
og Elísabet.
Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaðar viðkvæm stund.
Vinirnir kveðja
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðsta blund.
(V. Briem.)
í dag kveð ég hjartkæra föður-
systur mína, Soffíu Kjartansdóttur,
sem andaðist aðfaranótt 6. janúar á
Hjartadeild Landspítalans. Soffía
fæddist 29. apríl 1912 í Reykjavík.
Foreldrar hennar voru sæmdarhjón-
in Kjartan Helgason og Guðríður
Oddsdóttir. Kjartan fæddist 28.
október 1877 í Moshúsum, Miðnes-
hreppi, síðar bóndi og sjómaður í
Moshúsum.
Guðríður fæddist 2. júlí 1873 í
Háholti, Gnúpveijahreppi, dáin
1947, bjó í Háholti eftir móður sína
og í Glóru 1902-4. Kjartan og Guð-
ríður giftust 1908 og eignuðust þrjú
börn. Börnin voru í aldursröð: Guð-
rún, fædd 18. ágúst 1908, en hún
lést 1981, Soffía, sem hér er kvödd,
og Helgi, skipstjóri, fæddur 23. des-
ember 1914, en hann lést eftir lang'-
varandi veikindi 1987. Helgi var
kvæntur Hildi Jónsdóttur hannyrða-
kennara, hún lést 1985. Soffía ólst
upp í föðurhúsum og bjó þar allt
fram til ársins 1948, en það ár brá
Kjartan búi og þau feðginin fluttust
til Reykjavíkur. Kjartan afi bjó um
skamma stund á foreldraheimili
mínu, en fór síðan á Elliheimilið
Grund og andaðist þar 1954. Guðrún
fluttist til Reykjavíkur 1941 og leigði
herbergi hjá frænda þeirra systra á
Framnesvegi 7. Eftir að Soffía kom
í bæinn fengu þær leigða íbúð á
efri hæð hússins. Systurnar tengd-
ust fjölskyldunni sterkum vinar-
böndum sem héldust alla tið og aldr-
ei bar þar skugga á. Börnin þijú á
heimilinu urðu þeim systrum einkar
kær.
Haustið 1959 festu þær systur
kaup á íbúð á Laugavegi 98 og
bjuggu þar til æviloka. Gestkvæmt
var hjá þeim systrum alla tíð enda
góðar heim að sækja. Þar var ávallt
veitt af miklum rausnarskap.
Systurnar voru ákaflega raungóð-
ar og ekki lágu þær á liði sínu þeg-
ar leggja þurfti líknarfélögum lið.
Margt handverkið kom frá þeim á
basar sem Slysavarnafélag Islands
og Styrktarfélag fatlaðra og lam-
aðra héldu.
Soffía vann lengi við verslunar-
störf hjá Guðbjörgu Bergþórsdóttur
á Öldugötu 29 og seinna vann hún
fyrir sér við saumaskap hjá Artemis.
Þær systurnar ferðuðust víða um
landið, einkum í ferðum Ferðafélags
íslands. Landið sitt þekktu þær syst-
ur mæta vel og þeir eru ófáir staðirn-
ir á landinu sem þær höfðu heim-
sótt og það oftar en einu sinni.
Á seinni árum fór Soffía að ferð-
ast til útlanda og voru þær ferðir
henni ógleymanlegar. Allt frá árinu
1955 hélt Soffía dagbók yfir ferðir
sínar og eru það stórmerkilegar
ferðabækur. Við mæðginin vorum
svo lánsöm að komast í tvær ferðir
með henni, fyrri ferðin var vikudvöl
í Þórsmörk, suinarið 1987, sérlega
skemmtileg ferð. Þórsmörkin skart-
aði sínu fegursta dag eftir dag, það
voru sannarlega dýrðlegir dagar.
Þetta sama sumar fórum við saman
í beijaferð vestur í Þorskafjörð, berj-
atínslan varð nú ekki mikil en ferðin
var engu að síður skemmtileg. Soff-
ía var ákaflega vel gefin kona, dagf-
arsprúð og lét lítið yfir sér. Lund-
erni hennar var afar gott, mér fannst
hún aldrei skipta skapi. Hún hafði
sínar ákveðnu skoðanir á hlutunum
og var föst fyrir. Soffía var víðlesin
og unni lestri góðra bóka og var hún
vel að sér um menn og málefni.
Eftir því sem árin liðu kynntist
ég þeim systrum betur og sá hve
miklum mannkostum þær voru bún-
ar. Við fráfall móður minnar tengd-
ist ég Soffíu sterkum böndum, svo
sterkum að mér fannst hún nánast
ganga mér í móður stað. Hjá henni
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. JANÚAR 1994 35
fannst mér ég eiga heima. Hún unni
mjög börnunum mínum og barna-
börnum. í dag trega þau mikilhæfa
konu, konu sem gekk þeim í ömmu
stað. Það lærist víst seint að skilja
hvað sérhver stund í samskiptum
fólks er mikilvæg og hefur mikla
þýðingu í framtíðinni. Fyrst þegar
möguleikinn til að endurnýja gleði
gærdagsins er ekki lengur fyrir
hendi, verður manni svo átakanlega
ljóst hvað stundin var stutt, margt
ósagt, margt ógert.
A kveðjustund sem í dag streyma
fram úr fylgsnum hugans minning-
ar, litríkar myndir liðinna stunda
sem kalla fram sterka og knýjandi
löngun til að þakka fyrir þá dýr-
mætu vináttu sem Soffía veitti mér.
Ég bið góðan Guð að helga þá
dýru minningu sem nú er geymd í
huga og hjarta.
Starfsfólki á Hjartadeild Land-
spítalans þakka ég fyrir góða
umönnun og hlýlegt viðmót.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
(V. Briem.)
í dag þakka ég Soffíu allar stund-
ir birtu, hlýju og gleði. Ég kveð
frænku mína með trega og virðingu.
Guðríður Helgadóttir.
Hún Soffa frænka lést á Landspít-
alanum aðfaranótt sjötta janúar eftir
snarpa baráttu.
Soffía var afasystir okkar. Fyrstu
árin okkar var samgangur tengdur
fjölskyldusamkomum, en hin síðari
ár varð hann mun innilegri. Hún
gekk okkur í ömmu stað og bömin
okkar kölluðu hana alltaf ömmu
Soffu.
Soffa var afar hjartahlý kona. Hún
var alltaf tilbúin til að gefa af sjálfri
sér, hjálpa og annast aðra. Mildi
hennar og manngæska var sönn.
Systurnar létu til sín taka á mörg-
um sviðum en hæst bar þó feril þeirra
hjá Ferðafélagi íslands. Eftir að
Gunna féll frá hélt Soffa áfram eins
og aldur leyfði. Hún var skarpgreind
kona og með Ferðafélagi Islands
kynntist hún landinu frá fyrstu
hendi. Hún var hafsjór af fróðleik
um landið og ferðalög með henni
voru ævintýri líkust. Hún hafði alls
staðar komið, þekkti hveija þúfu og
sögu hvers staðar. í þessum ferðum
eignaðist hún marga góða ferðafé-
laga sem fylgdu henni í mörgum
ferðum og í gegnum lífið.
Fyrstu minningar okkar um Soffu
tengjast heimili hennar á Laugaveg-
inum. Árvissu fjölskylduboðin og
jólagjafakaupin á Þorláksmessu. Það
var siður hjá henni að fara með okk-
ur systkinin í innkaupaferð á Þor-
láksmessu þar sem við fengum að
velja okkur gjöf. Þetta var ávallt
mikið tilhlökkunarefni og markaði
upphaf jólanna. Nú síðustu jól átti
að verða fyrsta ferð barna okkar í
svona jólaleiðangur en af því varð
ekki.
Á sínum yngri árum þráði Soffa
að mennta sig en henni gafst ekki
kostur á því. Hún einsetti sér að
hjálpa öðrum til náms ef henni gæf-
ist kostur á og það gerði hún svo
sannarlega. í okkar námi reyndist
hún ákaflega vel. Við fengum lykla
að híbýlum hennar og þar vorum við
í fæði og í húsnæði ef svo bar und-
ir. Eftir langan dag var gott að koma
til Soffu, láta stjana við sig og slaka
síðan á með henni við sjónvarpið.
Seinna þegar matarboðunum fækkað
leysti hún okkur út með góðgæti í
poka eins og hún var vön að kalla
það. Það var sama á hvaða tíma við
komum í heimsókn, það stóð alltaf
vel á, jólakaka í boxinu og við ávallt
velkomin.
Þó við kveðjum Soffu nú, mun hún
lifa í minningum okkar sem yndisleg
amma.
Hildur og Helgi.
Með þökk í huga vil ég minnast
Soffíu Kjartansdóttur, hjartahlýju
hennar og kærleika.
Ég sem þessar línur rita var ekki
skyldur Soffu, en hún var afasystir
konu minnar. Reyndist Soffa henni
ávallt sem besta amma og síðar lang-
amma stelpnanna okkar.
Soffa var einstaklega barngóð
kona og þráði návist barnanna. Aldr-
ei komu litlu stelpurnar okkar að
tómum kofunum hjá Soffu. Nýpijón-
aðir sokkar yljuðu vel og góðgætið
í veski hennar laðaði fram þakklæt-
isbrosið sem hún kunni svo vel að
meta. Soffa var stór og mikilvægur
hluti af fjölskyldulífi okkar og lét sig
aldrei vanta í barnaafmælin eða sam-
verustundir fjölskyldunnar.
Síðustu árin bjó Soffa ein í hlý-
legri og skemmtilegri íbúð sinni ~á
Laugaveginum. Þar tók Soffa vel á
móti sínu fólki og naut samneytis
við ættingja og vini. Sjálf eignaðist
Soffa engin börn, en skapaði sér
stóra og samrýnda fjölskyldu með
umhyggju sinni og væntumþykju.
Bróðurdóttir Soffu reyndist henni
sem besta dóttir og samband þeirra
var einstakt. Guðríður kom reglulega
á Laugaveginn og hjálpaði við ýmis
heimilisstörf og síðustu vikurnar
þegar Soffa lá mikið veik á Landspít-
alanum var móðurkærleikur hennar
launaður með óeigingjörnum heim-
sóknum Guðríðar heilu dagana þar
til yfir lauk.
Soffa var félagi í Ferðafélagi ís-
lands og dugleg að ferðast um land-
ið sitt sem hún þekkti svo vel. Einn-
ig átti hún kost á ánægjulegum ferð-
um erlendis, í góðra vina hóp, síð-
ustu árin. Lífið er eitt ferðalag og
síðasta ferðin Öllum ætluð. Ferðalag
Soffu var fallegt og gefapdi öllum
þeim sem nærri komu. Ég þakka
elsku Soffu samfylgdina og trygga
vináttu.
Ég votta Guðríði og öðrum ástvin-
um mína dýpstu samúð og óska þeim
guðs blessunar.
Soffa mín, hvíl þú í friði.
Steinþór Jónsson.
Að morgni þrettánda dags jóla
andaðist Soffía Kjartansdóttir á
hjartadeild Landspítalans eftir nokk-
urra vikna legu. Soffía fæddist í
Moshúsum í Miðneshreppi 29. apríl
1912. Foreldrar hennar voru hjónin
Guðríður Oddsdóttir og Kjartan
Helgason bóndi og útvegsbóndi.
Moshús voru lítið býli á Hvalsne-
storfunni. Þau hjón áttu þrjú börn,
Guðrúnu, fædda 1908, Soffíu, fædda
1912 og Helga, fæddan 1914 og
kveður Soffái síðust þeirra systkina.
Guðrún og Soffía giftust ekki og
áttu ekki afkomendur, en Helgi
kvæntist og átti eina dóttur, Guð-
ríði, sem Soffía lét sér mjög annt
um og hennar börn, Hildi og Helga.
Soffía vann að búi foreldra sinna
þar til hún flytur til Reykjavíkur
1948, að móður sinni látinni, en hin
systkinin höfðu áður farið að heim-
an. Eftir að Soffía flytur til Reykja-
víkur búa þær systur saman, fyrst
á Framnesveginum og síðar í eigin
íbúð á Laugavegi 98. Þangað var
ætíð gott að koma. Heimilið prýddi
mikiL og fögur handavinna • og
smekklegur húsbúnaður og mikil
gestrisni. Eftir að Soffía flytur til
Reykjavíkur vinnur hún m.a. í Versl-
un Guðbjargar Bergþórs á Öldugötu
29, en lengst af starfaði hún við
saumaskap og í áratugi í undirfata-
gerðinni Ártimes.
Kynni mín af Soffíu og Guðrúnu
hófust í hálendisferðum með Ferða-
félagi íslands sumarið 1958 og má
segja að sá kunningsskapur hafi
haldist allar götur síðn, kunnings-
skapur sem síðar breyttist í vináttu
eftir því sem árin urðu fleiri. Soffía
mun hafa gengið í Ferðafélag ís-
lands um 1950 og var virkur félagi
í ferðafélaginu til æviloka. Soffía
hafði mikla ánægju af ferðalögum
og var það sem kallað er að nútíma-
máli „ferðafíkill", hún ferðaðist um
landið í frítíma sínum í áratugi og
var orðin gagnkunnug landinu bæði
af ferðum sínum og ekki síðar af
lestri bóka um landið og sögu þess.
Hún hafði trútt minni og kunni heilu
ljóðabálkana utan að. Soffía var
glaðsinna og naut sín vel í hópi vina
og kunningja, er margs að minnast
frá slíkum stundum í sæluhúsum
ferðafélagsins og ferðum þess. Hún
naut ekki skólagöngu umfram
barnaskóla, sem svo algengt var á
þeim tímum, en hún var ákaflega
vel gerð og hafði hæfileika til að
tileinka sér þekkingu af sjálfsdáðum
og hafði ákveðnar skoðanir á málun-
um. í áraraðir voru Soffía og Guð-
rún systir hennar sjálfsagðar í allar
vinnuferðir ferðafélagsins, sem þá'
eins og enn eru sjálfboðaliðaferðir.
Þær stóðu í eldhúsinu og elduðu
ofan í mannskapinn kjötsúpuna og
fleira góðgæti. Oftar en ekki lögðu
þær á borð með sér og ótaldir eru
þeir hlutir, sem þær færðu félaginu
til nota í sæluhúsunum, sem þær
létu sér svo annt um. Árið 1976
voru þær systur, Guðrún og Soffía,,
kjörnar kjörfélagar í Ferðafélagi ís'-
lands sem lítinn þakklætisvott fyrir
störf og tryggð við ferðafélagið.
Soffia var ekki við eina fjölina
felld í félagsmálum. Hún starfaði
lengi með slysavarnafélaginu og
lagði konum þar lið við fjáröflunm
á bösurum og því um líkt. Soffía lét
sér ekki nægja að ferðaðst um ís-
land, þegar hún var farin að reskj-
ast og ekki eins létt á fæti fór hún
í ferðir um Evrópu og vildi kynnast
öðrum löndum en íslandi og sem
fyrr feraðist hún með opnum hug
og notaði tímann til hins ýtrasta til
að sjá og skoða sem mest af því sem
fyrir augu bar.
Soffía er nú lögð af stað í ferðina
miklu, sem bíður okkar allra. Ég bið
heni fararheilla í þeirri ferð. í upp-
hafi þeirrar ferðar hafa að öllum lík-
indum tekið á móti henni foreldar
og systkini, hvað síðan ber við fáum
við kannski að vita síðar.
Brosandi skaltu ganga þinn veraldarveg
ef von þín er traust og ætlunin frambærileg.
Ekki skaltu með andvörpum ryðja þér leið.
Ánægja þín á að vígja þitt baráttuskeið.
Daglætin renni sem dáðir í göngunnar sjóð.
Dagmálagleðin skal semja þitt kvöldvökuljóð.
(Eysteinn Björnsson.)
Með þessum ljóðlínum, sem mér
finnst eiga svo vel við Soffíu og
hennar lífshlaup, kveð ég hana og
þakka fyrir að hafa fengið að kynn-
ast henni og hennar miklu mann-
kostum. Minningu hennar mun ég
geyma meðan ég man í þennan heim.
Ég bið blessunar ættingjum hennar
og vinum, sem hún lét sér svo um-
hugað um. Blessuð sé minning Soff-
íu Kjartansdóttur.
Þórunn Lárusdóttir.