Morgunblaðið - 09.04.1994, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. APRIL 1994
„Flórgoðinn verður að fara“
eftir Erling Ólafsson
Þessa dapurlegu yfirlýsingu gaf
einn málsvari tillagna að nýju aðal-
skipulagi fyrir Hafnarfjörð, þegar
tillögurnar voru kynntar á almenn-
um borgarafundi í Hafnarborg
mánudagskvöldið 7. mars síðastlið-
inn. Á fundinum kom enn einu sinni
fram ábyrgðarleysi bæjaryfii’valda
í Hafnarfirði gagnvart fallegu og
viðkvæmu bæjarstæði sínu.
Sú gleðilega þróun er þó að eiga
sér stað víða um heim að menn eru
að átta sig á mikilvægi þess að
umgangast náttúruna af varfærni.
Mönnum er jafnframt að verða það
ljóst að það er forsenda þess að
mannkyn fái þrifist á jörðinni til
frambúðar. Þess hefur jafnve! orðið
vart, að slíkur þankagangur sé far-
inn að skjóta upp kollinum hér á
íslandi, en til Hafnarfjarðar hefur
hann, að því er virðist, ekki náð
enn. Hafnfirðingar, sem eru fram-
kvæmdasamir og stórhuga menn,
hafa oft verið taldir standa að fram-
kvæmdum meira af kappi en for-
sjá, eins og ýmis dæmi vitna um,
t.d. í hraununum sunnan og vestan
bæjarins.
I umræddum tillögum að aðal-
skipulagi, sem gilda skal til ársins
2012, er fjölmargt vel gert og ber
vitni um fagmannleg vinnubrögð.
En sú nýtingarstefna sem ávallt
hefur verið í hávegum höfð í Hafn-
arfirði virðist ekki á nokkru undan-
haldi. „Þarfir“ okkar mannanna eru
í algjöru fyrirrúmi og þar sem
„hagsmunir" okkar og náttúrunnar
stangast á skal náttúran víkja -
sbr. fyrirsögn þessa pistils.
Árið 1978 öxluðu bæjaryfirvöld
{__ Hafnarfírði þá ábyrgð að veita
Ástjörn og lífríki hennar vernd skv.
heimild laga nr. 47/1971, sem stað-
fest var með auglýsingu í Stjórnar-
tíðindum (Stj.tíð B., nr. 189/1978).
Þetta var málsvörum náttúruvernd-
ar mikill hugarléttir, enda er
Ástjörn sönn náttúruperla og þar
er fuglalíf bæði fjölskrúðugt og
mikið miðað við rými það sem kvos-
in undir Ásíjalli afmarkar. Það var
hins vegar strax ljóst að mörk frið-
landsins voru alltof þröng. Fuglam-
ir þurfa ekki aðeins vatnsflöt til
að synda á, þeir þarfnast einnig
lands til að verpa. Vissulega átta
fuglarnir sig ekki á þessum mörk-
um sem sett voru á kort, enda
byggir mikilvægur hluti fuglalífs
kvosarinnar tilveru sína á landi
utan markanna.
Við tjörnina verpa m.a. flórgoð-
ar, sem eru með sjaldgæfustu varp-
fuglum okkar. Undanfarið hafa
þeir því miður verið á miklu undan-
haldi á öllu landinu, meira að segja
í aðaivígi þeirra í Mývatnssveit.
Er nú svo komið að tegundin hefur
verið tekin á gjörgæslu hjá Fugla-
vemdarfélagi Islands, enda aðeins
eftir um 300 pör á landinu.
Við Ástjörn hefur þessarar
fækkunar ekki gætt enn sem kom-
ið er. Þar hafa orpið 4-5 pör flór-
goða á hveiju sumri frá því að far-
ið var að fylgjast með þeim fyrir
fjórum áratugum. Hins vegar er
Ástjöm nú síðasta vígi hans á öllu
suðvestanverðu landinu, þar sem
hann varp þó á ýmsum stöðum
áður fyrr. Ástjörn er einstök hér á
Innnesjum og þarf að leita allt vest-
ur í Staðarsveit eða austur að
Þjórsá tii að fínna hliðstæðu henn-
ar. Ábyrgð Hafnfírðinga er því
mikil.
Fuglaverndarfélagið lagði fram
ályktunartillögu á náttúruverndar-
þingi síðastliðið haust um aðgerðir
til verndunar flórgoðanum. Tillag-
an var samþykkt og í kjölfarið hef-
ur umhverfisráðherra ákveðið að
veita nokkru fé til rannsókna á
tegundinni og athugunar á því hvað
OPIÐ HÚS
IÐNSKÓLINN í HAFNARFIRÐI
BOÐSKORT
Laugardaginn 9. apríl
frá kl. 13.00 til kl. 18.00.
Nemendur sýna verk sín og kynna fjölbreytt
námsval skólans.
„Margt er gert“ - ýmsar nýjungar.
Komdu og skoðaðu „Opið hús“.
SÝNINGIN ER í BÁÐUM HÚSUM SKÓLANS.
í FLATAHRAUNI:
Kynntar verkdeildir málmiðna, rafiðna og tréiðna
ásamt sýningu á munum nemenda.
Sýning á verkum nemenda í hönnunardeild.
Þar er að sjá margar frumlegar hugmyndir og
líflega hönnun
Á REYKJAVÍKURVEGI 74:
Hárgreiðsla, tækniteiknun, tölvuteikning og samn-
ingsbundið nám. Þar er sýning á teikningum og verk-
um nemenda og ráðgjöf handa þeim, er hafa áhuga
á námsbrautum starfs- og tæknimennta.
KOMDU - SJÁÐU - SPURÐU
ÞAÐ BORGAR SIG
p rft
Meim en þú geturímyndaó þér!
hægt er að gera henni til bjargar.
Hafnfirðingar eru því alveg úr takt
við opinberar aðgerðir æðsta yfir-
valds umhverfísmála.
„Flórgoðinn verður að fara.“
Með þessum orðum fínnst mér að-
standendur aðalskipulagsins taka
sér meira vald ■ en þeir hafa rétt
til. Nú, hvers vegna verður flórgoð-
inn að fara? Jú, „við þurfum þetta
land“, svo ég vitni enn frekar í orð
sem féllu þetta kynningarkvöld.
íbúðabyggð er fyrirhuguð beggja
vegna Astjarnar. Sunnan hennar,
á svonefndum Ásvöllum, gæti
byggð eflaust risið án þess að líf-
ríki Ástjarnar liði fyrir, ef tryggt
yrði að það leiddi ekki til aukinnar
umferðar við tjörnina á viðkvæm-
um tímum. Byggð í brekkunum
norðan tjarnarinnar yrði hins vegað
stórt skipulagsslys Hafnfirðingum
til ævarandi smánar. Það kom fram
á fundinum að þarna yrðu mjög
skemmtilegar lóðir, sem vita mót
suðri, og landið vandmeðfarið
skipulagslega séð. Það yrði vissu-
lega fróðlegt að sjá hvernig lóðaút-
hlutun yrði háttað á þessu svæði,
- hveijir í þessu klíkusamfélagi
okkar fengju að njóta.
Kynningarfundurinn var að vissu
leyti uppörvandi, þ.e. þegar um-
ræður fóru af stað að lokinni fram-
sögu. Þar var fljótlega bent á að
liðurinn umhverfísmál hafði alveg
gleymst í tillögunum og umræðan
snérist nær öll um Ástjörn og af-
skiptaleysi bæjaryfírvalda í um-
hverfismálum. Það var deginum
ljósara að hugur bæjarbúa virðist
ekki sá sami og yfírvalda. Ekki
einn einasti fundarmaður mælti
með þessari aðför að tjöminni. Einn
forsvarsmanna tillagnanna, sem
virtist hissa á þessari andstöðu
fundarmanna, benti á til varnar að
engar breytingar hefðu orðið frá
því aðalskipulagi sem síðast var í
gildi. Þess gat sá hinn sami hins
vegar ekki að mikil vinna var lögð
í að reyna að sannfæra yfirvöld um
það í millitíðinni að nauðsynlegt
væri að útvíkka mörk friðlandsins
til að tryggja vernd Ástjarnar inni
í vaxandi byggðarlagi, byggðarlag-
inu til sóma. Það sýnir vel þá tregðu
sem ríkir meðal yfirvalda og starfs-
manna þeirra. Eg undirritaður sat
í náttúruverndarnefnd Hafnar-
ljarðar á árunum 1987-1990, en
á þeim árum skilaði nefndin grein-
argerðum um tjömina og vægast
sagt mjög hæversklegum tillögum
til stækkunar friðlandsins. Ekkert
/
Erling Ólafsson
„Við verðum að fara að
átta okkur á því að ef
við ætlum að skila land-
inu okkar í sæmandi
ástandi þá verðum við
að læra að lifa með
náttúrunni - ekki á
henni.“
var að gert. Það er því ákaflega
léleg afsökun að þetta sé svona í
dag vegna þess að þetta var svona
hér áður fyrr. Það var ekki hlustað
á rök.
Þá má geta þess að Heilbrigðis-
ráð Hafnarfjarðar og Umhverfis-
málanefnd Garðabæjar tóku hönd-
um saman síðastliðið sumar og réðu
mann til að kanna fuglalíf við tjarn-
ir í landareignum bæjanna. Til
verksins valdist Ólafur K. Nielsen,
fuglafræðingur og skilaði hann af
sér skýrslunni Fuglalíf við vötn
ofan Hafnarfjarðar og Garðabæjar
þá um haustið. Þar kemur margt
áhugavert fram sem bæjaryfirvöld
í Hafnarfirði ættu að hafa að leiðar-
ljósi við skipulagningu á umhverfi
Ástjarnar.
Eins og fyrr getur skuldbundu
Hafnfirðingar sig til að standa vörð
um Ástjörn og lífríki hennar. Til
að verndunin haldi gildi sínu verður
að gæta þess að athafnasemi utan
Fróðleikskorn
um meinatækna
eftir Lísbet
Grímsdóttur
Þar sem meinatæknar hafa mikið
verið í fréttum undanfarna daga
vegna verkfalls þeirra fínnst mér
þarft að gera stuttlega grein fyrir
starfi þeirra og námi. Sá misskiln-
ingur virðist nokkuð útbreiddur að
starf meinatækna felist fyrst og
fremst í því að „sjúga“ blóð úr sjúkl-
ingum daginn út og inn. Raunin
er önnur. Vissulega tökum við blóð-
sýni frá sjúklingum, en meinatækn-
ar vinna fyrst og fremst að rann-
sóknum sem notaðar eru við grein-
ingu sjúkdóma og til að fylgjast
með framgangi í meðferð á sjúk-
dómum. Rannsóknir þessar eru
gerðar á sýnum úr mannslíkaman-
um, s.s. blóði, mænuvökva, þvagi,
liðvökva, brjóstholsvökva, munn-
vatni, vefjasýnum o.fl. Vinnan við
rannsóknirnar er fjölþætt og má
þar nefna efnagreiningu, ræktun,
smásj árskoðun, lífeðlisfræðilegar
mælingar og geislamælingar.
Þróun í aðferðafræði og á tækja-
búnaði hefur verið ör undanfarin
ár og hefur leitt til fjölgunar rann-
„Meinatæknar vinna
fyrst og fremst að rann-
sóknum sem notaðar
eru við greiningu sjúk-
dóma og til að fylgjast
með framgangi í með-
ferð á sjúkdómum.“
sókna sem um leið hafa orðið ná-
kvæmari og markvissari. Til þess
að fylgja þróuninni eru meinatækn-
ar í stöðugri endurmenntun og í
rauninni sífellt að bæta við þekk-
ingu sína.
Menntun meinatækna
Skilyrði til náms í meinatækni
er stúdentspróf. Menntunin fer
fram í Tækniskóla íslands, heil-
brigðiseild. Námið er á háskólastigi
og tekur þrjú og hálft ár eða 7
annir. Fyrstu tvö námsárin taka
allir nemendur sama námsefni sem
er fyrst og fremst bóklegt. í upp-
hafi þriðja árs hefst sérhæfing, en
þá velur hver nemandi tvær sér-
marka friðlandsins getur haft mjög
neikvæð áhrif innan markanna. Eg
lít því svo á að þótt mörkin fáist
ekki færð út þá ber Hafnfirðingum
skylda til þess að áhrifa athafna
okkar gæti sem minnst á friðland-
inu. Umhverfis friðlandið er því í
raun vítt „grátt“ svæði sem við
getum ekki leyft okkur að gera
hvað sem er á, ef við ætlum að
uppfylla skyldur okkar gagnvart
friðlýsingunni.
Nýlega var hafist handa við upp-
byggingu íþróttasvæðis Hauka á
hrauninu vestan Ástjarnar. Þar var
því miður farið svo nærri tjörninni
við lagningu knattspyrnuvallar að
3,4% friðlandsins (9000m2) lentu
inni á íþróttasvæðinu. Það er því
ekki ósanngjarnt að fara fram á
viðbót við friðlandið sem því nemur
- í það minnsta. Lagning vegar á
milli tjarnarinnar og Ásíjalls yrði
með öllu óásættanleg framkvæmd.
Umferð svo nálægt tjörninni væri
skaðleg fuglalífi og myndi spilla
mjög útliti kvosarinnar.
Nú standa fyrir dyrum sveitar-
stjórnakosningar I Hafnarfirði sem
annars staðar á landinu. Sjálfstæð-
isflokkur og Alþýðuflokkur hafa
nú þegar staðið fyrir prófkjörum
til vals á frambjóðendum. Þar hafa
fulltrúar flokkanna fengið tækifæri
til að kynna sig og sjónarmið sín.
Það vakti athygli mína að ekki einn
einasti fulltrúi Alþýðuflokks, sem
nú situr einn og óstuddur að völduin
í bænum, ininntist orði á stefnu
sína í umhverfismálum. Hins vegar
örlaði fyrir því hjá Sjálfstæðisflokki
og einn fulltrúa hans gerði Ástjöm
að mikilvægu baráttumáli og vakti
verðskuldaða athygli fyrir. Hafnar-
fjörður þarf fleiri slíka menn til
áhrifa í bænum, hvar í flokki þeir
standa. Umhverfismál eiga að vera
þverpólitísk ekki flokkspólitísk. Við
verðum að fara að átta okkur á
því, að ef við ætlum að skila land-
inu okkar í sæmandi ástandi þá
verðum við að læra að lifa með
náttúrunni - ekki á henni.
Að lokum vil ég benda Hafnfirð-
ingum á að tillögur að nýju aðal-
skipulagi Hafnarfjarðar liggja nú
frammi til kynningar og athuga-
semda. Ég skora á fólk að kynna
sér þær og láta í ljós skoðanir sín-
ar. Auk þess skal á það bent að
þetta er ekki einkamál Hafnfirð-
inga. Slæm meðferð á viðkvæmum
og merkum náttúrufyrirbærum
varða þjóðina alla og verndun dýra-
tegunda er ekki einkamál einstakra
byggðarlaga.
Höfundur er náttúrufræðingur,
uppalinn og búsettur í
Hafnarfirði.
Lísbet Grímsdóttir
greinar af átta sem í boði eru.
Námsefni síðustu þriggja annanna
er bæði bóklegt og verklegt og er
hveijum nemenda skylt að vinna
lokaverkefni í annarri tveggja sér-
greina sinna. Nemendur útskrifast
með prófgráðuna B.Sc. sem veitir
þeim rétt til starfsheitisins meina-
tæknir.
Höfundur er kennslumcinatæknir
á Rannsóknastofu Ijandspítalans,
meina efnafræði.